Cần sớm công nhận lưu hành giống sắn kháng bệnh khảm lá ở phía Bắc

Nguy cơ nông dân "chia tay" cây sắn do bệnh khảm lá

Từ tuyến đường nhựa nối ngã ba Tân Long (xã Lao Bảo) đi vào xã Lìa (tỉnh Quảng Trị), hai bên đường bạt ngàn sắn nguyên liệu. Đất đai ở đây màu mỡ, chủ yếu là đồi núi thoải, rất thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp. Đồng bào dân tộc thiểu số Pa Kô, Vân Kiều ở đây chủ yếu trồng sắn, thu nhập chính trông vào cây sắn, nhất là từ khi Nhà máy tinh bột sắn Hướng Hóa ra đời. Nhiều hộ dân nhờ trồng sắn và kinh doanh dịch vụ liên quan đến sắn nguyên liệu đã thoát nghèo, vươn lên làm giàu.

Cây sắn có vị trí đặc biệt trong phát triển kinh tế - xã hội của người dân các xã phía tây nam tỉnh Quảng Trị. Nhưng người trồng sắn đang gặp muôn vàn khó khăn. Giá sắn nguyên liệu thấp trong khi năng suất giảm sút. Nhiều vườn sắn bị bệnh khảm lá gây hại, ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng củ. Trồng sắn thời điểm này hiệu quả không còn như mong đợi.

Bài liên quan

Bệnh thối củ đe dọa người trồng sắn

Từng là thành viên của Câu lạc bộ người trồng sắn 100 triệu đồng của Nhà máy Tinh bột sắn Hướng Hóa, ông Hồ Văn Thứ ở thôn Thanh Ô, xã Lìa không ngờ có ngày năng suất sắn của gia đình mình giảm thê thảm đến vậy. Trồng sắn nguyên liệu từ năm 2003 - 2004, có thời điểm năng suất sắn của gia đình ông Thứ đạt trên 30 tấn/ha. Năng suất, chất lượng sắn cao giúp gia đình ông Thứ tăng thu nhập, thoát nghèo và vươn lên thành hộ khá giả trong xã.

Ở vùng đất này, giống sắn KM94 hàng chục năm qua “làm mưa làm gió” với năng suất vượt trội. Thế nhưng đến thời điểm này, vườn sắn KM94 của gia đình ông Thứ không còn như xưa. Dù chưa thu hoạch hết nhưng theo ông Thứ, năng suất bình quân giỏi lắm chỉ đạt 15 tấn/ha. Với năng suất này, người trồng sắn gần như chỉ lấy công làm lãi. Năng suất sắn tụt thấp một phần do giá sắn xuống thấp khiến bà con giảm đầu tư, một phần đất đã bị bạc màu. Tuy nhiên, yếu tố quan trọng khác khiến năng suất, chất lượng sắn giảm sút nghiêm trọng là do bệnh khảm lá đã hoành hành từ nhiều năm nay nhưng chưa có giải pháp hữu hiệu.

Khi phát hiện bệnh khảm lá sắn, gia đình ông Thứ đã xử lý bằng cách phun nhiều loại thuốc nhưng không hiệu quả. Biện pháp đốt bỏ, tiêu hủy cũng đã được thực hiện để thay bằng giống sắn sạch bệnh nhưng mầm bệnh trong đất, trong môi trường vẫn tồn tại, phát sinh và gây hại. Đây là tình trạng chung đang xẩy ra với nhiều hộ trồng sắn tại các xã phía tây nam tỉnh Quảng Trị. Thực tế này khiến người trồng sắn lo lắng và mong muốn có giống kháng bệnh khảm lá để thay thế.

Để giải quyết tình trạng này, những năm qua, tỉnh Quảng Trị và các đơn vị chế biến tinh bột sắn đã trồng thử nghiệm một số giống được khuyến cáo là có khả năng kháng bệnh khảm lá. Tuy nhiên đến thời điểm này, các giống mới vẫn chưa đủ điều kiện đưa vào trồng đại trà.

Đại diện Nhà máy tinh bột sắn Hướng Hóa cho hay, niên vụ 2024 - 2025, đơn vị đang trồng thử nghiệm một số diện tích giống sắn HN1. Theo khuyến cáo, HN1 nổi bật với khả năng kháng bệnh khảm lá, cho năng suất và hàm lượng tinh bột cao nhưng hiện nay chưa thể nhân rộng. 

