Phòng, chống ASF bằng an toàn sinh học 5 lớp và công nghệ hiện đại

ASF vẫn luôn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát

Sáng 13/9, tại Hà Nội, Hội Khoa học Kỹ thuật Thú y Việt Nam tổ chức Hội thảo kỹ thuật "Dịch tả lợn Châu Phi: Phương pháp chẩn đoán, các giải pháp an toàn sinh học mới nhất để thích ứng và áp dụng thực tiễn".

GSDD.TS Nguyễn Thị Hương, Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật Thú y Việt Nam cho biết, dịch tả lợn Châu Phi (ASF) là một trong những thách thức lớn nhất của ngành chăn nuôi lợn toàn cầu cũng như tại Việt Nam trong nhiều năm qua.

Kể từ khi được ghi nhận tại nước ta năm 2019, ASF đã gây thiệt hại nặng nề cho người chăn nuôi, doanh nghiệp và ảnh hưởng đến an ninh lương thực quốc gia. Cho đến nay, mặc dù chúng ta đã có nhiều tiến bộ trong nghiên cứu vaccine, chẩn đoán và kiểm soát dịch bệnh, nhưng ASF vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và vẫn luôn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát.

Trong bối cảnh đó, bà Hương cho rằng, chẩn đoán nhanh - chính xác - kịp thời, cùng với các giải pháp an toàn sinh học tiên tiến, phù hợp thực tiễn, chính là "chìa khóa" để giúp ngành chăn nuôi lợn thích ứng và phát triển bền vững. Đây cũng là mục tiêu trọng tâm của hội thảo kỹ thuật do Hội Khoa học Kỹ thuật Thú y Việt Nam tổ chức lần này.

Bà Hương cho hay, hội thảo sẽ cập nhật các phương pháp chẩn đoán mới nhất, ứng dụng công nghệ sinh học và trí tuệ nhân tạo trong giám sát dịch bệnh. Thảo luận các mô hình an toàn sinh học tiên tiến, từ quy mô trang trại nhỏ đến trang trại công nghiệp, nhằm giảm thiểu nguy cơ xâm nhập và lây lan dịch bệnh. Tăng cường sự kết nối giữa nhà quản lý - nhà khoa học - doanh nghiệp - người chăn nuôi, cùng chung tay tìm giải pháp thiết thực.

Chẩn đoán nhanh, chính xác cùng an toàn sinh học tiên tiến là “chìa khóa”

Tại hội thảo, bà Đỗ Thị Hoa, Trung tâm Chẩn đoán và Xét nghiệm Thú y Trung ương I cho biết, từ năm 2021 đơn vị xét nghiệm khoảng 100.000 mẫu ASF mỗi năm. Riêng năm 2024 đạt 100.539 mẫu, tăng nhẹ so với 2023. Trong 7 tháng đầu năm 2025, số mẫu xét nghiệm đạt 55.065, tăng 56% so với cùng kỳ 2023 (35.270 mẫu).

Các phương pháp xét nghiệm gồm: Phương pháp Real-time PCR, phương pháp giải trình tự gen, phương pháp công cường độc, phương pháp xét nghiệm ELISA, test nhanh… Trong đó, Real-time PCR vẫn là phương pháp tin cậy để xét nghiệm virus ASF, tất cả genotype.

Giải trình tự gen là phương pháp chính xác nhất để xác định genotype của các virus ASF, tuy nhiên có thể sử dụng các phương pháp Real-time PCR hoặc kit thương mại nếu được đánh giá đầy đủ. Giải trình tự gen xác định các biến chủng genotype II cần dựa vào các gen B646L, CRV, IRG, CD2v.

Xét nghiệm huyết thanh học có ý nghĩa xác định tình hình dịch trong điều kiện chưa tiêm phòng vaccin và xác định sự lưu hành các chủng virus độc lực thấp. Tuy nhiên trong quần thể lợn vẫn có những cá thể chống chịu được chủng độc lực cao và có kháng thể.

Kit test nhanh có thể xem xét áp dụng để xử lý ổ dịch nhanh, trong trường hợp dịch lây lan rộng nhưng chỉ được cơ quan thú y địa phương sử dụng.

Với vấn đề an toàn sinh học, TS. Đặng Hữu Anh, Khoa Thú y - Học viện Nông nghiệp Việt Nam cho biết, an toàn sinh học trong chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản là việc áp dụng các biện pháp lý hóa, sinh học và quản lý nhằm giảm thiểu, loại trừ các tác nhân gây bệnh có nguy cơ xâm nhiễm từ bên ngoài vào, tồn tại, lây lan bên trong, phát tán ra khỏi cơ sở, vùng chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản.

