Trăn trở nghề cói Tân Tiến

Trồng cói tạo thu nhập cho lao động nông nhàn

“Chiếu Nga Sơn, gạch Bát Tràng, vải tơ Nam Định, lụa hàng Hà Đông”. Câu ca ấy đã in sâu vào tâm trí nhiều thế hệ khi nhắc đến huyện Nga Sơn cũ (Thanh Hóa). Tại đây, nghề trồng cói, chế biến cói có từ lâu đời, tạo việc làm cho hàng nghìn lao động địa phương. Tuy nhiên, những năm gần đây, diện tích cói bị thu hẹp, người trẻ không còn mặn mà với nghề thủ công truyền thống. Bài toán giữ vùng nguyên liệu cói, phát huy sản phẩm đặc trưng trở thành trăn trở của nhiều địa phương, trong đó có xã Tân Tiến.

Xã Tân Tiến thành lập từ 3 xã Nga Thái, Nga Tiến, Nga Tân (huyện Nga Sơn cũ), được biết tới là vùng trồng cói lớn nhất tỉnh Thanh Hóa. Nghề trồng cói, chế biến cói đã tạo việc làm, đem lại nguồn thu cho nhiều người dân trong lúc nông nhàn.

Gia đình chị Dương Thị Hồng, thôn 16, xã Tân Tiến là đơn vị trung gian nhận các mẫu hàng từ cơ sở thủ công mỹ nghệ ở tỉnh Ninh Bình về, sau đó phân phối cho 20 phụ nữ trong thôn gia công. Những người tham gia chủ yếu là phụ nữ trung niên, ngoài 50 tuổi. Các sản phẩm mẫu mã đa dạng từ đồ decor, giỏ đựng đồ, thảm lau chân, lọ hoa…

Khi khách hàng đặt hàng, chị Hồng sẽ đan mẫu, rồi hướng dẫn người dân làm thành phẩm. Chị cho biết, phụ nữ trong thôn chủ yếu tranh thủ đan cói vào buổi tối kiếm thêm thu nhập, ban ngày họ vẫn ra đồng trồng trọt. Dù công mỗi sản phẩm chỉ 20.000 đến 35.000 đồng/mẫu, nhưng tranh thủ buổi tối mỗi người cũng có thể kiếm thêm được 100.000 đồng.

Hộ gia đình chị Phạm Thị Ngọc, thôn 16 là cơ sở thu mua cói lớn, quy mô 1.000 tấn mỗi năm, tạo việc làm cho 200 lao động. 

Cô Nguyễn Thị Hồng (55 tuổi, xã Hồ Vương) đã làm cho cơ sở chị Ngọc được 3 năm nay. Hàng ngày cô Hồng sẽ đóng theo đơn hàng chị Ngọc yêu cầu, lương trả theo sản phẩm.

"Chồng tôi đã mất từ lâu, một mình tôi nuôi 2 đứa con ăn học, rất may có nghề làm cói mới có tiền trang trải cuộc sống. Như ngày hôm nay, tôi đi từ 4 giờ sáng, tới 11h đã bó được 2.000 bó cói, mỗi bó được trả công 2.000 đồng đã cho thu nhập 400.000 đồng", cô Hồng cho biết. 

Anh Hoàng Văn Dương, sinh năm 1996, thôn 7, xã Tân Tiến có công việc chính là thợ xây. Gia đình anh có 7 sào trồng cói. Những lúc công trình không có việc làm anh về chăm sóc, thu hoạch cói. Từ nghề trồng cói gia đình có thêm thu nhập khoảng 40 triệu đồng/năm. Năm nay nguồn thu nhập này giảm vì cói bị ngập sau 3 cơn bão.

Trăn trở diện tích cói bị thu hẹp

Có diện tích trồng cói lớn nhất cả tỉnh Thanh Hóa, đây là sản phẩm giúp nông dân xã Tân Tiến duy trì thu nhập trong nhiều năm qua. Tuy nhiên, thời gian gần đây diện tích trồng cói bị thu hẹp, việc mở rộng phát triển các cơ sở sản xuất sản phẩm từ cói gặp nhiều khó khăn. 

Theo ông Mai Văn Tài, Chủ tịch UBND xã Tân Tiến, nghề cói đang đối mặt với không ít thách thức. "Trên địa bàn chưa có doanh nghiệp lớn hoạt động xuất, nhập khẩu hàng hóa để nâng cao giá trị, các  cơ sở chủ yếu hoạt động nhỏ lẻ, quy mô tiểu ngạch. Vì vậy, xã luôn khuyến khích, tạo điều kiện để thành phần kinh tế tư nhân, các tổ hợp tác và doanh nghiệp mở rộng tìm kiếm đối tác, mở rộng thị trường", ông cho biết.

Diện tích cói của xã Tân Tiến năm 2025 ước đạt 729,99 ha (2 vụ) bằng 95,1% so với năm 2020 (giảm 37,81 ha), năng suất ước đạt 74,1 tạ/ha (giảm 0,8 tạ/ha so với năm 2020), sản lượng ước đạt 5408,8 tấn, bằng 90% so với năm 2020, giảm 598,7 tấn.

Chính quyền xã cũng đang tập trung cải tạo hơn 10 ha diện tích đất trồng cói bị tái hoang, khuyến khích các hộ dân và doanh nghiệp đầu tư phát triển sản xuất, mở rộng thị trường tiêu thụ, gắn trồng cói với chế biến thủ công mỹ nghệ. Từ đó, thúc đẩy sản xuất, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho một bộ phận nhân dân.

Giữ gìn nghề cói ở Tân Tiến không chỉ là giữ một sản phẩm thủ công, mà còn là cách người dân gìn giữ sinh kế giữa những đổi thay của vùng đất ven biển này. Chính quyền địa phương xác định, giảm nghèo từ nghề cói ngoài trợ lực từ chính sách, còn phải bắt nguồn từ chính quyết tâm giữ và phát huy nghề truyền thống, tạo chuỗi sản xuất và tiêu thụ bền vững.