Thủy lợi Rào Nan: [Bài cuối] Khô hạn cuối cánh đồng

Xã Quảng Văn (cũ) nay là xã Nam Gianh (tỉnh Quảng Trị), được ví như vùng “tử địa” của cây trồng vì thiếu nước ngọt. Đây là địa phương nằm ở cuối tuyến kênh mương dẫn từ công trình thủy lợi Rào Nan về.

Ông Nguyễn Đình Phẩm, Trưởng Chi nhánh thủy nông Rào Nan chia sẻ với chúng tôi, đồng ruộng của vùng Quảng Văn vẫn phải trong tình trạng thiếu nước từ nhiều năm nay, nhất là trong vụ hè thu.

“Sở dĩ có chuyện này vì muốn có nước đủ về cuối nguồn Quảng Văn thì chúng tôi phải thực hiện “ép” nước thì mới “đủ tải” cho nước chảy về. Nhưng khi “ép” thì phía đầu nguồn sẽ xảy ra ngập lụt do nước tràn kênh chính, bà con lại kêu kiện. Do đó, tránh được ngập lụt cho dân thì cánh đồng cuối nguồn phải chịu cảnh khô hạn mà thôi”.

Chúng tôi cũng đã đi theo tuyến kênh dẫn nước về vùng Quảng Văn. Tại đây, tuyến kênh được thiết kế nhỏ hơn, chỉ bằng một phần của tuyến kênh chính phía đầu nguồn.

Tuy kênh nhỏ, nhưng nước trong lòng kênh cũng chỉ được một nửa và chảy lờ đờ. Ngay cả các loại bao bì ni lông mà người dân vô ý đổ xuống kênh cũng không trôi đi được, nằm lật lờ dưới đáy kênh.

Con đường giao thông chạy ra cánh đồng thôn Cồn Két, một bên là sông Gianh nước mặn và bên kia là cánh đồng rộng ngút tầm mắt. Do không có nước về nên mương nội đồng ngang dọc dẫn về vùng ruộng trên cánh đồng cũng khô cạn.

Trên cánh đồng, lúa như tấm thảm nhiều màu. Chỗ có màu xanh, nơi màu vàng. Ông Phạm Cần, một người dân đi bứt cỏ trên đồng, đứng bên bờ ruộng cho chúng tôi hay, cánh đồng rộng lớn như vậy nhưng vì thiếu nước nên bà con sản xuất luôn trong tình cảnh bấp bênh.

“Vào vụ đông xuân thì đảm bảo hơn vì thời gian này có mưa nhiều. Riêng vụ hè thu thì làm mà không mấy hi vọng. Vụ này thì bà con cũng nhờ may rủi thôi. Năm nào mưa nhiều thì có ăn, mưa ít thì lúa vàng úa. Cánh đồng có màu xanh là nhờ mấy hôm trước có trận mưa to mà”, ông Cần cho biết thêm.

Như để minh chứng, ông Cần bước xuống ruộng dùng tay rẽ lúa dạt ra hai bên cho chúng tôi xem, đất bùn trên ruộng cũng sền sệt nước. Một vài tuyến mương vùng đồng thấp cũng còn đọng ít nước ở đáy mương.

Ông Phạm Xuân Lam, Bí thư Chi bộ thôn Hà Nam cũng là người hơn 10 năm nay kiêm nhiệm chức danh Trưởng ban điều hành nước vùng Quảng Văn. Ông cho hay, vùng ruộng đồng Cồn Két, Bến Còi, bến Sẻ Trong, Giếng Chòm… liền kề nhau rộng gần 100 ha luôn trong tình trạng khô hạn vì nước Rào Nan về quá yếu. Sau khi công trình thủy lợi Rào Nan đưa vào khai thác thì bà con cũng mừng lắm, hi vọng cánh đồng sẽ được đảm bảo hai vụ lúa chắc ăn.

“Nhưng vì hệ thống kênh mương vẫn như trước đây nên nước không về được. Thành ra, việc sản xuất trên cánh đồng vẫn phải nhờ trời thôi. Hơn chục năm qua và cho đến bây giờ cánh đồng vẫn thiếu nước đó”, ông Lam nói thêm.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Hữu Sáng, Phó Giám đốc Công ty TNHH Quản lý khai thác công trình thủy lợi Quảng Bình cho hay, công trình thủy lợi Rào Nan được đầu tư xây dựng mới bờ đập ngăn và các hạng mục đầu mối.

Nhưng hệ thống kênh chính dẫn nước từ đầu nguồn về các địa phương đã sử dụng gần 30 năm nay vẫn giữ nguyên, không được nâng cấp. “Các tuyến kênh chính xuống cấp và không còn phù hợp với công trình mới nên làm giảm hiệu quả nguồn vốn đầu tư và công trình”, ông Sáng nói.

Sau 3 năm đưa vào khai thác, nhận thấy hệ thống thủy lợi Rào Nan vẫn chưa phát huy được hết hiệu quả nên công ty đã báo cáo thực trạng này lên các cơ quan chức năng của tỉnh và đề nghị sớm cấp kinh phí nâng cấp tuyến kênh chính này.

Tình trạng thượng nguồn ngập lụt, cuối nguồn khô hạn tại công trình thủy lợi Rào Nan không chỉ gây lãng phí, thất thoát lượng lớn nước tưới mà còn gây khó khăn, phiền toái cho sinh hoạt, sản xuất của người dân một số khu vực.

Người dân các địa phương trong vùng hưởng lợi đang mong Trung ương, tỉnh sớm ưu tiên nguồn vốn nâng cấp tuyến kênh chính phục vụ nước tưới để hệ thống công trình thủy lợi Rào Nan phát huy hết tác dụng, hiệu quả.

Ông Phạm Xuân Lam bày tỏ: “Có được đầu tư, các tuyến kênh chính đáp ứng tốt việc đưa nước về tận cuối nguồn sẽ tạo cho bà con cuộc sống bình yên hơn. Những vụ mùa hiệu quả hơn và cây trái trong vườn cũng sai bông, trĩu quả”.