Được coi là cây dễ tính trên đất dốc, cây sắn từ lâu đã gắn bó với người dân xã Đông Cuông, tỉnh Lào Cai, góp phần xóa đói giảm nghèo. Tuy nhiên, để nông dân không chỉ thoát nghèo mà còn có thu nhập ổn định, bền vững, Nhà máy sắn Văn Yên (thuộc Công ty cổ phần Lâm nông sản thực phẩm Yên Bái) đã đầu tư chế biến sâu, xây dựng vùng nguyên liệu, đưa tinh bột sắn đạt chuẩn OCOP.
Sắn là cây xóa đói giảm nghèo cho người dân xã Đông Cuông trong nhiều năm qua. Ảnh: Thanh Tiến.
Thay đổi tư duy canh tác trên vùng đất khó
Trước đây, xã Đông Cuông và một số xã của huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái (cũ) sở hữu vùng nguyên liệu sắn lên tới 2.000ha nhưng điệp khúc "được mùa mất giá" vẫn là nỗi lo thường trực của bà con. Canh tác manh mún, nhỏ lẻ, thiếu sự liên kết khiến giá trị của loại nông sản này chưa tương xứng với công sức người dân bỏ ra.
Ông Hà Hải Yến, Giám đốc Nhà máy sắn Văn Yên chia sẻ: "Trước đây, diện tích sản xuất còn phân tán, chưa đồng bộ hóa trong canh tác và thu hoạch. Điều này khiến cây sắn chỉ dừng lại ở việc lấy công làm lãi, giúp bà con đủ ăn chứ chưa thực sự có thể làm giàu".
Năm 2022, khi sản phẩm tinh bột sắn của Công ty cổ phần Lâm nông sản thực phẩm Yên Bái đạt chứng nhận OCOP, đã tạo ra những thay đổi trong tư suy sản xuất của người dân. Đây là động lực để đơn vị quy hoạch lại vùng sản xuất. Đến năm 2025, diện tích vùng trồng đã mở rộng lên 3.000ha, lan tỏa sang các vùng lân cận, tạo thành những vùng chuyên canh tập trung.
Xã Đông Cuông có diện tích trồng sắn lớn với hơn 1.000ha. Ảnh: Thanh Tiến.
Điểm sáng lớn nhất là sự thay đổi trong tập quán canh tác, thay vì phó mặc vào ông trời, vùng nguyên liệu được quản lý theo hướng hữu cơ, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật và quy trình an toàn sinh học. Nhà máy phối hợp với chính quyền địa phương nhân rộng mô hình sử dụng phân hữu cơ vi sinh. Nhờ đó, sản lượng sắn tươi bình quân tăng từ 50.000 tấn lên dự kiến trên 70.000 tấn vào năm 2025, đảm bảo nguồn cung nguyên liệu ổn định.
Xác định sắn là cây nguyên liệu quan trọng, Công ty cổ phần Lâm nông sản thực phẩm Yên Bái đã mạnh dạn đầu tư khoảng 30 – 35 tỷ đồng trong 3 năm qua để nâng cấp toàn diện hệ thống nhà xưởng, dây chuyền sản xuất, đảm bảo đầu ra cho bà con.
Những máy móc lạc hậu được thay thế bằng dây chuyền công nghệ mới. Hệ thống kho bảo quản mát được xây dựng giúp khắc phục nhược điểm dễ hư hỏng của củ sắn tươi. Quy trình sản xuất tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc nguyên liệu về đến đâu sản xuất hết đến đó, không để tồn đọng làm giảm chất lượng.
Đặc biệt, việc đạt chứng nhận OCOP đã giúp sản phẩm có một diện mạo mới uy tín hơn. Bao bì sản phẩm nhãn hiệu VAYSAN được thiết kế chuyên nghiệp, đầy đủ tem nhãn OCOP, chứng nhận ISO 9001, ISO 22000. Nhờ chất lượng ổn định, sản phẩm luôn nằm trong top 3 của Hiệp hội Sắn Việt Nam.
