Cây trồng truyền thống, cây chủ lực
Xã Kiến Thiết (cũ), nay là xã Tân Minh, TP Hải Phòng, từ lâu đã nức tiếng khắp miền Bắc là “thủ phủ” của cây thuốc lào. Nếu về vùng đất này vào đúng mùa vụ sẽ thấy hình ảnh những cánh đồng thuốc lào xanh mướt, lá to bản, dày dặn, trải dài tít tắp, kèm theo đó là mùi thơm thoang thoảng đặc trưng.
Thuốc lào là cây trồng chủ lực của người dân tại vùng đất xã Kiến Thiết, huyện Tiên Lãng cũ, nay là xã Minh Tân, TP Hải Phòng. Ảnh: Đinh Mười.
Gắn bó với cây thuốc lào hàng chục năm qua, người dân ở Kiến Thiết đã biến cây trồng mang đậm bản sắc văn hóa địa phương thành sản phẩm nông nghiệp chủ lực, có giá trị kinh tế vượt trội. Toàn bộ khu vực này hiện có 580 ha đất nông nghiệp, thì diện tích trồng thuốc lào đã chiếm tới 300 ha, tương đương hơn 50% diện tích canh tác.
Sau khi thu hoạch lúa mùa (khoảng tháng 9, tháng 10), đất được nghỉ ngơi, cày ải phơi khô để diệt mầm bệnh. Gốc rạ của vụ lúa trước sau khi phân hủy trở thành nguồn phân hữu cơ quý giá, làm cho đất thêm tơi xốp, màu mỡ. Đây chính là “công thức vàng” giúp người dân Kiến Thiết làm giàu trên chính mảnh đất quê hương.
Trước khi sáp nhập, Kiến Thiết là nơi có quy mô trồng thuốc lào lớn nhất huyện Tiên Lãng cũ và loại cây trồng này là chủ lực không thể thay thế trong cơ cấu kinh tế của địa phương. Hầu hết trong số hơn 3.000 hộ dân sinh sống tại đây đều tham gia trồng thuốc lào, tập trung đông đúc tại các thôn Tuần Tiến, Thanh Trì, Liên Hào, Nam Tử 1 và Nam Tử 2. Với công thức luân canh “một vụ lúa mùa - một vụ thuốc lào xuân”, người dân đã tận dụng tối đa hiệu quả quỹ đất, nâng cao hệ số sử dụng đất và gia tăng thu nhập trên cùng một đơn vị diện tích.
Bà Bùi Thị Toán (thôn Tuần Tiến) chia sẻ: “Cây thuốc lào cho lợi nhuận kinh tế cao, so với cấy lúa thì cao hơn gấp 5, thậm chí 7 lần. Chăm bón tuy có vất vả hơn các loại hoa màu khác, nhưng đến mùa thu hoạch, nhìn thành quả thì mọi mệt nhọc đều tan biến”.
Theo tính toán của bà con, sau khi trừ đi các chi phí về giống, phân bón, nhân công, mỗi sào (360m²) thuốc lào có thể mang lại lợi nhuận từ 15 đến 20 triệu đồng. Với năng suất trung bình đạt từ 80-120kg/sào, thậm chí có những hộ thâm canh tốt đạt tới 130kg/sào, cây thuốc lào thực sự là “cây vàng” trên đồng đất nơi đây.
Trồng cây thuốc lào mang lại lợi nhuận cho người dân từ 15-20 triệu đồng mỗi sào. Ảnh: Đinh Mười.
Kỳ công từ trồng trọt đến chăm sóc
Sở dĩ thuốc lào ở Kiến Thiết có chất lượng tốt, được thị trường ưa chuộng là nhờ được bồi đắp bởi phù sa màu mỡ của sông Thái Bình, tạo nên chất đất cao ráo, tơi xốp, thoát nước tốt - điều kiện lý tưởng cho cây thuốc lào phát triển. Nhờ đó, cây thuốc lào sinh trưởng mạnh mẽ, cho lá dày, hương thơm đậm đà, vị êm say đặc trưng mà không nơi nào có được. Đặc biệt, tại thôn Nam Tử 1, chất đất còn có những đặc tính riêng biệt, tạo ra loại thuốc lào thượng hạng với giá bán có thể lên tới 1-2 triệu đồng/kg.
“Để cây thuốc lào đạt chất lượng cao nhất, mọi công đoạn đều đòi hỏi sự tỉ mỉ từ làm đất, lên luống, chăm sóc, bấm ngọn, tỉa lá, thu hái, thái sợi rồi phơi, ủ và hồ thuốc,… để biến những lá xanh thành sợi "vàng" chất lượng”, anh Nguyễn Văn Ngọc - một người chuyên cung cấp thuốc lào Tiên Lãng tiết lộ.
