Xã Na Sầm là một trong những khu vực trồng hồng vành khuyên tập trung lớn nhất tỉnh Lạng Sơn với hơn 300 ha, trong đó gần 180 ha cho thu hoạch. Cây hồng là đặc sản chủ lực, mang lại sinh kế cho hàng trăm hộ dân nhưng những năm gần đây tình trạng sâu bệnh ngày càng phức tạp.
Rệp sáp, sâu đục cành, bệnh thán thư và giác ban liên tục tấn công cây hồng khiến năng suất giảm mạnh, nhiều vườn mất mùa tới 30 - 40%. Ông Lăng Văn Toàn, hộ trồng hồng vành khuyên ở thôn Pò Pheo cho biết: “Trước khi thực hiện mô hình phòng trừ sinh vật gây hại trên cây hồng vành khuyên, vườn hồng nhà tôi năm nào cũng bị rệp sáp, bệnh thán thư hoành hành, có năm mất gần nửa sản lượng, nhìn quả rụng đầy gốc mà xót ruột”.
Việc kiểm tra, phát hiện, hướng dẫn bà con xử lí sâu bệnh hại trên cây hồng vành khuyên được cán bộ phụ trách tiến hành thường xuyên. Ảnh: Hoàng Nghĩa.
Không chỉ thiệt hại về sản lượng, việc lạm dụng thuốc hóa học trong phòng trừ sâu bệnh trên cây hồng còn khiến đất bạc màu, môi trường ô nhiễm và chi phí sản xuất tăng cao.
Trước tình hình đó, từ tháng 5/2025, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lạng Sơn phối hợp với UBND xã Na Sầm triển khai mô hình phòng trừ sinh vật gây hại trên cây hồng vành khuyên với quy mô 10 ha, 8 hộ dân tham gia trực tiếp.
Người dân được tập huấn quy trình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), cách nhận diện sâu bệnh, xác định thời điểm phun thuốc hợp lý và sử dụng phân bón sinh học cân đối. Trung tâm hỗ trợ 1.000 gói thuốc Chesone 300WP phòng rệp sáp, 24 tấn phân hữu cơ khoáng Quế Lâm KH03 và hướng dẫn kỹ thuật thường xuyên.
“Chúng tôi thường xuyên theo dõi từng vườn, phát hiện sớm sinh vật hại để xử lý đúng thời điểm. Bà con được hướng dẫn tỉa cành, vệ sinh vườn kết hợp bẫy sinh học và phun thuốc sinh học an toàn nên hiệu quả rất rõ rệt”, ông Đinh Đức Khánh, cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lạng Sơn cho hay.
Nhờ áp dụng đồng bộ các biện pháp, tỷ lệ rệp sáp và thán thư trong mô hình giảm tới 70% so với trước, hiện tượng rụng quả chỉ còn 1 - 2%. Năng suất tăng bình quân 10 - 20%, quả to, vỏ sáng, chất lượng đồng đều hơn.
Sau khi tham gia mô hình, mẫu mã quả hồng vành khuyên to, đẹp hơn, năng suất tăng khoảng 20%. Ảnh: Hoàng Nghĩa.
Sau gần nửa năm tham gia, các hộ dân đều nhận thấy mô hình đem lại hiệu quả kinh tế rõ rệt. Ông Hoàng Hiến Đại, thôn Pò Pheo phấn khởi: “Trước đây cứ thấy sâu là phun thuốc, tốn tiền mà vẫn bị hại. Nay được hướng dẫn kỹ thuật, tôi chỉ dùng thuốc sinh học đúng liều, tiết kiệm hơn mà quả hồng lại đẹp, năng suất tăng khoảng 20%”.
Theo đánh giá của Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lạng Sơn, đối với các vườn cây dưới 7 năm tuổi, năng suất ước đạt 4 - 5 tấn/ha, cao hơn 1 - 2 tấn/ha so với trước khi tham gia mô hình. Các vườn cây trên 7 năm tuổi năng suất ước đạt 7 - 7,5 tấn/ha, cũng cao hơn 1 - 2 tấn/ha so với trước. Mức thu nhập bình quân tăng thêm khoảng 15 - 20 triệu đồng/ha mỗi vụ.
Quan trọng hơn, người dân đã thay đổi tư duy sản xuất từ cách làm tự phát sang canh tác theo quy trình kỹ thuật chuẩn. Nhiều hộ chủ động ghi nhật ký chăm sóc, hạn chế thuốc hóa học và bảo vệ thiên địch trong vườn.
Theo ông Lý Văn Đạo – Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lạng Sơn, mô hình phòng trừ sinh vật hại trên cây hồng vành khuyên không chỉ là biện pháp kỹ thuật mà còn là bước chuyển trong tư duy sản xuất. Khi nông dân làm chủ quy trình IPM, biết cách phát hiện sớm, xử lý đúng cách, cây hồng sẽ phát triển ổn định, bảo đảm năng suất và thương hiệu.
Với hiệu quả mang lại, Lạng Sơn sẽ tếp tục mở rộng mô hình phòng trừ sinh vật gây hại trên cây hồng vành khuyên ra các vùng trồng khác. Ảnh: Hoàng Nghĩa.
“Trung tâm kiến nghị tiếp tục mở rộng mô hình ra các vùng trồng trọng điểm, đồng thời tăng cường dự báo, cảnh báo sâu bệnh theo mùa vụ. Bên cạnh đó, cần khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ giúp nông dân yên tâm đầu tư lâu dài”, ông Đạo nói.
Từ thực tế tại Na Sầm, có thể thấy mô hình khuyến nông này đã tạo bước tiến rõ nét về năng lực quản lý dịch hại tổng hợp của nông dân.
“Mô hình này không chỉ giúp tăng năng suất mà còn thay đổi tư duy sản xuất của bà con. Họ đã biết cách nhận diện sâu bệnh, sử dụng thuốc đúng cách, tạo ra sản phẩm an toàn hơn. Đây là hướng đi tất yếu nếu muốn giữ thương hiệu hồng vành khuyên”, ông Từ Như Hiển - Phó Chủ tịch UBND xã Na Sầm nhấn mạnh.
