Muốn nuôi ong lấy mật thành công, chỉ đọc sách là chưa đủ

Lý thuyết phải đi đôi với thực hành

Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất nhiều khó khăn nằm dưới chân núi Chẹt (xã Tiên Trang, Thanh Hóa), thấm thía nỗi cơ cực của cảnh làm nông "chưa ráo mồ hôi đã hết tiền”, ông Dương Văn Tứ không ngần ngại đi khắp nơi, xoay trở đủ đường để tìm cách thoát nghèo.  

Trên hành trình đó, dù nhiều lần ông đứng trên bờ vực kiệt quệ vì trồng lúa chẳng ăn thua, nuôi gà đẻ trứng, đầu tư lò ấp nở thua lỗ, nuôi lợn lao đao vì dịch bệnh…. nhưng chẳng khiến ông nản lòng.

Năm 2001, trong lần tình cờ tham gia chuyến tham quan thực tế các mô hình sản xuất nông nghiệp hiệu quả trên địa bàn tỉnh do Hội Nông dân huyện tổ chức, ông bị thu hút đặc biệt bởi mô hình nuôi ong lấy mật tại huyện Cẩm Thủy (cũ). Nghe chủ cơ sở nuôi ong chia sẻ về đặc tính, cách thức nuôi, hiệu quả kinh tế của loài vật “nhỏ nhưng có võ” này, ông lập tức nghĩ tới khu vực nơi mình đang sinh sống với điều kiện tự nhiên có nhiều nét tương đồng. Diện mạo một khu vườn nuôi ong lấy mật tại quê nhà thoáng chốc hiện hữu trong suy nghĩ của ông.

Với sự hào hứng, ông bắt tay ngay vào việc tìm hiểu kiến thức nuôi ong. Nghe chủ trại ong khuyến cáo muốn nuôi ong thành công, phải nắm chắc kỹ thuật chăm sóc, muốn nắm được kỹ thuật chăm sóc thì chỉ có đọc sách là cách dễ dàng nhất, ông tìm đến các hiệu sách lùng mua bằng được các sách hướng dẫn cách nuôi ong.

Khi có sách trong tay, ông quên ăn, quên ngủ nghiền ngẫm từng kỹ thuật dù là bé nhất. Khi cảm thấy vốn hiểu biết đã hòm hòm, ông mua 2 đàn ong về nuôi thử. Trớ trêu thay, những kiến thức học được từ sách vở khi áp dụng vào thực tế lại có sự vênh nhau. Hệ quả là chỉ sau một thời gian ngắn, 2 đàn ong nhanh chóng “bay hơi”.

Bất lực, ông đạp xe (khi đó gia đình không có xe máy) gần 100 km tìm đến cơ sở nuôi ong tại Cẩm Thủy để tìm lời giải. Thậm chí ông xin ở lại làm không công một thời gian để được chỉ bảo thêm kiến thức thực tế.

Ròng rã suốt 3 tháng nghiêm túc học nghề, những khúc mắc giữa lý thuyết và thực hành lần lượt được chủ trại ong hỗ trợ tháo gỡ. Sau đó ông mua 2 đàn ong mới về nuôi. Không có điện thoại, chỗ nào thấy còn lấn cấn ông lại đạp xe lên cơ sở tại Cẩm Thủy để được “mắt thấy, tay sờ”. Sau chuỗi hành trình không biết mệt mỏi đó, vốn kiến thức, kinh nghiệm nuôi ong của ông đã dày lên trông thấy. Số lượng đàn ong cũng theo đó được ông tự tay nhân lên.

Đến năm 2007, ông đã tự nhân nuôi và nâng đàn ong của mình lên hơn 10 đàn, lượng mật thu được ngày một nhiều. Niềm vui được nhân đôi khi mật thu được đến đâu đều tiêu thụ hết đến đó. Nhưng vận may vẫn chưa thể mỉm cười với ông khi thị trường tiêu thụ mật bắt đầu có nhiều biến động. Khách mua dần thưa thớt, mật ong đầy thùng nhưng bán ra ì ạch. Ông đành cầm cự, chuyển sang sản xuất con giống cung cấp cho các hộ nuôi nhỏ lẻ trong vùng có nhu cầu.