Theo người dân địa phương, bên cạnh yếu tố tự nhiên, kinh nghiệm và sự cần cù của người nông dân. Qua nhiều thế hệ, họ đã đúc kết nên những bí quyết canh tác độc đáo, từ khâu làm đất, chọn giống, chăm bón đến kỹ thuật thu hái, chế biến. Muốn trồng được thuốc lào, đất phải được cày sâu, bừa kỹ, làm cho thật nhỏ và tơi. Luống được đánh cao, rộng khoảng 1,2m, có rãnh thoát nước sâu để tránh ngập úng - kẻ thù số một của cây thuốc lào. Việc bón lót bằng phân chuồng ủ hoai mục và một lượng NPK cân đối là bước khởi đầu quan trọng, cung cấp dinh dưỡng cho cây con phát triển.
Trong suốt 150-160 ngày sinh trưởng, cây thuốc lào cần được chăm sóc đặc biệt. Việc làm cỏ, vun xới gốc được thực hiện thường xuyên để giữ cho đất thông thoáng và bón thúc nhiều đợt để cây hấp thụ tốt nhất, tránh lãng phí phân bón và ô nhiễm môi trường.
Trong chăm sóc, bí quyết quyết định chất lượng là chăm sóc định kỳ, bấm ngọn, tỉa lá. Khi cây ra được một số lá nhất định, người nông dân sẽ tiến hành bấm bỏ ngọn và các lá gần gốc nhằm mục đích tập trung toàn bộ dinh dưỡng của cây để nuôi những lá chính ở giữa thân. Nhờ vậy, lá thuốc sẽ to, dày, tích tụ được nhiều tinh dầu, tạo nên hương vị đậm đà và độ “say” đặc trưng của thuốc lào Tiên Lãng.
Khi thu hoạch, lá thuốc được thu hoạch vào buổi sáng sớm, còn đọng sương để giữ được độ tươi. Sau khi mang về, lá được xếp chồng lên nhau, dùng dao sắc dọc bỏ phần sống lưng cứng rồi cuộn lại thành những "bi" thuốc lớn, chắc nịch. Một công đoạn rất quan trọng nữa là phơi, ủ, sợi thuốc được rải đều lên những chiếc phên tre và đem phơi. Phải biết “canh nắng, đón sương”, nắng quá gắt sẽ làm thuốc khô giòn, mất màu, mất hương còn nắng không đủ lại làm thuốc bị "hăng".
Để cây thuốc lào đạt chất lượng cao nhất, mọi công đoạn đều đòi hỏi sự tỉ mỉ. Ảnh: Đinh Mười.
Vai trò “cầu nối” của khuyến nông
Đằng sau những mẻ thuốc lào chất lượng là sự đồng hành thầm lặng nhưng hiệu quả của ngành nông nghiệp, của đội ngũ cán bộ khuyến nông. Từ việc hướng dẫn sử dụng phân bón cân đối, phòng trừ sâu bệnh theo nguyên tắc 4 đúng, đến việc cải tiến quy trình sơ chế, đội ngũ khuyến nông đã giúp người dân Kiến Thiết nâng tầm giá trị cây thuốc lào.
Với thị trường tiêu thụ ổn định, thương lái đến thu mua tận nơi, cây thuốc lào đang có một hướng đi bền vững. “Với vai trò là cán bộ khuyến nông, chúng tôi luôn đồng hành cùng bà con trong suốt quá trình sản xuất. Chúng tôi thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn để chuyển giao kỹ thuật từ khâu làm đất, chăm sóc đến thu hái, chế biến. Đặc biệt, chúng tôi chú trọng hướng dẫn bà con các biện pháp phòng trừ sâu bệnh hại tổng hợp, kỹ thuật sơ chế, bảo quản để nâng cao giá trị sản phẩm”, bà Nguyễn Thị Quỳnh, cán bộ Trạm Khuyến nông khu vực Tiên Lãng chia sẻ.
Thực tế, qua tìm hiểu và hỏi ý kiến của người dân, thậm chí là những người từng là lãnh đạo địa phương cũ, cơ bản đều khẳng định ngoài cây thuốc lào, đồng đất này khó khăn trong chuyển chuyển đổi sang cây trồng khác. Do vậy, với hơn 300 ha chuyên canh, cây thuốc lào không chỉ là cây trồng truyền thống mà đã trở thành cây trồng chủ lực, là “vàng xanh” mang lại mang lại thu nhập ổn định cho người dân ở đây.
