Hợp tác xã tham gia Đề án 1 triệu ha lúa khó tiếp cận tín dụng

Ngày 15/10, tại TP Cần Thơ, Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp với Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn tổ chức hội thảo ứng dụng công nghệ số và hỗ trợ tiếp cận tài chính cho Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao.

Hội thảo nhằm giới thiệu, chia sẻ sáng kiến số hóa, mô hình tài chính xanh, bảo hiểm rủi ro nông nghiệp do các đối tác trong và ngoài nước triển khai. Đặc biệt, các ngân hàng, doanh nghiệp công nghệ đã thảo luận sâu về cơ chế kết nối tín dụng hỗ trợ nông dân, giúp HTX tiếp cận vốn thuận lợi, minh bạch và hiệu quả.

Bà Nguyễn Thị Hoàng Yến – Phó Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn cho biết, qua gần hai năm triển khai, Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao đã xác định được hơn 942.000 ha vùng chuyên canh, thu hút trên 1.230 HTX/tổ hợp tác và 210 doanh nghiệp tham gia. Tổng nhu cầu tín dụng lên đến gần 83.000 tỷ đồng để phục vụ liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ. Đồng thời khởi động nền tảng số dùng chung nhằm định danh vùng nguyên liệu, kết nối dữ liệu MRV, truy xuất và theo dõi tín dụng, thí điểm bảo hiểm nông nghiệp…

Tuy nhiên, thách thức hiện nay của Đề án là vấn đề tiếp cận tín dụng do các HTX thiếu hồ sơ số hóa về vùng nguyên liệu, hợp đồng liên kết, lịch sử sản xuất và tiêu thụ. Điều này dẫn đến khó thuyết phục tổ chức tín dụng giải ngân vốn.

Theo bà Yến, các ngân hàng yêu cầu doanh nghiệp, HTX tham gia Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao phải được xếp hạng tín dụng, có lịch sử nợ tốt, chuẩn mực kế toán… Tuy nhiên thực tế nhiều HTX chưa có báo cáo tài chính được kiểm toán, chưa hình thành bộ hồ sơ chuẩn gồm hợp đồng và dữ liệu canh tác, dẫn tới tỷ lệ được phê duyệt thấp so với nhu cầu.

Dù một số ngân hàng thương mại đã chủ động thiết kế chương trình “cho vay liên kết” với hạn mức, quy trình thẩm định riêng, tuy nhiên, nút thắt dữ liệu và bảo đảm tiền vay vẫn khiến tỷ lệ giải ngân chưa đạt kỳ vọng, nhất là khoản vay đầu tư cơ giới hóa.

Do đó, Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn xác định 3 trụ cột ưu tiên trong thời gian tới là số hóa chuỗi giá trị lúa gạo, hình thành bản đồ số vùng chuyên canh lúa cùng hồ sơ số của doanh nghiệp và HTX; phối hợp với các bên liên quan thúc đẩy tiếp cận tín dụng xanh, bảo hiểm nông nghiệp và thị trường các bon; phát triển hệ sinh thái hợp tác công - tư trong triển khai Đề án để huy động nguồn lực từ doanh nghiệp, ngân hàng, quỹ đầu tư và các tổ chức quốc tế.

Ông Trương Hữu Trí – Giám đốc HTX nông nghiệp Gò Gòn ở xã Vĩnh Thạnh (tỉnh Tây Ninh) cho biết, bản thân ông có kinh nghiệm 20 năm phụ trách HTX, tuy nhiên chưa bao giờ tiếp cận được nguồn vốn từ ngân hàng.

Lý giải điều này, ông Trí đặt vấn đề ngân hàng cho vay phải thu hồi vốn, nhưng HTX liệu có khả năng hoàn vốn hay không và tất nhiên không thể đổ lỗi cho ngân hàng thiếu trách nhiệm.

Thực tế, tại HTX Gò Gòn, hầu hết thành viên HTX đều cắm sổ đỏ trong ngân hàng, do đó không thể đứng ra ký bảo lãnh để HTX vay vốn. Mặt khác, với một số HTX có diện tích nhỏ lẻ, việc đầu tư cơ giới hóa khó đảm bảo vấn đề thu hồi vốn.

Theo ông Trí, để HTX tiếp cận được nguồn tín dụng đầu tư cơ giới hóa, cần phải có giải pháp liên kết các HTX để gia tăng nguồn lực đầu tư. Sau đó phân bổ lại cho từng HTX để làm dịch vụ riêng lẻ, phục vụ cho toàn bộ diện tích đã liên kết.

Điển hình, tại xã Vĩnh Thanh sau sáp nhập có 8 HTX hoạt động trong lĩnh vực lúa gạo, tổng diện tích 12.000 ha. Nếu được liên kết lại, liên minh HTX này sẽ đủ năng lực đứng ra vay và hoàn trả vốn cho ngân hàng để đầu tư máy móc.

Từ góc độ ngân hàng, ông Đặng Anh Tài – Giám đốc Chi nhánh Cần Thơ của Ngân hàng HD cho biết, các doanh nghiệp, HTX hay than phiền ngân hàng cho vay đòi hỏi tài sản thế chấp. Ngược lại bản thân ngân hàng rất muốn cho vay không có tài sản thế chấp nhưng đòi hỏi các doanh nghiệp, HTX phải tạo được sự minh bạch, rõ ràng.

Muốn như vậy, các doanh nghiệp phải có kiểm toán độc lập. Đây là một trong những tiêu chí đánh giá xếp hạng tín dụng của doanh nghiệp. Đồng thời cũng là cơ sở tạo niềm tin cho các tổ chức tín dụng để sẵn sàng đầu tư vốn cho doanh nghiệp, HTX trong trường hợp không có tài sản đảm bảo.

“Ban đầu có thể hai bên tiến hành giao dịch một phần nào đó. Qua vài năm, ngân hàng sẽ đánh giá lại uy tín, lúc đó chúng tôi sẵn sàng gia tăng tỷ lệ cho vay, thậm chí cho vay lên tới 100% không cần tài sản đảm bảo”, ông Tài nhấn mạnh.

Hiện Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn đã phối hợp với Ngân hàng Nhà nước ban hành và công bố danh sách vùng chuyên canh đủ điều kiện vay vốn và có hướng dẫn cụ thể về liên kết HTX, doanh nghiệp, ngân hàng. Điều này kỳ vọng sẽ tạo ra bước tiến từ hỗ trợ đơn lẻ sang cơ chế tài chính chuỗi giá trị, tạo động lực thúc đẩy Đề án 1 triệu ha lúa.