'Trái vàng' trên đất phèn Đồng Tháp Mười

Hành trình bén duyên trên đất phèn

30 năm trước, vùng Đồng Tháp Mười của tỉnh Đồng Tháp vốn được xem là “rốn phèn, rốn lũ”, sản xuất nông nghiệp bấp bênh. Thế nhưng chính tại nơi khó khăn ấy, cây khóm (dứa) đã bén duyên, trụ vững và dần trở thành cây trồng chủ lực, giúp người dân đổi đời.

Ông Trần Anh Huy, nông dân ở ấp 4, xã Tân Phước 1 gắn bó với cây khóm gần 30 năm chia sẻ: “Gần đây giá khóm ổn định ở mức 7 - 8 nghìn đồng/kg. Với mức này, mỗi ký nông dân lãi 3 - 5 nghìn đồng. Một hecta đạt năng suất tốt có thể thu gần 400 triệu đồng/năm”.

Khóm sống khỏe trên đất phèn, giúp nông dân yên tâm sản xuất, không sợ cảnh được mùa mất giá.

Thị trường tiêu thụ khóm vùng Đồng Tháp Mười những năm gần đây khá thuận lợi. Hàng ngày thương lái đến tận ruộng thu mua với giá cả ổn định. Bà Nguyễn Thị Hiền, một thương lái tại địa phương cho biết: “Chúng tôi thu mua khóm cho bà con tại vườn với giá 7 - 8 nghìn đồng/kg, ra đến lộ giao 9 nghìn đồng/kg. Với giá này, nông dân chắc chắn có lãi khá”.

Sự ổn định về giá cả của khóm đã tạo nên “vùng nguyên liệu an cư” trên đất phèn. Nhiều nông dân từ chỗ khó khăn nay đã vươn lên trở thành “tỷ phú đất phèn”, điển hình như ông Lê Văn Hòa (xã Tân Phước 1), ông Bùi Hữu Thiện (xã Hưng Thạnh)…

Hiện toàn tỉnh Đồng Tháp có hơn 16.000 ha khóm, tập trung tại các xã Tân Phước 1, 2, 3 và Hưng Thạnh, sản lượng hàng năm đạt hơn 260.000 tấn. Đây là vùng trồng khóm lớn nhất vùng ĐBSCL và là một trong những “vựa khóm” quan trọng của cả nước.

Nâng cao giá trị nhờ giống mới và chế biến sâu

Ngoài giống truyền thống, nông dân đã nhân rộng giống khóm Queen (khóm hoàng hậu) và khóm MD2 - giống nổi tiếng thế giới vì năng suất cao, chất lượng thơm ngon, đáp ứng yêu cầu chế biến, xuất khẩu.

Điển hình như HTX Nông nghiệp Quyết Thắng (xã Tân Lập 2) là đơn vị tiên phong ở Tân Phước phát triển giống khóm MD2. Giống khóm này có năng suất trung bình 50 tấn/ha/năm, cao hơn từ 20 tấn/ha so với giống khóm truyền thống. Đến nay, HTX đã nhân rộng diện tích khóm MD2 lên 45 ha tại một số xã trong tỉnh, trong đó có 5 ha sản xuất giống.

Ông Nguyễn Anh Khoa, Giám đốc HTX chia sẻ, chi phí trồng mới 1 ha khóm trong chu kỳ 2,5 năm (2 vụ) gần 300 triệu đồng. Vụ đầu tiên, nông dân thu trái đạt năng suất khoảng 50 tấn/ha, với giá thu mua cố định 9.000 đồng/kg, thu về 450 triệu đồng. Sang vụ thứ hai, bà con không xử lý trái mà tách chồi bán cây con, thu thêm được 160 triệu đồng. Trừ chi phí nông dân thu lợi nhuận trên 310 triệu đồng/chu kỳ, gấp 2 lần so với giống khóm truyền thống.

“Khóm MD2 của HTX đã được xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Đông. Theo kế hoạch, năm 2025 HTX sẽ mở rộng diện tích sản xuất khóm MD2 lên 100 ha, sau đó là 200 ha”, ông Khoa nói.

Không chỉ dừng lại ở bán trái tươi, nhiều doanh nghiệp và cơ sở đã tham gia chế biến sản phẩm từ khóm như bánh, mứt, kẹo, nước ép khóm tinh chế…, các sản phẩm chế biến ngày càng đa dạng, giúp gia tăng giá trị cho trái cây đặc trưng này.

Anh Nguyễn Chí Thiện, chủ cơ sở sản xuất kẹo khóm ở xã Tân Phước 3 cho biết, mỗi ngày cơ sở tiêu thụ khoảng 1,6 tấn khóm loại 2 cho nông dân, đây là loại khóm vốn khó tiêu thụ hoặc bán với giá thấp. “Mỗi tháng cơ sở cung ứng cho thị trường gần 2,5 tấn bánh kẹo từ khóm, sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 3 sao. Tới đây chúng tôi sẽ đầu tư thêm máy móc, nâng cao chất lượng sản phẩm và hướng đến xuất khẩu”, anh Thiện.

Đây là hướng đi quan trọng, bởi khi sản phẩm từ khóm bước chân vào chuỗi chế biến sâu, không chỉ giúp tăng giá trị kinh tế mà còn mở rộng thị trường tiêu thụ, giảm áp lực được mùa rớt giá.

Khóm đã và đang khẳng định vị thế trong cơ cấu nông nghiệp của Đồng Tháp. Tuy nhiên, thách thức vẫn còn, nhất là bệnh hại, biến đổi khí hậu, yêu cầu cao về tiêu chuẩn xuất khẩu. Do đó, tỉnh Đồng Tháp đã định hướng xây dựng vùng nguyên liệu khóm an toàn gắn với truy xuất nguồn gốc, áp dụng công nghệ cao trong sản xuất, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu.

Ông Trần Văn Hiệp, Chủ tịch UBND xã Tân Phước 3 cho biết: “Chúng tôi đang định hướng xây dựng làng nghề sản xuất các sản phẩm từ khóm, trong đó có kẹo khóm, vì khóm Tân Phước đã có thương hiệu trong thời gian qua”.

Hơn 3 thập kỷ qua, cây khóm đã khẳng định sức sống trên vùng đất phèn, từ thử nghiệm trở thành “cây vàng” giúp hàng chục nghìn hộ dân an cư, lạc nghiệp. Với sự chung sức của nông dân, chính quyền và doanh nghiệp, khóm Đồng Tháp Mười hứa hẹn vươn lên thành sản phẩm chủ lực, góp phần nâng tầm thương hiệu nông sản ĐBSCL trên thị trường thế giới.