Năng suất tăng gần gấp đôi
Những năm gần đây, do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, sản xuất nông nghiệp ở vùng Duyên hải miền Trung ngày càng bất thuận do hạn hán liên tục xảy ra. Để ứng phó với biến đổi khí hậu, những năm qua, nông dân miền Trung tăng tốc chuyển đổi cây trồng trên đất lúa kém hiệu quả, trong đó mè là cây trồng cạn được rất nhiều nơi lựa chọn vì chịu hạn rất tốt, ít có nhu cầu sử dụng nước tưới.
Theo TS Hồ Huy Cường, Viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp Duyên hải Nam Trung bộ (ASISOV), bên cạnh khả năng chịu hạn, mè là cây có thời gian sinh trưởng ngắn. “Tuy nhiên năng suất mè hiện chỉ đạt trung bình 0,86 tấn/ha, thấp hơn nhiều so với tiềm năng. Các giống mè hiện có như mè đen Bình Thuận phục tráng, ADB1, NA2, VDM3, VDM18… tuy đã được cải thiện nhưng vẫn hạn chế về năng suất cũng như khả năng chống chịu sâu bệnh và hàm lượng dầu”, TS Cường cho biết.
ASISOV chọn lọc dòng mè ưu tú. Ảnh: V.Đ.T.
Trước thực tế trên, ASISOV đã chọn tạo thành công 2 giống mè BĐ.01 và HLVĐ.78 có năng suất trên 1,5 tấn/ha, hàm lượng dầu trên 53%, chống chịu tốt các bệnh hại chính. “Giống mè BĐ.01 và HLVĐ.78 đều là sản phẩm của đề tài cấp Bộ về nghiên cứu chọn tạo giống đậu xanh và mè năng suất cao cho các tỉnh phía Nam”, TS Cường thông tin.
Cũng theo TS Cường, giống mè BĐ.01 thuộc kiểu hình sinh trưởng vô hạn, phân cành khỏe, thời gian sinh trưởng từ 76 - 83 ngày, chiều cao đóng quả trên 40 cm, phù hợp áp dụng cơ giới hóa trong khâu thu hoạch. Quả mè BĐ.01 khi chín có màu xanh vàng với 2 ngăn hạt (4 hàng hạt/quả), vỏ hạt màu vàng và khối lượng 1.000 hạt lớn (hơn 3 gram). Đây là giống mè chịu hạn tốt, nhiễm nhẹ bệnh đốm lá và bệnh héo cây, chín tập trung (thời gian chín từ 7 - 11 ngày), không bị tách quả và chống đổ ngã tốt. Năng suất đạt trên 15 tạ/ha, hàm lượng dầu đạt trên 53%.
Giống mè HLVĐ.78 thuộc kiểu sinh trưởng hữu hạn, thời gian sinh trưởng từ 78 - 80 ngày, chiều cao đóng quả hơn 40 cm, phù hợp áp dụng cơ giới hóa trong khâu thu hoạch. Quả của giống mè HLVĐ.78 có 8 hàng hạt, hạt màu đen, vỏ hạt mịn, khi chín quả có màu vàng. Đây là giống chịu hạn tốt, nhiễm nhẹ bệnh đốm lá và bệnh héo cây, chín tập trung (thời gian chín 6 - 8 ngày), không bị tách quả và chống đổ ngã tốt. Giống mè HLVĐ.78 năng suất đạt từ 15,1 - 16tạ/ha, hàm lượng dầu đạt trên 53%.
Mè là cây trồng phù hợp với biến đổi khí hậu, tiết kiệm nước. Ảnh: V.Đ.T.
“Hiện giống mè BĐ.01 và HLVĐ.78 đang được nhân rộng ra sản xuất tại nhiều địa phương thuộc các vùng Duyên hải Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và ĐBSCL”, TS Vũ Văn Khuê, Phó Viện trưởng ASISOV cho biết.
Quy trình canh tác
Cũng theo TS Khuê, giống mè BĐ.01 sản xuất trong vụ hè thu ở vùng Duyên hải Nam Trung Bộ gieo giống vào tháng 4 tháng 5 và thu hoạch vào tháng 7 - 8 hằng năm. Đất trồng mè BĐ.01 cần cày sâu 25 cm, bừa lại nhiều lần cho đất nhuyễn trước khi sạ để hạt giống dễ tiếp xúc với đất, giúp cây mọc tốt. Đất lên luống cao 20 cm, rộng 1 m, rãnh rộng 30 cm để thoát nước, lượng giống gieo từ 4 - 6 kg/ha, bón lót phân chuồng, lân và vôi bột.
Giống mè HLVĐ.78 sản xuất trong vụ hè thu ở vùng Duyên hải Nam Trung Bộ gieo giống vào tháng 4 - 5 và thu hoạch vào tháng 7 - 8; ở vùng ĐBSCL sản xuất vụ xuân hè gieo giống vào tháng 2 và thu hoạch trong thánh 4 - 5.
Sản xuất giống mè HLVĐ.78 trên chân đất lúa thì không làm đất, sau khi thu hoạch lúa, gốc rạ được để lại cao khoảng 3 cm, dọn sạch cỏ dại, tiến hành đào mương tiêu nước, mương rộng 30 cm, sâu 40 cm theo hình xương cá hướng ra mương thoát nước, khoảng cách giữa các mương từ 5 - 6 m. Sản xuất giống mè HLVĐ.78 trên chân đất có thành phần cơ giới nhẹ như đất cát, đất xám, đất đỏ bazan… cần làm đất, đất cần cày sâu 25 cm, bừa lại nhiều lần cho nhuyễn trước khi sạ để hạt giống dễ tiếp xúc với đất, giúp cây mọc tốt, lên luống cao 20 cm, rộng 1 m, rãnh rộng 30 cm để thoát nước.
VASISOV khảo sát, đánh giá các giống mè nhập nội. Ảnh: V.Đ.T.
TS Vũ Văn Khuê khuyến cáo, để điều hòa sinh trưởng cho cây mè, cần phun chế phẩm Ethephon với nồng độ 0,015% vào thời điểm cây mè chín sinh lý (khoảng 10 ngày trước khi thu hoạch). Cần tưới nước cho cây mè khoảng 4 lần/vụ, 1 lần vào thời điểm bắt đầu ra hoa (25 ngày sau gieo giống), 1 lần vào thời điểm đậu trái (40 ngày sau gieo giống), 1 lần lúc vào chắc (55 ngày sau gieo giống) và 1 lần vào thời kỳ bắt đầu chín (70 ngày sau gieo giống).
Giống mè BĐ.01 thích hợp với vùng đất thoát nước tốt, đất phù sa, đất xám… trong vụ hè thu tại vùng Duyên hải Nam Trung Bộ. Còn giống mè HLVĐ.78 thích hợp canh tác ở vụ hè thu tại vùng Duyên hải Nam Trung Bộ và vụ xuân hè tại vùng ĐBSCL trên chân đất thoát nước tốt, đất có thành phần cơ giới nhẹ như đất cát, đất xám, đất đỏ bazan...
