Bưởi Đại Minh tìm lại chỗ đứng từ mô hình canh tác hữu cơ

Cả làng trồng, bưởi mất giá

Giống bưởi Đại Minh còn được biết đến với tên gọi bưởi Đoan Hùng là một trong những giống bưởi quý hiếm, hương vị ngọt thanh, mọng nước và có mùi thơm đặc trưng. Giống bưởi này có nguồn gốc từ xã Khả Lĩnh, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái cũ (nay là xã Thác Bà, tỉnh Lào Cai). Những năm đỉnh điểm, bưởi được bán tới 30.000 đồng/quả. Thương lái đổ về tấp nập, có người sẵn sàng trả tiền khi bưởi mới đậu quả non.

Thấy bưởi có giá, nhà nhà đổ xô trồng. Có vườn mới trồng một mùa đã cho quả, người ta nhân giống ào ào, từ sườn đồi đến chân ruộng đâu đâu cũng thấy bưởi. Nhưng rồi, khi ai cũng trồng, bưởi không còn là của hiếm. Chất lượng không còn đồng đều, nhiều thương lái trộn lẫn với bưởi kém chất lượng khiến người tiêu dùng quay lưng. Nhiều gia đình không còn mặn mà chăm sóc, một số khác chặt bỏ để ghép sang những giống bưởi mới có năng suất cao hơn.

Trong bối cảnh ấy, ông Nguyễn Văn Định (thôn Minh Thân, xã Thác Bà) lại chọn hướng đi riêng khi quyết định gắn bó với giống bưởi Đại Minh theo hướng canh tác hữu cơ, trong khi nhiều người xung quanh chạy theo sản lượng.

Ông Định chia sẻ: “Tôi lớn lên bên những gốc bưởi, ngày xưa chỉ biết trồng theo cách cha ông truyền lại, để cây tự mọc, tự lớn. Nhưng với thị trường đầy biến động và thời tiết thất thường như hiện nay, nếu không áp dụng kỹ thuật chăm sóc hiện đại, không theo dõi sát sao để điều chỉnh phù hợp thì cây khó mà cho ra được trái ngon, đảm bảo cả chất lượng lẫn sản lượng".

Sau lời chia sẻ, ông Định dẫn chúng tôi đi thăm khu vườn bưởi rộng 1 ha của gia đình, nơi hiện có khoảng 350 gốc bưởi, trong đó nhiều cây đã có tuổi đời từ 50 đến 60 năm, còn lứa bưởi trồng sau cũng đã 45 năm. Giữa vườn, có vài gốc bị vàng lá, vàng quả do đợt ngập úng kéo dài trong mùa mưa năm trước. Nhìn những gốc bưởi bị ảnh hưởng mới thấm thía hết được những vất vả, rủi ro mà nông dân phải đối mặt mỗi khi thời tiết không thuận lợi.

Cũng từ những khó khăn đó, ông Định đã chủ động tìm tòi, học hỏi và dành thời gian tìm hiểu thêm kiến thức để chuyển sang trồng bưởi theo hướng hữu cơ, đồng thời áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật chăm sóc nhằm nâng cao chất lượng và sản lượng cho cây bưởi.

Hữu cơ không dễ làm, nhưng đáng công đáng của

Khác với phương pháp canh tác truyền thống, việc trồng bưởi theo hướng hữu cơ đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên trì mỗi ngày. Để có được những trái bưởi ngọt thanh, mọng nước đúng chất bưởi Đại Minh, ông Định không sử dụng phân hóa học hay thuốc trừ sâu thông thường. Thay vào đó, ông sử dụng ngô nghiền ngâm với nước để tạo ra phân bón hữu cơ tưới đúng thời điểm quả bưởi bắt đầu bước vào giai đoạn tạo tép.

Những khu vực có địa hình dốc được xây hàng đá chắn chống xói mòn, đất được làm tơi bằng máy để tăng khả năng giữ nước và dinh dưỡng.

Ông Định cũng đầu tư hệ thống tưới nước cảm biến thông minh, điều khiển qua điện thoại. Nhờ đó, cây được cung cấp đúng lượng nước cần thiết, không dư thừa gây úng, không thiếu làm ảnh hưởng đến sự phát triển. Hệ thống này không chỉ giúp tiết kiệm nước mà còn giảm đáng kể công lao động, nhất là trong mùa khô hay thời điểm thu hoạch bận rộn.

