Nhiều chính sách hỗ trợ phát triển cây lê
Cây lê Tai Nung (tức giống lê VH6, người dân còn gọi là lê đường, lê ngọt) là cây bản địa của tỉnh Hà Giang (cũ). Từ lâu, nó được người dân địa phương trồng trong vườn nhà, gần gũi, thân thuộc như người dưới xuôi trồng cây na, cây mít. Cây lê cho quả ngọt, năng suất cao, giá bán từ 30 - 40 ngàn đồng/kg. Chất lượng lê đường có thể cạnh tranh với lê nhập khẩu nên nhiều xã vùng biên như Lũng Cú, Phố Là, Phố Bảng, Hồ Thầu, Đồng Văn… lựa chọn làm cây mũi nhọn phát triển kinh tế.
Cây lê Tai Nung đang được nhiều xã vùng biên ở Tuyên Quang chọn làm cây chủ lực. Ảnh: Kiên Trung.
Tại Phố Bảng, từ năm 2012, Trung tâm Giống cây trồng và gia súc Phố Bảng đã triển khai chương trình hỗ trợ cây giống và phân bón trong vòng 5 năm cho các hộ dân đăng ký trồng và phát triển các loại cây ăn quả tại địa phương. Trung tâm hướng dẫn bà con đào hố thành hàng, mỗi hố cách nhau từ 2,5 đến 3m, sau đó trộn phân chuồng, phân lân, vôi để khử khuẩn và mầm bệnh trong đất trước khi trồng cây lê. Ở địa hình trên 1.000 mét, điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của Phố Bảng rất thích hợp với cây lê.
Một trong những hộ tiên phong trồng cây lê đường là gia đình chị Trương Thị Sến (thị trấn Phố Bảng cũ). Với số lượng ban đầu 150 cây, chủ yếu là giống lê Tai Nung, chị Sến đã phát triển, nhân rộng vườn lê lên 2ha. Chỉ sau 3 năm trồng, vườn lê của chị cho thu hoạch ổn định mỗi năm gần 100 triệu đồng.
Theo chia sẻ của bà con, lê là cây dễ trồng, ít phải chăm sóc như những cây hàng năm. Trong 3 năm đầu cây lê còn yếu nên phải chăm sóc kỹ, dựng cột chống đỡ cho cây đứng thẳng. Khi cây trưởng thành ít phải chăm sóc, ít bị sâu bệnh hơn. Tuy nhiên, người trồng cần đặc biệt chú ý khi cây bắt đầu đậu quả. Do lê ra hoa vào mùa xuân, hoa rất đẹp, nhiều mật nên thu hút ong bướm kéo đến rất nhiều. Để đảm bảo chất lượng quả lê, cán bộ khuyến nông khuyến khích bọc quả để ngăn chặn các tác động bên ngoài, hạn chế sâu bọ, ong, ruồi vàng… chích đẻ ấu trùng gây nẫu, thối quả.
Cây lê thu hút rất nhiều côn trùng khi ra hoa, đậu quả, do đó phải bọc quả bằng túi chuyên dụng để bảo vệ. Ảnh: Kiên Trung.
So với các cây trồng khác, một ha lê Tai Nung mang lại giá trị kinh tế cao hơn từ 50 - 80 triệu đồng. Giai đoạn 2016 - 2020, UBND huyện Đồng Văn (cũ) đã xây dựng đề án phát triển cây lê Tai Nung, chủ trương trồng mới hơn 66ha tại các xã Lũng Cú, Sảng Tủng, Sủng Là, Phố Cáo, Phố Là, Lũng Táo, Phố Bảng và Đồng Văn. Huyện hỗ trợ người dân trồng mới 8 triệu đồng/ha; hỗ trợ lãi suất vay vốn ưu đãi tối đa 15 triệu đồng/ha trong thời gian 5 năm; hỗ trợ người dân cải tạo vườn lê già cỗi, kém chất lượng với mức hỗ trợ 10.000 đồng/cây, tối thiểu mỗi hộ được hỗ trợ 50 cây (tương đương 0,1ha), không hạn chế diện tích.
Các hộ có nhu cầu trồng mới đều được tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc, cải tạo và được tham quan học tập kinh nghiệm. Kinh phí thực hiện chương trình được lồng ghép từ Chương trình 135, 30a và kinh phí cho sự nghiệp nông nghiệp, khoa học.
Trung tâm Giống cây trồng và gia súc Phố Bảng ký hợp đồng với các xã để cung cấp cây giống, đảm bảo chất lượng, giúp cây sống với tỷ lệ cao; tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc cây lê cho người dân...
Hiện địa bàn huyện Đồng Văn (cũ) đã phủ hơn 490ha lê Tai Nung, trong đó trồng tập trung khoảng 117ha tại Sùng Là, Phố Bảng; trồng mới thêm gần 90ha, trong đó khoảng 80ha đã cho thu hoạch với năng suất bình quân 15 tấn/ha.
Những quả lê đầu mùa đạt trọng lượng 500gr/quả. Ảnh: Kiên Trung.
