Nguyễn Khắc Hoàng - Người thuê 1.000 ha đất ở Cuba trồng lúa nước

Miền đất hứa

“Làm nông nghiệp thì phải chấp nhận va vấp, như ‘đâm đầu vào đá’ vậy. Quan trọng là mình có đủ cứng cỏi để vượt qua hay không”, anh Nguyễn Khắc Hoàng kể về hơn 20 năm gắn bó với con đường nông nghiệp bền vững.

Tốt nghiệp Học viện Nông nghiệp Việt Nam, anh từng công tác tại Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Vĩnh Phúc (cũ). Đam mê làm nông nghiệp xanh, giảm phát thải, anh quyết định khởi nghiệp với Hợp tác xã rau sạch Vân Hội Xanh, mang thực phẩm an toàn đến các trường học và bếp ăn công nghiệp quanh vùng.

Cái duyên với Cuba đến rất tình cờ. Trong chuyến đi Nam Mỹ cùng nhóm bạn, khi mọi người kết thúc hành trình để trở về Việt Nam, Khắc Hoàng lại một mình bay tiếp từ Venezuela sang Cuba. Anh muốn tự mình cảm nhận vùng đất từng chỉ nghe qua sách báo. Và chính nơi đó, anh thấy “miền đất hứa” mà mình đã tìm kiếm bấy lâu. Quyết tâm thuê 1.000 ha đất để phát triển nông nghiệp nước bạn, Hoàng thành lập Công ty Cổ phần Việt Minh - Cuba (VIMICUBA).

Tháng 9/2024, trong khuôn khổ chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng Bí thư Tô Lâm tới Cuba, Việt Nam và Cuba ký kết thỏa thuận hợp tác sản xuất lúa gạo. Bộ NN-PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) được giao chủ trì đề án hợp tác, với mục tiêu hỗ trợ Cuba đảm bảo an ninh lương thực giai đoạn 2025-2027. Cam kết ở cấp cao nhất đã mở cơ hội cho những doanh nhân như Khắc Hoàng đầu tư thử nghiệm mô hình mới. 

Quan hệ Việt Nam - Cuba được hun đúc từ những năm tháng khó khăn nhất của cả hai dân tộc. Từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao năm 1960, Cuba luôn là quốc gia châu Mỹ Latinh đầu tiên và kiên định ủng hộ Việt Nam trong cuộc đấu tranh giành độc lập, thống nhất đất nước. Câu nói nổi tiếng của Chủ tịch Fidel Castro: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình” đã trở thành biểu tượng cho tình đoàn kết son sắt. 

Ngày nay, Nguyễn Khắc Hoàng với ước mơ mang tri thức nông nghiệp xanh từ Việt Nam sang "gieo" trên đất Cuba, chính là mảnh ghép mới trong hành trình hơn 60 năm gắn bó giữa hai quốc gia. 

Theo anh, cái tên “Việt Minh” không chỉ gợi nhắc tinh thần cách mạng thời kỳ đầu, mà còn ẩn chứa triết lý của chiến lược du kích mà anh cho rằng rất phù hợp với doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ. “Đầu tư du kích” có thể được hiểu là đi theo ngách thị trường, chia nhỏ vốn đầu tư để hạn chế rủi ro.

Việt Nam đất chật người đông, để có được tư liệu sản xuất phải đánh đổi bằng chi phí rất lớn. Trong khi đó, Cuba có đất bằng phẳng, màu mỡ, nguyên sơ. Hoàng đánh giá đây là vùng đất lý tưởng để phát triển cây lương thực và cây công nghiệp ngắn ngày. 

Nhưng miền đất hứa cũng đầy thử thách. Cuba thiếu vật tư: từng chiếc ốc vít, cuộn dây điện hay vòi bơm cũng khó tìm. Giao thông đi lại khó khăn, ngôn ngữ khác biệt, chính sách kinh tế còn nhiều vướng mắc. 

Song, tất cả những điều đó lại được bù đắp bằng sự chân thành và hiếu khách mà anh cảm nhận từ Chính phủ nước bạn, Đại sứ quán, chính quyền địa phương cho tới cộng đồng doanh nghiệp Việt nơi đây. Khi nhận ra cơ hội vàng, Hoàng không chần chừ mà quyết tâm theo đuổi mô hình bền vững ở phía bên kia địa cầu.

