Chiều 13/5, Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế (IRRI) phối hợp cùng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức Hội thảo “Cơ sở dữ liệu phục vụ quản lý canh tác lúa tại ĐBSCL - Hỗ trợ Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp”.
Các chuyên gia khoa học đầu ngành trong nước và quốc tế đã trao đổi về cách khai thác dữ liệu dựa trên kết quả nghiên cứu, khảo sát về thực trạng canh tác lúa với quy mô 10.000 nông dân tại 12 tỉnh ĐBSCL trong giai đoạn 2022 - 2024.
TS Nguyễn Văn Hùng - nhà khoa học cấp cao của IRRI trình bày về dữ liệu phát thải khí nhà kính từ sản xuất lúa ở ĐBSCL. Ảnh: Quỳnh Chi.
Cơ sở dữ liệu phục vụ canh tác lúa bền vững
TS Nguyễn Văn Hùng - chuyên gia cao cấp, Trưởng nhóm Cơ giới hóa và Sau thu hoạch của IRRI chia sẻ: “Bộ dữ liệu thu thập được từ 10.000 nông dân không chỉ cung cấp bức tranh toàn diện về thực trạng canh tác lúa hiện nay mà còn là nền tảng quan trọng để xây dựng các mô hình khuyến nghị phù hợp với từng địa phương và mùa vụ”.
Kết quả thu thập được từ nhóm chuyên gia IRRI đã chỉ ra nhiều dữ liệu tương quan giữa các can thiệp về cơ giới hóa, quản lý phân bón, thu gom rơm rạ, tưới ngập - khô xen kẽ…
Đối với canh tác lúa, nhóm nghiên cứu đã đưa ra một số khả năng, kịch bản giảm phát thải. Các phân tích cho thấy, việc tăng thời gian vùi rơm lên 30 ngày ở Trà Vinh, thu gom rơm ở Đồng Tháp hoặc không đốt rơm ở Kiên Giang cho hiệu quả giảm phát thải cao nhất.
Tuy nhiên, dữ liệu này vẫn cần phân tích sâu hơn và đối chiếu với thực tiễn sản xuất để thực sự đánh giá tiềm năng giảm phát thải cho từng vùng. Dự kiến, 10.000 dữ liệu này sẽ được IRRI tích hợp vào bản đồ tương thích về tưới tiêu, thu gom rơm… cho vùng ĐBSCL.
Một số kết quả ban đầu cho thấy yếu tố về hành vi, quản lý canh tác, hiệu quả sản xuất và kinh tế, cơ giới hoá, hiệu suất sử dụng phân bón, phát thải khí nhà kính, chi phí - lợi ích…
Dự kiến, 10.000 dữ liệu sẽ được tích hợp vào bản đồ tương thích canh tác giảm phát thải cho vùng ĐBSCL. Ảnh: IRRI Việt Nam.
Về quản lý phân bón, phần lớn nông dân bón thúc phân hóa học hơn 4 lần/vụ, cao hơn mức khuyến cáo tối ưu. Việc dư thừa phân đạm làm giảm chất lượng đất, ngấm vào mạch nước, gây ô nhiễm môi trường.
Bên cạnh đó, khảo sát cũng chỉ ra mối tương quan giữa sử dụng giống và phân đạm. Các chỉ số cho thấy, giảm giống sẽ làm tăng hiệu quả sử dụng phân bón. Nguyên nhân do khi mật độ khóm thấp, các cây lúa sẽ ít phải cạnh tranh dinh dưỡng với nhau.
Xác định trọng tâm đầu tư theo vùng
Các chuyên gia xác định, lượng giống gieo sạ, số lần bón phân và thời gian ngập nước trước vụ là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng phân đạm. Phân tích chuyên sâu về hiệu quả sử dụng phân bón và các yếu tố ảnh hưởng là tiền đề để xây dựng các giải pháp chiến lược giảm đầu vào, tăng đầu ra trong sản xuất lúa.
Từ đó đề xuất chiến lược quản lý, đầu tư hiệu quả cho Đề án 1 triệu ha lúa, xây dựng các giải pháp kỹ thuật phù hợp với thực trạng của chuỗi giá trị gồm đất, nước, cơ sở hạ tầng, cơ giới hoá, dịch vụ, thị trường theo vùng, chuyên biệt.
Chủ tịch Hội đồng thành viên IRRI Cao Đức Phát đánh giá cao nỗ lực và kết quả của nhóm nghiên cứu. Ảnh: Quỳnh Chi.
TS Cao Đức Phát - Chủ tịch Hội đồng thành viên IRRI, nguyên Bộ trưởng Bộ NN-PTNT ấn tượng trước cuộc khảo sát nông hộ do các nhà khoa học thực hiện. “Có lẽ hơn 30 năm rồi, chúng ta thấy cuộc tổng điều tra có quy mô sâu và rộng như thế này. Dữ liệu này là ‘mỏ vàng’ đối với nghiên cứu.
Chúng ta nên tìm nguồn lực để triển khai công tác tương tự cho các vùng trồng lúa khác của Việt Nam”, TS Phát chia sẻ, đồng thời cho rằng bộ dữ liệu này có thể hỗ trợ xây dựng chính sách, tổ chức sản xuất thông minh, làm bản lề cho khuyến nông và khoa học lúa gạo nói chung.
Lãnh đạo IRRI khuyến nghị nhóm thực hiện khảo sát có cơ chế chia sẻ dữ liệu cho các cơ sở nghiên cứu trong và ngoài nước. Đây là việc cần làm sớm để kho dữ liệu phát huy hiệu quả trong quá trình chuyển đổi bền vững ở ĐBSCL.
Hội thảo cũng chứng kiến lễ ký biên bản ghi nhớ giữa Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam, Hội Khoa học đất Việt Nam và Hiệp hội Phân bón Việt Nam. Sự kiện đánh dấu cam kết hợp tác giữa tổ chức khoa học và các hiệp hội doanh nghiệp trong việc thúc đẩy sản xuất lúa gạo bền vững tại ĐBSCL.