“Thực hiện an toàn sinh học tại trang trại vừa giúp phòng, chống dịch bệnh, vừa đáp ứng tiêu chuẩn chứng nhận, qua đó nâng cao khả năng tiêu thụ sản phẩm”, ông Hữu Anh cho biết thêm.

Cũng theo ông Hữu Anh, hiện nay, có 4 biện pháp an toàn sinh học cơ bản thường được áp dụng, đó là biện pháp cơ học, biện pháp vật lý, biện pháp hóa học và biện pháp sinh học. “Trong đó biện pháp cơ học là quan trọng hàng đầu, nghe có vẻ rẻ tiền và thô lỗ nhưng chiếm hiệu quả đến 80% sự thành công của an toàn sinh học”.

Chia sẻ kinh nghiệm an toàn sinh học và công nghệ hiện đại từ BAF

Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật Thú y Việt Nam cho biết: “Hiện mới chỉ có hai quốc gia sản xuất vaccine ASF thực địa là Trung Quốc và Việt Nam, nhưng chưa có loại nào được toàn cầu hóa. Do đó, việc sử dụng vaccine còn nhiều khó khăn và hạn chế. Trong khi ASF vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu thì an toàn sinh học vẫn là giải pháp cấp bách để bảo vệ vật nuôi”.

Ông Nguyễn Văn Minh, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần BAF Việt Nam giới thiệu về hệ thống an toàn sinh học 5 lớp mà BAF đang áp dụng. Hệ thống này giúp ngăn ngừa hiệu quả nhiều mầm bệnh nguy hiểm trên heo như: Hội chứng rối loạn hô hấp và sinh sản (PRRS, hay bệnh tai xanh), dịch tiêu chảy cấp tính (PED), đặc biệt là virus dịch tả heo châu Phi (ASF). Nhờ đó, môi trường chăn nuôi được bảo đảm an toàn, góp phần quản lý dịch tễ hiệu quả và bảo vệ đàn heo trong bối cảnh dịch bệnh vẫn diễn biến phức tạp.

“Thực hiện đầy đủ 5 lớp này sẽ góp phần quản lý an toàn dịch bệnh rất tốt”, ông Minh nhấn mạnh.

Không dừng lại ở đó, BAF còn đầu tư nhiều công nghệ mới, hiện đại. Trước hết là công nghệ khử mùi, được lắp đặt tại hầu hết các trang trại, đặc biệt ở khu vực gần khu dân cư, với hiệu quả xử lý mùi đạt trên 95%.

Tiếp theo là hệ thống lọc không khí 4 lớp (lọc bụi; lọc bụi, sương và vi khuẩn; lọc vi khuẩn; và lớp quan trọng nhất là lọc virus). Hiện, công nghệ này đã được BAF triển khai cho 8 trang trại mới, trong đó có 2 trang trại dự kiến vận hành cuối năm nay.

Bên cạnh đó, BAF còn đầu tư máy xét nghiệm ASF, rút ngắn thời gian chỉ còn 45 - 60 phút. Hay hệ thống rửa xe tự động bằng robot, đã được lắp đặt tại Thanh Hóa, Tây Ninh và toàn bộ các trại. Xe được phun hóa chất, rửa tự động, sau đó sấy ở 60°C trong 60 phút để diệt khuẩn lần hai, bảo đảm an toàn trước khi vào trại. Những vật tư chịu nhiệt cũng được sấy khử trùng trước khi nhập kho.

Ngoài ra, dự kiến tháng 10 tới, BAF sẽ lần đầu tiên triển khai hệ thống camera AI để giám sát toàn bộ hoạt động của đàn heo trong trại, theo đúng khái niệm “an toàn sinh học không tiếp xúc”.

“Virus không thể nhìn thấy bằng mắt thường, chỉ có ứng dụng công nghệ hiện đại mới giúp giải quyết hiệu quả vấn đề này”, ông Minh nói.

Đồng thời, ông Minh cũng nhấn mạnh rằng: "An toàn sinh học phải là hiểu đúng, làm đúng, có quy trình đúng và giám sát chặt chẽ thì mới có hiệu quả".

GSDD.TS Nguyễn Thị Hương, Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật Thú y Việt Nam, chia sẻ: “Hôm nay, với sự quan tâm đông đảo của các đại biểu, có thể khẳng định nội dung hội thảo lần này thực sự thiết thực và hữu ích. Hội Khoa học Kỹ thuật Thú y Việt Nam với vai trò là cầu nối giữa viện, trường, cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người chăn nuôi, theo đó, thông qua hội thảo lần này đã giúp các bên có thêm định hướng rõ ràng để cùng chung tay phòng chống ASF, tiến tới đẩy lùi dịch bệnh, góp phần phát triển ngành chăn nuôi an toàn, bền vững”.