Đằng sau thành công ấy là chiến lược kết hợp gen độc đáo và những thách thức kỹ thuật khi lai tạo từ ngô đường tím. Giống ngô VNUA168 giàu anthocyanin này không chỉ là lời giải cho xu hướng ăn ngon, ăn khỏe mà còn mở ra hy vọng cho cả người bệnh tiểu đường nhờ chỉ số đường huyết (GI) thấp. Xung quanh câu chuyện này, TS. Phạm Quang Tuân - Viện Nghiên cứu và phát triển cây trồng, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã có những chia sẻ với Báo Nông nghiệp và Môi trường.
TS. Phạm Quang Tuân - Viện nghiên cứu và phát triển cây trồng, Học viện Nông nghiệp Việt Nam chia sẻ về hành trình 11 năm nghiên cứu. Ảnh: Thủy Nhi.
Ngô trái cây VNUA168 được mệnh danh là bước đột phá trong chọn tạo giống ngô thế hệ mới. Xin ông cho biết những điểm khác biệt cốt lõi về mặt di truyền và sinh học so với các giống ngô truyền thống?
Điểm khác biệt cốt lõi về mặt di truyền và sinh học so với các giống ngô truyền thống đó là sự kết hợp gen điều khiển tính trạng ngô nếp (Waxy) và gen điều khiển tính trạng ngô đường siêu ngọt (Shrunken-2) vào trong cùng 1 hạt ngô, tạo ra hạt ngô ăn vẫn có độ dẻo và rất ngọt.
Khó khăn thách thức chọn tạo giống ngô trái cây giàu anthocyanin là việc nghiên cứu chọn tạo ra dòng ngô bố mẹ là dòng đột biến kép (mang gen Waxy và gen Shrunken-2) từ ngô đường tím. Kỹ thuật sử dụng là lai hữu tính truyền thống, tạo biến dị mới thông qua trao đổi chéo.
Xin ông cho biết làm thế nào để kết hợp hài hòa giữa độ ngọt tự nhiên, giá trị dinh dưỡng và các hoạt chất sinh học tự nhiên có lợi cho sức khỏa người sử dụng?
Việc kết hợp hài hòa giữa độ ngọt tự nhiên, giá trị dinh dưỡng và các hoạt chất sinh học tự nhiên có lợi cho sức khỏe người sử dụng, trước tiên phải có vật liệu mang gen mục tiêu, tiếp đó phải kết hợp nhiều phương pháp lai chọn tạo cùng lúc, ví dụ như phải ứng dụng phép lai bổ trợ và ứng dụng ưu thế lai trong chọn tạo giống ngô lai F1.
Để trả lời câu hỏi người Việt Nam đã sẵn sàng cho loại sản phẩm 'ăn tươi' này chưa thì hơi sớm, do giống ngô thế hệ mới được chọn tạo thành công và nhóm tác giả đang hoàn thiện các quy trình công nghệ để phát triển giống.
Tuy nhiên, với nhu cầu ăn no chuyển dần sang ăn ngon và đặc biệt giống ngô VNUA168 giàu anthocyanin, giúp giống có chỉ số đường huyết thấp (GI thấp), rất phù hợp cho người bệnh tiểu đường tại Việt Nam.
Tương lai giống sẽ được nhiều người tiêu dùng Việt Nam biết đến và lựa chọn sử dụng dưới nhiều hình thức: ăn sống, salat, sữa ngô tươi, sữa chua ngô trái cây, luộc, nướng...
Việc các doanh nghiệp như ADI và Vinaseed “săn đón” ngô trái cây cho thấy tiềm năng thương mại cao. Những yếu tố quyết định sự thành công trong việc đưa VNUA168 từ Viện nghiên cứu ra thị trường và làm sao để đảm bảo nông dân có thể tiếp cận và áp dụng hiệu quả, có thể kể đến là doanh nghiệp hợp tác, tiếp cận giống, lên kế hoạch và làm truyền thông tốt cộng với hành lang pháp lý ủng hộ.
VNUA168 có chỉ số đường huyết thấp (GI thấp), rất phù hợp cho người bệnh tiểu đường tại Việt Nam. Ảnh: Thủy Nhi.
Được biết nhóm nghiên cứu của ông đã áp dụng chỉ số MGIDI (Multitrait Genotype-Ideotype Distance Index) với áp lực chọn lọc 5% từ 30 tổ hợp lai chọn ra 2 giống triển vọng nhất. Đây có phải là lần đầu tiên phương pháp này được áp dụng cho ngô trái cây tại Việt Nam? Và những ưu điểm vượt trội của MGIDI so với các phương pháp chọn lọc truyền thống là gì?
Đây là 1 phương pháp, công cụ phổ biến mà các nhà nghiên cứu chọn tạo giống sử dụng để chọn lọc nguồn vật liệu và giống triển vọng, phục vụ các nghiên cứu tiếp theo.
Với tầm nhìn tự chủ hạt giống ngô cho Việt Nam, nghiên cứu này độc lập về mặt công nghệ sản xuất hạt giống. Tự chủ nguồn hạt giống trong nước sẽ tạo thêm việc làm cho lao động ngành sản xuất giống, giảm giá thành hạt giống so với giống nhập nội, đem lại hiệu quả cho người sản xuất từ đó giúp phát triển kinh tế ổn định, bền vững.
Và trong bối cảnh biến đổi khí hậu, giống ngô trái cây VNUA168 được chọn tạo thành công và đánh giá, khảo nghiệm giống tại các vùng sinh trong nước, vì vậy về logic giống có khả năng thích ứng tốt với điều kiện sinh thái và và tiềm năng thích ứng với biến đổi khí hậu.
Sau thành công với ngô trái cây giàu anthocyanin, nhóm nghiên cứu có định hướng mở rộng sang các cây trồng khác hay tiếp tục nâng cao chất lượng ngô với những đặc tính dinh dưỡng mới, thưa ông?
Từ những thành công đầu tiên về nghiên cứu chọn tạo giống ngô trái cây có chất lượng dinh dưỡng cao cấp, nhóm nghiên cứu xác định được công nghệ lõi, từ đó sẽ cải tiến các giống ngô thực phẩm trước đây và nghiên cứu chọn tạo ra các giống ngô với những đặc tính dinh dưỡng mới.
Trân trọng cảm ơn ông!
