Khoảng hai năm trở lại đây, tại các xã Cái Nhum, Nhơn Phú, Tân Long Hội… (thuộc huyện Mang Thít cũ), phong trào nuôi lươn sinh sản phát triển mạnh mẽ, trở thành hướng đi mới giúp nhiều hộ dân nâng cao thu nhập. Đặc biệt, mô hình nuôi lươn lấy trứng ở xã Cái Nhum nhanh chóng bùng nổ, đưa nơi đây trở thành “thủ phủ” nuôi lươn giống của tỉnh Vĩnh Long.
Giá trứng dao động từ 6-7 triệu đồng/kg
Theo thống kê của Phòng Kinh tế xã Cái Nhum, địa phương này hiện có tới 370 hộ nuôi lươn sinh sản với diện tích khoảng 74 ha, chủ yếu tập trung vào nuôi lấy trứng và ương dưỡng lươn giống. Xã Nhơn Phú cũng có 46 hộ tham gia với hơn 16 ha, còn tại Tân Long Hội, nhiều hộ đã mạnh dạn chuyển đổi đất kém hiệu quả sang nuôi lươn.
Điểm đặc biệt khiến mô hình này lan rộng là sự đơn giản, dễ thực hiện. Người dân chỉ cần có vài trăm mét vuông đất ruộng, đào lớp đất mặt sang một bên, lót bạt nhựa dưới đáy để ngăn lươn thoát ra ngoài rồi trả đất lại, đắp thành gò giống như hồ nuôi tự nhiên. Trên mặt đất, người nuôi trồng cỏ tạo bóng mát để lươn làm ổ đẻ.
Với diện tích 1.000 m2, người nuôi có thể bố trí khoảng 300 m2 mặt nước để nuôi. Sau khi thả lươn bố mẹ, chỉ nửa tháng đã có thể thu hoạch trứng đợt đầu tiên. Công đoạn lấy trứng được thực hiện bằng cách dùng leng xới lớp đất quanh bể để tìm ổ, sau đó lấp lại cẩn thận, tránh làm hư hại lớp bạt lót.
Chi phí đầu tư ban đầu cho mô hình khoảng 200 triệu đồng/1.000 m2, trong đó chủ yếu là cải tạo mặt bằng, mua giống và bạt lót. Với vốn không quá cao, dễ triển khai, nhiều hộ dân đã nhanh chóng tham gia, tạo nên làn sóng nuôi lươn mạnh mẽ.
Đào đất tìm ổ trứng lươn. Ảnh: Minh Đảm.
Những năm đầu, nghề nuôi lươn sinh sản đem lại lợi nhuận “khủng” cho nông dân. Giá trứng lươn dao động từ 10-15 triệu đồng/kg, có lúc vọt lên đến 25 triệu đồng/kg. Nhờ mức giá hấp dẫn, nhiều hộ chỉ sau vài vụ thu hoạch đã thu hồi vốn và có lãi lớn.
Chính lợi nhuận cao khiến nghề nuôi lươn lấy trứng nhanh chóng bùng nổ, lan rộng ra nhiều xã, người dân truyền nhau kinh nghiệm, kéo theo diện tích nuôi tăng nhanh.
Tuy nhiên, khi phong trào phát triển quá nóng, nguồn cung vượt cầu, giá trứng và lươn giống sụt giảm mạnh. Hiện nay, giá lươn giống từ mức 1.000-1.200 đồng/con chỉ còn khoảng 400 đồng/con, còn giá trứng lươn giảm xuống 6-7 triệu đồng/kg. Người nuôi vẫn có lãi nhưng không còn “siêu lợi nhuận” như trước.
Ông Nguyễn Văn Thừa (ấp Hòa Phú, xã Cái Nhum) cho biết đang có 11 bể (16m2/bể) nuôi lươn bố mẹ. Cứ nửa tháng, ông thu hoạch trứng lươn, có đợt đạt 1,5-2 kg. Sau khi trừ chi phí nhân công và thức ăn (khoảng 3-4 triệu đồng), mỗi vụ vẫn có lãi, song giảm nhiều so với trước.
Theo chu trình, trứng lươn sau khi thu hoạch sẽ được bán cho các hộ chuyên ấp, nở thành lươn bột rồi dưỡng thành lươn giống cung cấp cho người nuôi lươn thương phẩm. Sau khoảng một năm, khi lươn bố mẹ giảm năng suất, người nuôi bán để lấy thịt và tái đầu tư đàn mới. Tuy nhiên, việc hao hụt lươn bố mẹ do chết hoặc thoát ra ngoài vẫn là rủi ro khiến chi phí tăng thêm.