Việc phòng trừ sâu bệnh khi canh tác hữu cơ là một thách thức lớn. Không sử dụng thuốc hóa học, ông Định chọn các chế phẩm sinh học có nguồn gốc tự nhiên, an toàn cho cả cây, đất và con người. Tuy hiệu quả chậm hơn nhưng bù lại không ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng và giữ được sự cân bằng hệ sinh thái trong vườn.

Duy trì, mở rộng mã số vùng trồng

Sau khi sáp nhập, xã Thác Bà (tỉnh Lào Cai) có 1.164 ha trồng cây ăn quả. Riêng khu vực xã Đại Minh (cũ) chiếm 475 ha với 720 hộ trồng bưởi. Trong năm 2024, diện tích bưởi cho thu hoạch trên địa bàn xã Đại Minh đạt hơn 425 ha, sản lượng ước đạt khoảng 5.700 tấn, mang về cho người dân trên 40 tỷ đồng.

Xác định bưởi Đại Minh là cây trồng chủ lực trong định hướng phát triển kinh tế nông nghiệp của địa phương, thời gian qua UBND xã Thác Bà đã phối hợp với các cơ quan chuyên môn triển khai nhiều chương trình, dự án nhằm nâng cao chất lượng bưởi Đại Minh. Trong đó có thể kể đến các đề tài như: sản xuất bưởi theo tiêu chuẩn VietGAP, sản xuất theo hướng hữu cơ, nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật tổng hợp để nâng cao chất lượng bưởi Đại Minh và thâm canh bền vững, an toàn sinh học.

Ông Nguyễn Vinh Quang, Phó Chủ tịch UBND xã Thác Bà cho biết: Để tiếp tục nâng cao giá trị thương hiệu bưởi Đại Minh, xã tiếp tục tăng cường quảng bá sản phẩm trên các phương tiện truyền thông đại chúng, đồng thời tích cực tham gia các hội chợ, sự kiện xúc tiến thương mại trong và ngoài tỉnh. Tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật để nâng cao trình độ canh tác và khả năng ứng dụng tiến bộ khoa học vào sản xuất. Tuyên truyền, vận động nông dân chuyển đổi từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa tập trung, nhân rộng các mô hình sản xuất đạt chuẩn VietGAP và hữu cơ.

Bên cạnh đó, xã duy trì và mở rộng mã số vùng trồng theo tiêu chuẩn trong nước và Châu Âu, làm cơ sở để đưa sản phẩm vào hệ thống siêu thị, hướng đến mục tiêu xuất khẩu. Đặc biệt, kêu gọi các doanh nghiệp đầu tư vào các khâu sau thu hoạch như sơ chế, đóng gói, kho lạnh, sấy khô, ép nước, chiết xuất tinh dầu… nhằm đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao giá trị kinh tế.

Ngoài ra, việc đẩy mạnh quảng bá sản phẩm trên các sàn thương mại điện tử như Shopee, Postmart, Voso… cũng được xem là hướng đi cần thiết để tiếp cận rộng rãi người tiêu dùng. Xã cam kết tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp, siêu thị tiếp cận sản phẩm bưởi của địa phương thông qua các hợp tác xã, tiến tới ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm, giúp người dân yên tâm sản xuất, ổn định đầu ra.

Ông Định chia sẻ, những năm trước khi giá bưởi ở mức cao, có năm vườn bưởi của gia đình ông thu về khoảng 400 triệu đồng. Năm nay, dù còn hơn một tháng nữa mới vào chính vụ thu hoạch nhưng ông ước vẫn có thể đạt doanh thu khoảng 300 triệu đồng. Sở dĩ như vậy là nhờ có lượng khách quen ổn định từ Hà Nội, Hải Phòng và các tỉnh lân cận, họ đã biết rõ chất lượng bưởi hữu cơ của ông nên rất tin tưởng, không quá bận tâm đến giá cả. Khách mua bưởi không chỉ vì ngon mà vì biết rõ quy trình chăm sóc an toàn, đáng tin cậy.