Tại Hội thảo "Cập nhật tình hình dịch tả lợn châu Phi, giải pháp phòng bệnh bằng an toàn sinh học", do Hội Khoa học Kỹ thuật Thú y Việt Nam và Khoa Chăn nuôi - Thú y (Trường ĐH Nông lâm TP.HCM) tổ chức ngày 7/10 tại TP.HCM, ông Nguyễn Thanh Phương, Trung tâm Chẩn đoán và Xét nghiệm Thú y Trung ương 2 (Cục Chăn nuôi và Thú y, Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết, tính đến tháng 8/2025, cả nước có 926 ổ dịch tả lợn Châu Phi tại 34 tỉnh, thành phố.
Số lợn buộc phải tiêu hủy là hơn 330.000 con (chiếm khoảng 0,9% tổng đàn). Dịch bệnh chủ yếu xảy ra tại các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ.
Nhiều trang trại vừa và nhỏ đang tồn tại tình trạng ASF lưu hành dai dẳng. Ảnh: Sơn Trang.
Dịch tả lợn Châu Phi (ASF) đang diễn biến phức tạp, nhất là khi xuất hiện virus tái tổ hợp có thể tạo ra chủng virus mới. Năm 2023, qua việc giải trình tự gen, phòng thí nghiệm của CụcThú y (nay là Cục Chăn nuôi và Thú y) đã phát hiện và ghi nhận virus dịch tả lợn Châu Phi tái tổ hợp Genotype I/II.
Sự xuất hiện của virus tái tổ hợp đang dẫn tới những nguy cơ như làm thay đổi đặc tính sinh học của virus, có thể dẫn đến sự hình thành các chủng virus mới với những đặc tính sinh học khác biệt so với chủng ban đầu. Qua đó, dẫn tới những nguy cơ như làm tăng độc lực, có khả năng gây bệnh nặng hơn, tỷ lệ chết cao hơn, hoặc thời gian ủ bệnh ngắn hơn. Điều này sẽ khiến dịch bệnh bùng phát nhanh hơn.
Virus tái tổ hợp có thể tăng làm tăng tốc độ dịch bệnh lây lan trong đàn và giữa các trang trại, có khả năng né tránh miễn dịch hoặc phản ứng vaccine.
Cụ thể, nếu các vùng gen liên quan đến đáp ứng miễn dịch (ví dụ: gen mã hóa protein capsid hoặc các gen điều hòa miễn dịch) bị thay đổi do tái tổ hợp, chủng virus mới có thể né tránh được phản ứng miễn dịch từ vật chủ hoặc làm giảm hiệu quả của các vaccine đang được nghiên cứu và phát triển. Điều này đặc biệt nguy hiểm khi các loại vaccine hiện tại đang nhắm vào các chủng virus lưu hành phổ biến
Khi virus biến đổi, các biện pháp kiểm soát dịch bệnh truyền thống như an toàn sinh học, tiêu hủy đàn có thể không còn đủ hiệu quả. Khi ấy, cần phải điều chỉnh chiến lược phòng chống để phù hợp với đặc tính mới của chủng virus, nhưng quá trình này đòi hỏi thời gian và nghiên cứu.
Trước diễn biến phức tạp của ASF, PGS.TS Đỗ Tiến Duy, Khoa Chăn nuôi - Thú y (Trường ĐH Nông Lâm TP.HCM), cho rằng, trước hết phải hiểu rõ cơ chế lây lan của ASF vì đây chính là chìa khóa để kiểm soát và tiến tới loại bỏ bệnh. Đồng thời phải kiểm soát dịch bệnh bằng các biện pháp an toàn sinh học mới, có hiệu quả hơn, với 3 lớp bảo vệ sức khỏe heo, tương ứng với 4 vùng an toàn sinh học và 5 phân luồng lưu thông trong trang trại.
Bên cạnh đó, các trang trại cần thiết lập hệ thống cảnh báo sớm và sàng lọc chủ động, giúp phát hiện và ngăn chặn ASF xâm nhập vào trang trại. Khi ASF đã xâm nhập vào trong trại, cần hành động nhanh chóng và dứt khoát để ngăn chặn sự lây lan và loại bỏ hoàn toàn.
PGS.TS Đỗ Tiến Duy nhấn mạnh, thực tế, nhiều trang trại vừa và nhỏ đang tồn tại tình trạng ASF lưu hành dai dẳng, do đó, cần kết hợp đồng thời nhiều biện pháp để ứng phó và chung sống với dịch bệnh.
Đại biểu đặt câu hỏi về ASF tại phiên tham luận của Hội thảo. Ảnh: Sơn Trang.
Nhiều doanh nghiệp đang đẩy mạnh áp dụng an toàn sinh học để kiểm soát ASF. Ông Nguyễn Văn Cường, đại diện của Công ty Cổ phần Nông nghiệp BAF Việt Nam, cho biết, công ty đang áp dụng hệ thống an toàn sinh học 5 cấp tại các trang trại.
Theo đó, hệ thống an toàn sinh học cấp 1 liên quan nhiều đến quản lý nhà nước như quy hoạch chăn nuôi, hệ thống kiểm dịch, kiểm soát an toàn sinh học, hệ thống phụ trợ cho chăn nuôi, tập huấn nâng cao an toàn sinh học cho các hộ chăn nuôi.
Hệ thống an toàn sinh học cấp 2 gồm: theo dõi và kiểm soát toàn diện theo khu vực, phòng lab trung tâm, trung tâm rửa khử khuẩn, kho trung tâm, trung tâm chung chuyển nhân sự vào trại, điểm trung chuyển heo.
Hệ thống an toàn sinh học cấp 3 tập trung vào an toàn sinh học với người, phương tiện, vật tư ra vào trại, gồm: xe bán hàng; xe chở cám; xe chở vật tư; xe cá nhân; con người; vật tư, thực phẩm.
Hệ thống an toàn sinh học cấp 4, thực hiện an toàn sinh học khu vực cổng bảo vệ tổng hợp, khu vực bán heo, xử lý heo chết, trung chuyển heo con, hậu bị và khu xử lý chất thải
Hệ thống an toàn sinh học cấp 5, đảm bảo an toan sinh học hệ lọc không khí, hệ thống khử mùi và diệt khuẩn, hệ thống nhà tắm đầu chuồng, lấy mẫu dịch tễ heo, xây dựng chuồng heo khép kín, độc lập.
Ông Cường chia sẻ, mô hình an toàn sinh học 5 lớp là lá chắn vững chắc giúp hệ thống trang trại phòng ngừa dịch bệnh từ xa, bảo vệ đàn heo, duy trì an toàn sản xuất và phát triển bền vững.
Phát biểu tại Hội thảo, TS Nguyễn Thị Hương, Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật Thú y Việt Nam, nhấn mạnh, an toàn sinh học không chỉ là một biện pháp kỹ thuật mà chính là chìa khóa sống còn, là lá chắn vàng để bảo vệ ngành chăn nuôi lợn Việt Nam.
Các biện pháp an toàn sinh học nếu được thực hiện nghiêm ngặt, đồng bộ từ những hộ chăn nuôi cho đến các trang trại chăn nuôi lớn sẽ giảm thiểu nguy cơ mầm bệnh xâm nhập, hạn chế lây lan dịch bệnh, bảo vệ sản xuất, góp phần phát triển ngành chăn nuôi an toàn và hiệu quả.
