Để đảm bảo công tác diệt chuột bảo vệ sản xuất trồng trọt, hàng năm HTX Dịch vụ Nông nghiệp xã Đông Lỗ (Ứng Hòa, Hà Nội) thường cung cấp thuốc diệt chuột trộn với mồi để phát cho dân vào hai vụ sản xuất chính.
Tuy nhiên, Đông Lỗ là một trong những địa phương có nhiều diện tích chuyển đổi, xen kẹt, đây là những điểm lý tưởng thuận tiện cho chuột cư trú và phát triển bầy đàn nhiều hơn nhiều lần so với những diện tích sản xuất thông thường khác.
Vì vậy, ngoài những đợt diệt chuột tập trung Chi cục trồng trọt và BVTV Hà Nội đã tiến hành thử nghiệm mô hình diệt chuột bằng bẫy bán nguyệt ở xã Đông Lỗ (cũ) với tổng cộng 10.000 cái bẫy được phát ra. Ngoài nhận bẫy, bà con còn được tập huấn hai buổi, trong đó đích thân chuyên gia diệt chuột Trần Quang Thiều tới dạy theo kiểu cầm tay chỉ việc, đánh thật một tối để thị phạm.
10.000 cái bẫy bán nguyệt đã được phát cho các thành viên của HTX Dịch vụ nông nghiệp xã Đông Lỗ. Ảnh: Dương Đình Tường.
Ông Đỗ Văn Hỉ - Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp xã Đông Lỗ cho biết, sau khóa tập huấn, đơn vị đã thành lập 4 tổ nòng cốt diệt chuột, mỗi tổ phiên chế 20 người tổ chức đặt bẫy bán nguyệt vào những đợt cao điểm, tìm đường đi của chúng để tiêu diệt.
Sau tối đầu tiên, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đã về Đông Lỗ kiểm tra hiệu quả. Tấm bạt lớn được trải ra để các thành viên của 4 tổ nòng cốt gỡ chuột từ những chiếc bẫy xuống, cuối cùng dồn thành một đống lớn. Mọi người cùng đếm, tổng cộng được hơn 100 con, trong đó có những con chuột đất lông đen nặng tới hơn 1kg.
“Chuột thường sục đi ăn vào khoảng 7 - 8 giờ tối, lúc đó chúng đang đói nên chỉ cần đặt vài hạt thóc lẫn trấu vào bẫy là dính. Còn bình thường chúng tôi tìm đường chuột rẽ cỏ đi để đặt bẫy vào chính giữa, không cần mồi cũng trúng. Ở những điểm chuột đang cắn phá, chúng tôi đắp các mô đất cao lên rồi cắm gậy, buộc dây vào bẫy để đề phòng chúng kéo đi mất. Sau mỗi vụ, số bẫy được thu hồi, cọ rửa vệ sinh, tra dầu mỡ bão dưỡng, cất kho để sẵn sàng cho vụ mới”, ông Hỉ chia sẻ.
Khi đồng bắt đầu đổ ải, HTX đã tổ chức đánh chuột để phòng chặn từ xa. Lúc đó ruộng còn khô nên các thành viên của tổ nòng cốt diệt chuột sẽ phải tìm các cửa hang hay các đường đi lối lại của chuột để rải bẫy. Sau đó họ thu bẫy về, đợi cấy xong, lúa ở giai đoạn làm cỏ thì rải tiếp ở các đầu bờ. Đến thời kỳ lúa con gái, rồi làm đòng già họ lại rải bẫy tiếp.
Với hoa màu, khi cây vụ đông bắt đầu mọc thì bẫy được rải trên toàn bộ diện tích để ngăn không cho chuột phá. Ngoài moi khoai, moi lạc lên để ăn, chuột còn cắn lung tung để mài răng theo tập tính của loài gặm nhấm nên gây thiệt hại cho sản xuất rất lớn.
Thành quả sau một đêm diệt chuột. Ảnh: HTX cung cấp.
Cũng theo ông Hỉ, chuột rất tinh khôn và phá hoại thường không theo một nguyên tắc cố định nào. Năm 2024, các thành viên của 4 tổ nòng cốt tổ chức đánh chuột ở cả 3 vụ bằng bẫy bán nguyệt, không quá tốn công để tìm và diệt mà đạt hiệu quả lớn. Cụ thể, họ đã tiêu diệt được tới mấy ngàn con chuột nên không thửa ruộng nào bị thiệt hại đáng kể về năng suất, chỉ một số bị phá tỉa.
Thế nhưng năm 2025, các tổ nòng cốt diệt chuột đi ròng rã suốt ruộng cao, ruộng thấp mà vụ mùa này vẫn còn một số diện tích bị chuột cắn. Chúng đã thay đổi quy luật, không phá tỉa như năm 2024 mà lại dồn phá tập trung khiến cho thôn Viên Đình mất 6 - 7 sào lúa, thôn Ngọc Trục mất 5 - 6 sào.
Bởi thế, căn cứ vào tình hình gây hại của chuột cụ thể từng khu đồng ngoài thực hiện các đợt diệt chuột tập trung bằng thuốc thì các thời điểm khác sử dụng bẫy bán nguyệt để diệt chuột sẽ mang lại hiệu quả diệt chuột vượt trội.
Đông Lỗ là một mô hình điểm của Thành phố về diệt chuột bằng bẫy bán nguyệt, mỗi năm lại đánh giá kết quả một lần. Đối với diện tích được đặt bẫy bán nguyệt, mức độ chuột hại giảm hẳn, năng suất tăng. Bẫy bán nguyệt có nhiều ưu điểm so với việc dùng thuốc, nhất là không gây ô nhiễm môi trường, bảo vệ được đa dạng sinh học và hiệu quả cao, có thể đếm được ngay số chuột bị diệt.
Do vậy, đối với những địa phương có nhiều diện tích chuyển đổi, xen kẹt việc kết hợp giữa sử dụng thuốc diệt chuột tại các cao điểm (vụ xuân và vụ mùa) và sử dụng bẫy bán nguyệt để diệt chuột ở những thời điểm khác đã mang lại hiệu quả rõ rệt đảm bảo an toàn về chuột hại và tăng năng suất cây trồng.
Theo các nhà khoa học, chuột cái mỗi năm có thể đẻ 5 - 6 lứa, mỗi lứa trung bình 10 con, 1 cặp chuột trong 1 năm có thể sinh ra trên 2.000 chuột con, cháu, chắt… Mỗi năm một con chuột trung bình có thể ăn đến 13 - 20 kg lương thực, gây tổn hại lớn về kinh tế, ngoài ra chúng còn có nguy cơ lan truyền bệnh dịch hạch.