Đến năm 2019, được sự hỗ trợ của Hội Nông dân, Hội Làm vườn huyện trong xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm, hoạt động tiêu thụ mật ong của gia đình ông từng bước thuận lợi trở lại. Để có đủ sản phẩm cung cấp ra thị trường, ông mở rộng số lượng đàn nuôi. Hiện ông duy trì nuôi hơn 200 đàn ong lấy mật và nhân giống, trung bình mỗi năm cung cấp ra thị trường 100 đàn ong giống và khoảng 2.000 lít mật.

Trăn trở bảo vệ thương hiệu

Theo ông Tứ, so với các vật nuôi khác, nuôi ong mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn. Tuy nhiên, để có sản phẩm mật ong chất lượng và tạo dựng được chỗ đứng vững chắc trên thị trường, người nuôi phải làm thật.

Với triết lý lấy chất lượng, uy tín là chìa khóa để thành công, ngoài chăm sóc đàn tại vườn nhà, ông đưa số đàn ong còn lại đi khắp nơi, theo các mùa hoa để có thể thu được sản phẩm mật ong tự nhiên hảo hạng. Trong năm có mùa hoa nào đặc trưng là gia đình huy động nhân lực chuyển đàn tới đó. Các xã khác trong tỉnh, thậm chí ra tận Hưng Yên ông cũng không ngại đi, miễn là thu được mật ngon.

Bên cạnh đó, việc theo dõi chặt chẽ quá trình phát triển của đàn ong cũng là yếu tố cực kỳ quan trọng. Trong năm, mùa khai thác mật thường là thời điểm dưỡng đàn, thời gian khai thác mật phù hợp nhất vào mùa xuân đến hết mùa hè (từ tháng 2 đến hết tháng 7 âm lịch). Trước đó, mọi công tác chuẩn bị từ con giống, cơ số đàn, địa điểm lấy mật đã được tính toán, sắp đặt chu đáo. Sang mùa đông, nhiệm vụ chống rét và cung cấp đủ thức ăn để bảo vệ đàn ong là nhiệm vụ ưu tiên số một. Ngoài ra, trong thời kỳ lấy mật, đàn ong phát triển mạnh số lượng nên cần quan sát để kịp thời đặt thêm cầu san đàn, quản lý đàn cho phù hợp…

“Nuôi ong không bao giờ hòa vốn chứ đừng nói là thua lỗ. Ong ít mắc bệnh, chi phí đầu tư ban đầu không nhiều. Thùng nuôi bằng gỗ không đáng tiền, con giống chỉ 1,2 triệu đồng/đàn, thức ăn tận dụng được từ tự nhiên, chỉ tiêu tốn rất ít chi phí thức ăn bổ sung vào mùa đông. Giá bán mật ong luôn ở mức cao từ 250.000 - 300.000 đồng/lít nên có tính toán chi li chi phí bỏ ra thì người nuôi vẫn có lãi lớn”, ông Tứ phân tích.

Về đầu ra của mật ong, ông Tứ trăn trở cho biết cách đây 5 năm, sản phẩm mật ong của gia đình được chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP. Đến năm 2024, sản phẩm tiếp tục được công nhận đạt OCOP 3 sao. Nhờ đó, lượng khách tìm đến đặt vấn đề hợp tác ngày một nhiều hơn.

Tuy nhiên, một thực tế đáng báo động là nhiều cá nhân, hội nhóm đội lốt học nghề tìm đến cơ sở xin quay phim, chụp ảnh quy trình nuôi, chế biến… sau đó đăng tải lên các nền tảng mạng xã hội, kênh bán hàng online để quảng cáo bán hàng. Thế nhưng khi có khách đặt mua họ lại cung cấp loại mật ong không rõ nguồn gốc.

Nguy hại hơn, vì mục đích trục lợi nên nhiều gian thương đưa ra giá bán loại mật ong trôi nổi này thấp hơn nhiều lần so với mật ong chính hiệu. Người tiêu dùng ham rẻ đổ xô vào mua, khi sử dụng nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe rất lớn.

“Việc buôn bán trá hình dẫn tới tình trạng vàng thau lẫn lộn, làm người tiêu dùng mất niềm tin vào sản phẩm được sản xuất thực thụ. Nếu tình trạng này không có biện pháp căn cơ để xử lý thì không những gây khó khăn cho các cơ sở sản xuất mà còn làm giảm uy tín của mật ong Việt Nam khi đưa sang thị trường các nước”, ông Tứ lo lắng.