Tháng 3/2025 vừa qua, Đồng Văn đã tổ chức Lễ hội hoa tại Phố Bảng nhằm tôn vinh vẻ đẹp của hoa lê. Các xã vùng biên sẽ duy trì lễ hội hoa lê thường niên để tôn vinh loài hoa đẹp với màu trắng tinh khôi ở vùng biên.
Tại xã vùng biên Lũng Cú, Phó Chủ tịch UBND xã Ma Doãn Khánh cho biết, xã đang duy trì lớp đào tạo kỹ thuật trồng lê, đào, mận, mắc cọp cho các hộ dân thuộc 2 thôn Má Xí A và Má Xí B giúp bà con nâng cao kỹ năng sản xuất nông nghiệp.
Cây lê đường "hạ sơn" xuống Hồ Thầu
Trước hiệu quả kinh tế mà cây lê mang lại, tại xã Hồ Thầu, nhiều hộ cũng đã chuyển các diện tích sản xuất kém hiệu quả sang trồng lê. Người tiên phong đưa cây lê Tai Nung về Hồ Thầu là anh Phượng Chàn Nu - Phó Chủ tịch UBND xã.
5 năm trước, anh Nu cùng đoàn công tác tham quan mô hình trồng cây lê Tai Nung ở cao nguyên đá Đồng Văn. Nhận thấy hiệu quả kinh tế, anh tìm hiểu và mua cây giống từ Trung tâm Giống cây trồng và gia súc Phố Bảng (xã Phố Bảng) về trồng thử. Không ngờ cây lê hợp đất Hồ Thầu, phát triển rất nhanh. Sang năm thứ 3 cây lê cho thu hoạch vụ đầu tiên, trái to, căng mọng, nhiều nước, có những cây quả to, 3 trái lê đạt trọng lượng 2kg. Với giá bán 40 ngàn đồng/kg đầu vụ, một quả lê to có giá gần 30 ngàn đồng, điều đó khiến anh Nu vô cùng bất ngờ. Vụ đầu tiên, 1ha lê của anh cho thu nhập 80 triệu đồng.
Vườn lê của gia đình ông Phượng Quầy Phin (thôn Đoàn Kết, xã Hồ Thầu). Ảnh: Kiên Trung.
Thấy mô hình trồng lê của anh Nu cho năng suất, hiệu quả kinh tế cao, nhiều hộ dân trong xã bắt đầu học theo. Tổng diện tích trồng lê tại Hồ Thầu hiện đã hơn 10ha chỉ sau 3 - 4 năm. Trong đó gia đình ông Phượng Quầy Phin (thôn Đoàn Kết) - nguyên Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Giang (cũ) đã mở rộng vườn trồng lên gần 3ha, trở thành mô hình trồng lê mẫu mực trên đất Hồ Thầu.
“Là cây trồng mới nên trước khi trồng đại trà tôi trồng thử nghiệm trước, thấy chắc ăn rồi mới phổ biến cho người khác trồng theo” - anh Phượng Chàn Nu cho hay.
Theo anh Nu, giống lê Tai Nung (lê VH6) có nguồn gốc từ Đài Loan, sinh trưởng mạnh, phân cành nhiều, phù hợp với khí hậu lạnh ở độ cao từ 1.000 mét. Khi trồng, anh Nu chọn cây khỏe mạnh, không bị sâu bệnh. Mật độ trồng phù hợp từ 300 - 400 cây/ha tuỳ thuộc theo địa hình, mỗi cây cách nhau khoảng 3 mét. Thời điểm thích hợp trồng lê là dịp cuối năm (từ tháng 12 đến tháng 2 năm sau), thời điểm cây rụng lá, chưa lên lá mới và lộc non.
Anh Phượng Chàn Nu - Phó Chủ tịch xã Hồ Thầu bên vườn lê đang cho thu hoạch. Ảnh: Kiên Trung.
“Đất thích hợp để trồng lê VH6 là đất màu mỡ, có độ ẩm cao. Khi trồng, tiến hành đào hố kích thước khoảng 2 gang tay, sâu 40cm, để đất mặt riêng, đất ở đáy hố riêng. Mỗi hố bón lót khoảng 20kg phân hữu cơ, 0,5kg phân lân super kèm 1kg vôi bột, nếu không có phân hữu cơ thì thay thế bằng 10kg phân vi sinh, trộn đều phân với lớp đất mặt đưa xuống đáy hố, lấp đất đầy hố trước khi trồng 25 - 30 ngày, đợi khi thời tiết thuận lợi thì trồng cây.
Cây lê rất cần nước, nhất là giai đoạn mới trồng và thời kỳ cây ra quả. Khi cây ra quả cần bọc quả bằng túi chuyên dụng để quả có mẫu mã đẹp, hạn chế sâu bệnh, đặc biệt là ruồi vàng. Thời điểm phù hợp để bọc quả là lúc quả có đường kính 3 - 5cm (tức sau khi đậu quả 40 - 50 ngày) hoặc kết thúc rụng quả sinh lý” - anh Phượng Chàn Nu chia sẻ kinh nghiệm.