Sản phẩm tinh bột sắn OCOP 4 sao và xuất khẩu đi một số nước như Trung Quốc, Ấn Độ. Ảnh: Thanh Tiến.
Hiệu quả từ việc đầu tư bài bản được thể hiện rõ qua con số: Lợi nhuận sau thuế năm 2024 của đơn vị đạt khoảng 50 tỷ đồng, tăng gấp đôi so với trước khi đạt OCOP; doanh thu dự kiến năm 2025 cán mốc 660 tỷ đồng. Sự phát triển của doanh nghiệp chính là "bà đỡ" vững chắc nhất cho vùng nguyên liệu.
Chỗ dựa tin cậy cho người lao động và nông dân
Không chỉ chú trọng hiệu quả kinh doanh, nhà máy còn giải quyết tốt bài toán môi trường và an sinh xã hội. Công ty đã đầu tư hệ thống thu gom và khu ủ phân hữu cơ từ vỏ, cuống sắn để bón lại cho cây trồng, giảm tới 70% lượng rác thải ra môi trường, hướng tới sản xuất xanh, sạch.
Đối với người dân địa phương, Nhà máy sắn Văn Yên không chỉ là nơi tiêu thụ nông sản mà còn là nơi tạo sinh kế. Số lượng lao động thường xuyên tại Nhà máy tăng từ 100 lên 130 người, mức thu nhập bình quân tăng từ 6,5 triệu lên 8,5 triệu đồng/người/tháng. Đáng quý hơn, doanh nghiệp ưu tiên tuyển dụng lao động địa phương, đặc biệt là phụ nữ và lao động trung niên.
Nhà máy sắn giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động địa phương. Ảnh: Thanh Tiến.
Với các hộ dân liên kết, nhờ canh tác bền vững và được bao tiêu ổn định, thu nhập bình quân đạt từ 100 – 120 triệu đồng/năm. Tuy chưa thể gọi là làm giàu so với nhiều ngành nghề khác nhưng đây là nguồn thu đáng kể giúp bà con vùng cao trang trải cuộc sống, xóa đói giảm nghèo bền vững và không phải lo lắng về đầu ra.
Ông Hà Hải Yến, Giám đốc Nhà máy sắn Văn Yên cho biết, đặc thù củ sắn khó bảo quản, thị trường tinh bột thế giới nhiều biến động khiến tâm lý người dân đôi khi chưa vững, muốn chuyển đổi sang cây trồng khác. Để cây sắn tiếp tục gắn bó với công tác xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống người dân, Nhà máy mong muốn chính quyền địa phương cần có quy hoạch vùng nguyên liệu rõ ràng hơn, hỗ trợ kịp thời về cơ chế chính sách.
Cây sắn đã có nhiều đóng góp trong nâng cao tiêu chí về thu nhập, giảm nghèo trong xây dựng nông thôn mới. Ảnh: Thanh Tiến.
"Mục tiêu của chúng tôi là xây dựng một vùng nguyên liệu ổn định để nông dân gắn bó và sống tốt được nhờ cây sắn. Khi sản phẩm OCOP tinh bột sắn Văn Yên đứng vững trên thị trường thì bát cơm của người trồng sắn cũng sẽ đầy đủ hơn", ông Yến nhấn mạnh.
Hành trình của cây sắn trên vùng đất Đông Cuông nói riêng và các địa phương trong tỉnh Lào Cai nói chung là minh chứng cho thấy một loại cây bình dân, gắn liền với công cuộc xóa đói giảm nghèo nếu được đầu tư đúng hướng và xây dựng thương hiệu bài bản vẫn có thể mang lại giá trị kinh tế cao, trở thành điểm tựa vững chắc cho an sinh xã hội và góp phần xây dựng nông thôn mới.