Hiện nay, trứng lươn cũng được các cơ sở ương dưỡng thu mua tại chỗ để ấp và cung ứng lươn giống cho nhiều nơi. Đầu ra của lươn giống Vĩnh Long hiện khá tốt, không chỉ tiêu thụ trong tỉnh mà còn cung cấp cho TP Cần Thơ, Đồng Tháp, Tây Ninh, thậm chí đến miền Trung và miền Bắc.
Vớt trứng lươn. Ảnh: Minh Đảm.
Cần hướng đi bền vững
Theo ông Huỳnh Trấn Quốc, Phó Phòng Thủy sản (Chi cục Thủy sản, Sở Nông nghiệp và Môi trường), nuôi lươn sinh sản và lươn giống là mô hình đầu tư thấp, kỹ thuật tương đối đơn giản, hiệu quả khá cao. Trung bình mỗi bể nuôi 20-30 m2 có thể mang lại lợi nhuận 20 triệu đồng/năm.
Lươn cũng là đối tượng có khả năng chịu mặn khoảng 0,3‰, thích hợp ở nhiều vùng sinh thái. Tuy nhiên, để nuôi hiệu quả, yếu tố quan trọng nhất là nguồn nước đảm bảo và phòng bệnh tốt, bởi khi lươn nhiễm bệnh, tỷ lệ lây lan rất nhanh, thiệt hại nặng. Do đó, ngành nông nghiệp cũng đã mở nhiều lớp tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật nuôi lươn không bùn, nuôi sinh sản và lươn giống cho nông dân.
Thực tế, nghề nuôi lươn sinh sản ở Vĩnh Long đã manh nha từ năm 2014. Ngoài khu vực Mang Thít, mô hình nuôi lươn sinh sản còn phát triển phổ biến ở Tam Bình, Long Hồ… Thế nhưng, theo chính quyền xã Cái Nhum, phong trào này vẫn mang tính tự phát, thiếu sự liên kết. Nông dân chủ yếu sản xuất riêng lẻ, chưa có hợp tác xã hay tổ hợp tác để hỗ trợ kỹ thuật, chia sẻ kinh nghiệm và tìm đầu ra ổn định.
Trứng lươn hiện có giá 6-7 triệu đồng/kg. Ảnh: Minh Đảm.
Theo các chuyên gia, để phát triển bền vững, cần tổ chức sản xuất theo hướng liên kết chuỗi, có hợp tác xã đứng ra làm đầu mối về kỹ thuật và thị trường. Song song đó, người dân cần thay đổi hình thức nuôi truyền thống sang phương pháp hiện đại, đảm bảo chất lượng con giống và đa dạng sản phẩm để đáp ứng nhu cầu thị trường.
Phong trào nuôi lươn sinh sản đã khẳng định tiềm năng tại Vĩnh Long, giúp nhiều nông hộ chuyển đổi sinh kế hiệu quả. Ngoài ra, nghề này đã tạo việc làm cho hàng trăm hộ. Bên cạnh nông dân trực tiếp nuôi, nhiều lao động cũng có thêm việc làm từ công việc thu hoạch trứng, với mức thu nhập 50.000 đồng/giờ.
Tuy vậy, giá trứng và con giống giảm sâu trong thời gian qua cho thấy những rủi ro lớn. Với tình trạng phát triển ồ ạt, thiếu quy hoạch và liên kết, nguy cơ “cung vượt cầu” hoàn toàn có thể xảy ra. Nếu không có sự vào cuộc mạnh mẽ của ngành chức năng trong việc quy hoạch, định hướng, xây dựng thương hiệu và thị trường tiêu thụ ổn định, nghề nuôi lươn có thể chỉ là “cơn sốt” ngắn hạn, khó duy trì lâu dài.
Để nuôi lươn sinh sản, mỗi bể cần diện tích 20-30 m2, sâu khoảng 40 cm, đáy và thành bể được lót bạt nilon dày. Hai bên bờ đất được trồng cỏ, phủ lá để tạo môi trường cho lươn giao phối và sinh sản. Trung bình mỗi tháng có thể thu hoạch 2 đợt trứng. Sau 5-10 ngày ấp, trứng nở thành lươn bột. Từ 1 kg trứng ấp đạt có thể nở 25.000-28.000 con lươn bột. Sau 15-20 ngày dưỡng, đạt kích cỡ 10.000 con/kg; nuôi tiếp 2 tháng sẽ thành lươn giống với khoảng 1.000 con/kg.
