Rừng Quảng Ninh xanh lại

Hồi sinh từ hoang tàn

Trận bão số 3 năm 2024 (bão Yagi) đã để lại hậu quả nặng nề cho ngành lâm nghiệp Quảng Ninh. Theo thống kê, toàn tỉnh có khoảng 120.000 ha rừng bị gãy đổ, chiếm hơn 30% tổng diện tích rừng. Trong đó, rừng trồng chiếm gần 50% diện tích thiệt hại, nhiều khu rừng bị phá hủy hoàn toàn, không thể phục hồi. Tổng thiệt hại kinh tế riêng trong lĩnh vực lâm nghiệp ước tính lên tới hơn 6.500 tỷ đồng.

Tại thôn Đồng Vải, xã Thống Nhất, một trong những vùng chịu ảnh hưởng nặng nhất, hậu quả sau bão khiến không ít người dân rơi vào cảnh trắng tay. Hàng trăm ha rừng keo bị đổ rạp, gãy gập, chỉ sau vài giờ đã xóa sạch công sức nhiều năm của bà con. Ông Nguyễn Mạnh Thắng, người trồng gần 8 ha rừng, nhớ lại: “Nhìn cả rừng ngã đổ, thật sự chán nản, có lúc tôi không muốn làm gì nữa. Bao nhiêu công sức mấy năm trời coi như mất hết”.

Nhưng với người dân nơi đây, trồng rừng không chỉ là nghề mà còn là sinh kế. Mất rừng là mất thu nhập, mất cả tương lai. Vì vậy, chỉ sau vài tuần, bà con đã nén lại nỗi đau, cùng nhau bắt tay vào trồng lại.

Tuy nhiên, quá trình này không hề dễ dàng khi chi phí phục hồi tăng cao. Bà Đỗ Thị Hiền, trưởng thôn Đồng Vải chia sẻ: “Nhà tôi có 5 ha bị đổ hết, trồng lại tốn 30-40 triệu đồng/ha. Giá giống tăng gấp 4 đến 5 lần, từ 400 đồng lên hơn 2.000 đồng/cây”.

Không chỉ chi phí tăng, nguồn nhân công sau bão cũng khan hiếm. Nhiều người dân phải thuê nhân công với giá cao, 500.000 đồng/ngày hoặc 1.200 đồng/cây nếu trồng khoán. “Không thuê thì không kịp, mà thuê thì tốn kém. Nhiều nhà phải vay ngân hàng, như tôi vay 100 triệu, trả dần trong 5 năm”, ông Nguyễn Văn Tuyến, một hộ dân chia sẻ.

Mặc dù khó khăn là vậy, nhưng tinh thần cộng đồng được người dân phát huy mạnh mẽ. Thôn Đồng Vải huy động bà con giúp nhau trồng lại rừng theo hình thức cuốn chiếu. Khoảng 30-40 người lập thành đội trồng chuyên nghiệp, mỗi ngày làm cho một vài hộ, để tránh việc cây giống để lâu bị hỏng. “Chúng tôi cứ người này giúp người kia, trồng gọn từng khu. Có khi chỉ 1-2 ngày là xong một đồi”, bà Hiền kể.

Cùng với sự hỗ trợ một phần kinh phí của Nhà nước, nỗ lực của người dân đã mang lại kết quả rõ rệt, 100% diện tích rừng bị thiệt hại nặng đã được trồng lại. Hơn một năm sau bão, rừng mới đã phủ xanh trở lại, cây cao từ 50-60 cm. Ông Tuyến phấn khởi nói: “Giờ nhìn cây lớn đều, lòng thấy nhẹ hẳn. Cứ thế này, vài năm nữa lại có rừng tốt”.

Ở cấp cơ sở, chính quyền xã Thống Nhất cũng hành động quyết liệt. Ông Dương Văn Đạt, Phó trưởng Phòng Kinh tế xã, cho biết: “Ngay sau bão, xã phát động chiến dịch 30 ngày đêm dọn vệ sinh, trồng lại rừng trên diện tích hơn 4.000 ha. Mục tiêu là không để đất bỏ hoang, giữ ổn định tỷ lệ che phủ”. Sau bão, tỷ lệ che phủ rừng toàn xã giảm mạnh từ 74% xuống còn 59,9%, song địa phương đặt mục tiêu giai đoạn 2026-2030 sẽ nâng lên từ 60% đến 80%.

Tuy nhiên, tiến độ phục hồi giữa các khu vực không đồng đều. Ông Đạt thẳng thắn cho biết, trong khi các hộ dân chủ động và nhanh chóng trồng lại, thì các đơn vị quản lý rừng phòng hộ và doanh nghiệp nông, lâm nghiệp lại phục hồi chậm hơn do quy trình sử dụng vốn đầu tư phải tuân thủ nhiều quy định.

Một điểm sáng đáng chú ý là chính sách hỗ trợ kịp thời của tỉnh Quảng Ninh đối với các đơn vị, hộ dân trồng rừng bị thiệt hại sau bão. Ngay sau khi thiên tai đi qua, tỉnh đã khẩn trương rà soát, đánh giá mức độ thiệt hại, triển khai nhiều gói hỗ trợ thiết thực giúp người dân sớm khôi phục sản xuất.

