Máy xuống vùng trũng nhất của Khu Cháy
Bà Lê Thị Hạnh năm nay đã 72 tuổi nhưng vẫn tham gia 3 sào vào mô hình cấy lúa SRI cải tiến nâng cao theo hướng hữu cơ giảm phát thải khí nhà kính. Vừa nâng những cây lúa bị đổ, bà vừa phân trần rằng: “Nếu bón phân theo công thức của người ta đưa thì không bị đổ đâu nhưng tôi lại bón thêm đạm, ka li và đất trũng quá nên mới bị đổ mất khoảng một sào”.
Bà Lê Thị Hạnh đội mưa ra đồng buộc lúa đổ. Ảnh: Dương Đình Tường.
Ông Đỗ Văn Hỉ - Giám đốc HTX Dịch vụ Nông nghiệp xã Đông Lỗ (xã Ứng Hòa mới, TP Hà Nội) nghe thấy thế mới giải thích, cán bộ Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hà Nội đã 3 lần về tập huấn cách bón phân hữu cơ cho 3 giai đoạn lót, thúc và đón đòng nhưng một số ít bà con không dự đủ nên không nắm được hết quy trình.
Khi cấy máy, trong tuần đầu cây lúa phát triển bộ rễ, phải bón ngay nhưng có người chục ngày sau mới bón. Khi thấy cây lúa chậm phát triển thì họ sốt ruột liền bón thêm phân hóa học khiến chúng dễ bị đổ ngã. Còn đa số bà con bón đúng theo khuyến cáo thì lúa cứng cây, không bị đổ, khi chín có màu vàng lá gừng, năng suất khá, cả vụ không cần phải phun thuốc bảo vệ thực vật. Bà Hạnh thú thực với ông giám đốc HTX rằng mình chỉ đi tập huấn được 1 lần nên chưa rành chuyện chăm sóc theo hướng hữu cơ...
Ông Đỗ Văn Hỉ - Giám đốc HTX Dịch vụ Nông nghiệp xã Đông Lỗ và bà Lê Thị Hạnh kiểm tra lúa. Ảnh: Dương Đình Tường.
Nếu như các xã thuộc Khu Cháy là vùng trũng thuộc vào dạng chiêm khê mùa thối thì Đông Lỗ lại trũng hơn cả. Đã thế nhiều năm nay các trang trại ở thôn Nhân Trai, Ngọc Trục - nơi cần phải tiêu nước lại chặn cống, giữ nước để thả vịt trong đồng nên úng lại càng thêm úng, không thể để ải được. Gần đây HTX đã cương quyết xử lý vấn đề này. Gặt xong vụ mùa là đơn vị cho rút kiệt nước trong các kênh mương và trên đồng đến tận tháng 12, giúp ruộng để ải được, đất cứng nền, các loại máy móc có thể xuống bình thường.
“Do đất của chúng tôi sâu trũng nên trước đây chủ yếu tự gieo mạ, nhổ mạ và cấy tay rất vất vả, công có vụ lên tới 650.000đ/công. Bắt đầu từ vụ xuân năm 2024 HTX tổ chức cho bà con đi thăm mô hình mạ khay, cấy máy rồi về họp bàn, tuyên truyền để thực hiện. Tôi giải thích với nông dân rằng, với 650.000 đồng để cấy một sào ấy họ có thể cấy được hai sào bằng máy mà lại không phải gieo mạ, không phải mua nylon che phủ và còn được thành phố hỗ trợ nữa. Nhờ đó mà phần lớn bà con đều đồng thuận, hiện mở rộng diện tích cấy máy lên được khoảng 200 ha”… ông Hỉ phân tích.
Trăn trở chuyện giá thu mua
Khi tôi và ông Hỉ đi thăm đồng về thì chị Nguyễn Thị Kim Dung Phòng Phòng Bảo vệ thực vật của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hà Nội cũng vừa đội mưa tới văn phòng HTX để nắm bắt tình hình, chuẩn bị cho cuộc tổng kết mô hình sắp tới. Tùy theo giai đoạn phát triển của cây lúa mà chị có mặt ở đây thưa hay mau để cùng HTX chỉ đạo sản xuất nhưng cũng không dưới mươi ngày một lần.
Ông Đỗ Văn Hỉ - Giám đốc HTX Dịch vụ Nông nghiệp xã Đông Lỗ xem bộ rễ của lúa trong mô hình SRI hướng hữu cơ. Ảnh: Dương Đình Tường.
Hệ thống thâm canh lúa cải tiến (SRI) mang lại nhiều lợi ích như tạo điều kiện tối ưu cho cây phát triển cân đối, năng suất cao, tiết kiệm nước, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, giảm phát thải khí nhà kính…Tuy nhiên trước đây tiến bộ kỹ thuật này khó mở rộng ở nhiều xã tại Thủ đô bởi lẽ phải cấy tay rất tốn công trong khi lao động nông thôn ngày một hiếm hoi và giá cao. Bởi thế vụ xuân năm 2025 Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hà Nội đã thử nghiệm 2 mô hình SRI cải tiến nâng cao, sử dụng mạ khay, cấy máy và sản xuất theo hướng hữu cơ ở xã Liên Mạc cũ và Xuy Xá cũ, còn vụ mùa thử nghiệm 1 mô hình ở xã Ứng Hòa.
Có 6 đội sản xuất của xã Ứng Hòa đã áp dụng phương pháp này với tổng diện tích 50 ha. HTX tổ chức rút nước trên đồng vào hai giai đoạn bắt đầu làm đòng và chuẩn bị gặt, mỗi lần khoảng vài ngày để cho đất có thể “thở” và thêm tơi xốp. Thực tế cho thấy, cấy máy không chỉ giảm được nhiều chi phí đầu vào mà còn giúp cây lúa phát triển cân đối, ít sâu bệnh hơn, năng suất thóc tươi đạt khoảng 2,3 tạ/sào. Tuy nhiên giá thu mua hiện đang khá thấp, chỉ 6.000 đồng/kg sẽ là một cản trở cho hướng sản xuất hữu cơ này trong những vụ tiếp theo.
Mô hình SRI cải tiến nâng cao theo hướng hữu cơ giảm phát thải khí nhà kính cho hiệu quả rõ rệt so với canh tác theo tập quán cũ: tiết kiệm 20% lượng giống; tiết kiệm ít nhất 2 lần nước tưới/vụ; giảm thiểu việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, góp phần bảo vệ sức khỏe người dân và môi trường; tăng năng suất thêm được 12%; tăng chất lượng nông sản và đảm bảo an toàn thực phẩm.