Phục hưng bèo hoa dâu

Việc đầu tiên khi nhận 1.000 ha đất ở Cuba, Hoàng không vội nghĩ đến chuyện làm kinh tế ngay. Anh bắt đầu bằng việc tưởng chừng đơn giản mà rất căn cơ: nuôi bèo hoa dâu. Dự kiến trên 100-200 ha đầu tiên, anh sẽ cày bừa, đưa nước vào, rồi thả giống bèo bản địa. 

Khoảng hai năm qua, Hoàng nỗ lực phục hồi bèo hoa dâu trên các khu ruộng của mình nhưng chưa thành công. Ở đồng bằng, nguồn nước thường nhiễm dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, khiến bèo hoa dâu anh thả dễ lụi, sinh khối kém. Sang Cuba, anh tìm được loài bèo hoa dâu có thể chịu được nền nhiệt trên 40 độ C và phát triển quanh năm. Anh coi đây là “cứu cánh” cho mô hình nông nghiệp bền vững mà mình hằng theo đuổi.

Với Khắc Hoàng, bèo hoa dâu không chỉ là giải pháp kỹ thuật. Nó còn gợi nhớ về giai đoạn lịch sử từ kháng chiến chống Pháp đến giải phóng miền Nam, khi cả dân tộc dồn sức cho tiền tuyến. 

Trong những năm tháng gian khó ấy, nông dân Việt Nam đã dựa vào phong trào hợp tác hóa, đẩy mạnh thủy lợi, cơ giới hóa, đặc biệt là nuôi bèo hoa dâu làm phân xanh. Nhờ khả năng cố định đạm tự nhiên, bèo hoa dâu từng tạo nên một cuộc cách mạng thầm lặng cho nền lúa nước châu Á: khi ruộng ngập nước, bèo phát triển và hút nitơ; khi ruộng cạn, bèo chết đi, để lại lớp dinh dưỡng dồi dào nuôi cây lúa. 

Hoàng còn nhìn nhận bèo hoa dâu bằng lăng kính khoa học hiện đại. Anh đã tìm hiểu các nghiên cứu và hiểu rằng, loài bèo nhỏ bé này có khả năng hấp thụ khí CO2 cao gấp 8 lần so với cây xanh thông thường. Khi kết hợp với cơ giới hóa và tưới tiêu khoa học, mô hình canh tác lúa có bèo hoa dâu hứa hẹn sẽ giảm thiểu tối đa phát thải khí nhà kính. 

Theo chân người con Việt Nam, bèo hoa dâu lại mang sứ mệnh mới: đồng hành cùng nhân dân Cuba trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

Về mặt kỹ thuật, Hoàng dự định cơ giới hóa toàn bộ các khâu từ làm đất, gieo hạt, phun thuốc cho đến gặt đập. Đặc biệt, anh đang phối hợp với các doanh nghiệp ĐBSCL để hoàn thiện chiếc máy “3 trong 1”: vừa gieo sạ cụm, bón phân viên dúi, vừa kết hợp phun thuốc trừ cỏ tiền nảy mầm ngay trên giàn. 

Theo đánh giá của Hoàng, công nghệ này có thể giúp giảm tới 30% lượng phân bón và trong suốt cả vụ chỉ cần bón một lần phân hóa học. 

Ngoài ra, anh khẳng định chia nhỏ ruộng thành từng ô giúp điều tiết nước thuận lợi hơn, dễ quản lý sản xuất. Các giống lúa thuần của Việt Nam sẽ được ưu tiên đưa sang thử nghiệm bởi dễ thích nghi với nhiều kiểu khí hậu, lại giàu dinh dưỡng. Còn về vật tư, phân bón, anh tính toán phương án nhập từ các nước lân cận Cuba để giảm chi phí vận chuyển, đồng thời từng bước xây dựng khu sản xuất phân bón ngay tại chỗ.

Trên đất Cuba xa xôi, Nguyễn Khắc Hoàng như đang “phục hưng” lại văn hóa lúa nước một thời. Bèo hoa dâu trở thành biểu tượng cho tinh thần Việt Minh: kiên trì, sáng tạo, biến điều nhỏ bé thành sức mạnh lớn. Đó là cách anh chọn để gieo những mầm xanh đầu tiên trên miền đất hứa.