Những hộ dân trồng rừng gỗ lớn có diện tích từ 3 ha trở lên được hỗ trợ kinh phí phục hồi rừng, bao gồm cả chi phí thuê đơn vị tư vấn đánh giá thiệt hại và lập phương án trồng lại. Với các diện tích bị thiệt hại từ 30 đến 70%, người dân được hỗ trợ 2 triệu đồng/ha, nếu thiệt hại trên 70%, mức hỗ trợ tăng lên 4 triệu đồng/ha.

Không chỉ dừng ở việc hỗ trợ tài chính, tỉnh còn phát động các đợt cao điểm thu dọn, vệ sinh rừng, kiểm tra an toàn rừng sau bão, hướng dẫn người dân tận thu gỗ gãy đổ nhưng vẫn đảm bảo nguyên tắc quản lý, bảo vệ rừng bền vững.

Sở NN-MT đã chỉ đạo các địa phương ưu tiên hỗ trợ giống cây trồng lâm nghiệp chất lượng cao, khuyến khích chuyển đổi từ rừng gỗ nhỏ sang rừng gỗ lớn để tăng hiệu quả kinh tế lâu dài. Những chính sách ấy không chỉ giúp người dân ổn định lại sinh kế mà còn thể hiện rõ cam kết của tỉnh trong việc đồng hành cùng người trồng rừng.

Từ thực tiễn đến chiến lược vĩ mô

Theo ông Nguyễn Thanh Khương, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm Quảng Ninh, sau bão Yagi, tỉnh đã triển khai hàng loạt giải pháp căn cơ và dài hạn, dựa trên Nghị quyết số 19 của Tỉnh ủy về phát triển lâm nghiệp bền vững. Mục tiêu trước mắt là phục hồi 100% diện tích rừng thiệt hại, đồng thời nâng cao năng lực phòng chống thiên tai và chất lượng rừng.

Trong ngắn hạn, Quảng Ninh tập trung hoàn thiện quy hoạch không gian phát triển lâm nghiệp gắn với quy hoạch tỉnh và vùng. Tỉnh rà soát, thu hồi các dự án chuyển đổi mục đích sử dụng rừng sai quy định hoặc quá hạn, đồng thời theo dõi sát diễn biến rừng để kịp thời xử lý vi phạm. Một trong những ưu tiên hàng đầu là khôi phục toàn bộ diện tích rừng bị thiệt hại, kết hợp xây dựng các dự án làm giàu rừng tự nhiên bằng cây bản địa.

Cùng với đó, công tác phòng cháy chữa cháy rừng được nâng cao theo phương châm “4 tại chỗ”. Tỉnh đang xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ dự án tăng cường năng lực cho lực lượng kiểm lâm giai đoạn 2, cắm mốc phân định ranh giới rừng trên bản đồ và ngoài thực địa, đồng thời lập Đề án phát triển lâm nghiệp bền vững đến năm 2030, tầm nhìn 2045.

Một chính sách quan trọng khác là Nghị quyết số 37 về hỗ trợ phát triển lâm nghiệp bền vững. Theo ông Khương, nghị quyết này mở rộng đối tượng được hỗ trợ giống cây lâm nghiệp chất lượng cao, không chỉ cho hộ dân mà cả doanh nghiệp, HTX. Cây bản địa được ưu tiên nhằm phục hồi hệ sinh thái và tăng giá trị sinh học của rừng.

Đối với các công ty nông, lâm nghiệp, Chi cục Kiểm lâm yêu cầu dành một phần diện tích sau khai thác để trồng lại cây bản địa, thay vì chỉ trồng keo hay bạch đàn ngắn ngày. Việc đa dạng hóa loài cây trồng không chỉ giúp rừng bền vững hơn, mà còn mở đường cho phát triển tín chỉ carbon, hướng đi được tỉnh xác định là chiến lược dài hạn.

Đến năm 2025, toàn bộ các đơn vị quản lý rừng, công ty nông nghiệp trên địa bàn tỉnh phải hoàn thành kế hoạch trồng lại rừng, đồng thời đảm bảo diện tích trồng mới bằng hoặc cao hơn diện tích đã khai thác. Tỉnh cũng sẽ đầu tư xây dựng các khu sản xuất giống lâm nghiệp công nghệ cao, phục vụ cả nhu cầu trong tỉnh và khu vực lân cận.

Cùng với đó, Quảng Ninh đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý lâm nghiệp, xây dựng hệ thống dữ liệu địa không gian phục vụ giám sát rừng, đồng thời nâng cao năng lực cho lực lượng kiểm lâm và chính quyền cơ sở. Tỉnh cũng sẽ sắp xếp, tinh gọn bộ máy quản lý, nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các sở, ngành, địa phương để hướng tới quản lý rừng theo tiêu chuẩn quốc tế.

Những bước đi này không chỉ giúp Quảng Ninh phục hồi nhanh sau bão, mà còn tạo nền tảng cho phát triển kinh tế xanh trong giai đoạn mới.

Theo định hướng phát triển đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Quảng Ninh hướng tới nền lâm nghiệp hiện đại, hiệu quả, gắn giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và sinh kế bền vững cho người dân. Tỉnh đặt mục tiêu trên 50.000 ha rừng được cấp chứng chỉ rừng bền vững FSC, từng bước hình thành chuỗi giá trị khép kín từ giống, trồng, chăm sóc, khai thác đến chế biến, tiêu thụ và tín chỉ carbon.