Cần sớm công nhận giống sắn HN1 cho các tỉnh phía Bắc

Gia đình ông Hồ Văn Xum ở xã Lìa, tỉnh Quảng Trị cũng là thành viên Câu lạc bộ người trồng sắn 100 triệu đồng của Nhà máy tinh bột sắn Hướng Hóa cho biết, trên ruộng sắn của gia đình năm nào cũng xuất hiện bệnh khảm lá. Phát hiện đến đâu gia đình anh xử lý triệt để đến đó nên không ảnh hưởng quá nhiều đến năng suất, chất lượng.

Tuy nhiên bệnh khảm lá ngày càng lan rộng. Hầu hết các hộ đều có sắn bị nhiễm bệnh khảm lá với tỷ lệ và mức độ tăng dần qua các năm. Cứ đà này, nếu không có phương án xử lý triệt để, nông dân sẽ xa rời cây sắn.

“Đồng bào ở đây chủ yếu sống nhờ cây sắn. Nếu một vài niên vụ nữa không thể xử lý triệt để bệnh khảm lá thì đồng bào sẽ phải chuyển sang cây trồng khác một thời gian để xem tình hình có khả quan hơn không”, Xum chia sẻ.

Theo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Quảng Trị, niện vụ 2024 - 2025, toàn tỉnh trồng trên 20 nghìn ha sắn. Hiện người dân đang bắt đầu bước vào vụ thu hoạch sắn, năng suất dự ước 18 - 20 tấn/ha. Theo khảo sát, diện tích nhiễm bệnh khảm lá chiếm khoảng 30%. Nhiều năm nay, người dân vẫn phải sống chung với bệnh khảm lá sắn. Khi xuất hiện bệnh khảm, chủ yếu người dân chỉ tăng cường chăm bón theo khuyến cáo của cơ quan chuyên môn. Một số hộ quyết liệt xử lý bằng phương pháp thu gom, đốt nhưng bệnh vẫn tồn tại dai dẳng và chưa có phương án nào mang lại hiệu quả.

Bà Nguyễn Hồng Phương, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Trị cho hay, qua thực hiện đề tài nghiên cứu và khảo nghiệm các giống sắn mới trên địa bàn, địa phương đã chọn được giống sắn HN1 có ưu thế vượt trội. Đây là giống sắn kháng được bệnh khảm lá, năng suất cao (bình quân 30 - 35 tấn/ha), hàm lượng tinh bột 26 - 30%.

Theo bà Phương, đây là giống sắn có tiềm năng thay thế giống sắn KM94. Hiện các viện nghiên cứu cũng đã có các phương pháp nhân giống với hệ số nhân rất cao. Vì vậy khi đủ điều kiện, việc nhân rộng giống sắn HN1 sẽ rất thuận lợi.

“Tuy nhiên HN1 chưa được công nhận lưu hành tại các tỉnh Bắc Trung Bộ, trong đó có tỉnh Quảng Trị. Chúng tôi kiến nghị tác giả của giống sắn này đề xuất với Bộ Nông nghiệp và Môi trường sớm công nhận sản xuất giống sắn HN1 trên địa bàn Bắc Trung Bộ, làm cơ sở để chúng tôi khuyến cáo người dân mở rộng sản xuất và thay thế dần giống KM94”, bà Phương cho hay.

Ông Nguyễn Quý Dương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cũng đánh giá cao tiềm năng của giống sắn HN1 tại Quảng Trị. Theo ông Dương, HN1 hiện đã được công nhận sản xuất tại vùng Đông Nam Bộ và Duyên hải Nam Trung Bộ. Ba năm qua, Quảng Trị đã có các chương trình khảo nghiệm 6 giống sắn kháng bệnh khảm lá, trong đó HN1 cho thấy phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng của địa phương này. HN1 kháng bệnh khảm lá rất tốt, cây lên cao trên 1m mới phân cành nên có thể tăng mật độ trồng. Đây là những yếu tố tiềm năng để tăng năng suất.

“Chúng tôi đề xuất Viện Di truyền nông nghiệp phối hợp với các tỉnh làm các thủ tục công nhận lưu hành giống sắn HN1 tại Bắc Trung Bộ, tiến tới công nhận giống sắn này trên địa bàn các tỉnh phía Bắc”, ông Nguyễn Quý Dương đề nghị

“Chúng tôi trồng một ít diện tích giống sắn HN1, vừa trồng riêng, vừa trồng xen với những giống sắn đã từng bị nhiễm bệnh khảm lá. Mô hình chưa thu hoạch nên chưa đánh giá được năng suất, chất lượng củ nhưng HN1 dù trồng riêng hay trồng xen vẫn chưa xuất hiện bệnh khảm lá. Đó là tín hiệu vui”, ông Lê Hoài Vũ, Phó Giám đốc Nhà máy tinh bột sắn Hướng Hóa cho hay.