Đòn bẩy kinh tế vùng cao
Chúng tôi đến Bắc Hà (Lào Cai) vào một buổi sáng tháng sáu. Sương sớm vẫn còn giăng mờ trên những triền đồi, từng tốp người rảo bước giữa những vườn mận bạt ngàn, tay thoăn thoắt hái từng trái mận đỏ mọng. Không khí rộn ràng, tươi vui báo hiệu một mùa quả bội thu.
Cây mận đã trở thành đòn bẩy kinh tế cho vùng cao Bắc Hà. Ảnh: Xuân Cường.
Tại xã Na Hối, một trong những vùng trồng mận trọng điểm của huyện Bắc Hà, anh Giàng Seo Nhà, người dân tộc Mông đang lúi húi cắt tỉa cành cây chia sẻ: “Ngày trước, gia đình tôi chủ yếu làm ngô, mỗi năm thu chẳng được bao nhiêu. Giờ có vườn mận, mỗi vụ thu hoạch cũng được hơn 80 triệu đồng. Nhờ cây mận mà con cái tôi được ăn học đầy đủ, nhà cửa khang trang hơn".
Hiện toàn huyện Bắc Hà có hơn 500 ha mận, trong đó khoảng 400 ha đang cho thu hoạch, tập trung tại các xã Na Hối, Tà Chải, Bản Phố, Lầu Thí Ngài... Năm 2024, sản lượng mận của Bắc Hà đạt gần 4.000 tấn, năm 2025 dự kiến đạt gần 5.000 tấn, mang lại thu nhập hàng chục tỷ đồng cho người dân. Từ vùng đất nghèo, cây mận đang góp phần thay đổi rõ rệt cuộc sống người dân.
Cây mận Bắc Hà không chỉ cho bà con thu nhập cao và ổn định. Vào mùa mận chín, du khách từ khắp nơi đổ về vùng cao nguyên này để được một lần “lạc” vào những vườn mận cổ thụ, tận tay hái quả, thưởng thức hương vị ngọt dịu, chua thanh đặc trưng không đâu có được.
Nhiều du khách thích thú trải nghiệm, tự tay hái những quả mận chín đỏ. Ảnh: Bích Hợp.
“Du khách rất thích chụp ảnh với vườn mận, thưởng thức mận tại chỗ. Gia đình tôi vừa bán mận, vừa làm homestay, nhờ đó thu nhập được nâng cao và ổn định hơn nhiều", chị Vàng Thị Hoa, một hộ dân làm du lịch cộng đồng tại xã Bản Phố vui vẻ kể.
Mận Bắc Hà đã trở thành một thương hiệu riêng, lễ hội mận Bắc Hà được tổ chức hàng năm đã trở thành điểm nhấn hút khách du lịch và quảng bá thương hiệu nông sản địa phương. Mận không chỉ là sản vật, mà còn là cầu nối văn hóa, là chất liệu tạo nên bản sắc cho vùng đất Bắc Hà.
Cây mận đã thay đổi cuộc sống của người dân huyện vùng cao Bắc Hà. Ảnh: Xuân Cường.
Nhờ trồng mận, huyện Bắc Hà đã từng bước khai thác hiệu quả tiềm năng đất đai, khí hậu để phát triển kinh tế, tạo sinh kế bền vững cho người dân. Từ chỗ chỉ là cây trồng phụ, mận đã trở thành cây chủ lực, giúp hàng nghìn hộ dân thoát nghèo, vươn lên làm giàu. Cây mận từ cây trồng miền đất dốc đã trở thành đòn bẩy phát triển kinh tế, góp phần quan trọng thay đổi diện mạo nông thôn Bắc Hà
Chuyển hướng canh tác hữu cơ, sinh thái
Không dừng lại ở việc mở rộng diện tích, người dân Bắc Hà đang từng bước thay đổi tư duy sản xuất. Dưới sự hỗ trợ của các cơ quan chuyên môn và các dự án sinh kế, kỹ thuật canh tác mận ngày càng được nâng cao theo hướng hữu cơ, sinh thái.
Từ việc trồng và chăm sóc theo kinh nghiệm truyền thống, nay người dân đã biết áp dụng quy trình kỹ thuật bài bản như tỉa cành tạo tán, bón phân hữu cơ vi sinh, sử dụng chế phẩm sinh học thay thế thuốc hóa học, lắp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước.
Mận Bắc Hà nổi tiếng bởi giòn, ngọt đậm. Ảnh: Bích Hợp.
Các giống mận chất lượng cao như mận tam hoa, mận hậu, mận đỏ được chọn lọc, nhân giống có kiểm soát. Đặc biệt, Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Mận tam hoa Na Hối đang tiên phong thực hiện dự án liên kết tiêu thụ mận với doanh nghiệp, mở đường cho chế biến sâu và xuất khẩu mận sang thị trường Trung Quốc, Hàn Quốc trong tương lai gần.
Để cây mận có được vị thế như hiện nay, không thể không nhắc đến vai trò của chính quyền địa phương và sự đồng hành của các doanh nghiệp. Huyện Bắc Hà và tỉnh Lào Cai đã có nhiều chính sách hỗ trợ, từ tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ giống cây trồng, cấp chứng nhận VietGAP, OCOP, chỉ dẫn địa lý “Mận tam hoa Bắc Hà”… đến tổ chức hội chợ, lễ hội xúc tiến thương mại.
Bên cạnh đó, mô hình liên kết “4 nhà” gồm nhà nông, nhà khoa học, doanh nghiệp và Nhà nước đang phát huy hiệu quả. Một số doanh nghiệp đã đầu tư sơ chế, đóng gói mận tại địa phương, phát triển các sản phẩm như mận sấy, rượu mận, nước ép mận... tạo giá trị gia tăng cao và mở ra hướng đi mới cho nông sản địa phương.
Phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường trải nghiệm hái mận Bắc Hà. Ảnh: Giang Chi.
Tuy nhiên, việc phát triển cây mận vẫn còn không ít thách thức như thị trường tiêu thụ chưa ổn định, năng lực chế biến, bảo quản sau thu hoạch còn hạn chế, thiếu giống cây chất lượng cao, logistics nông sản còn yếu.
Theo ông Nguyễn Ngọc Dương, Phó Trưởng Trại nghiên cứu và Sản xuất rau quả Bắc Hà (Trung tâm Giống Nông lâm nghiệp Lào Cai), để cây mận “cất cánh”, cần có chiến lược đầu tư bài bản từ nghiên cứu giống phù hợp với khí hậu vùng cao, mở rộng diện tích theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, nâng cao năng lực hợp tác xã, hoàn thiện chuỗi logistics và quy hoạch vùng sản xuất gắn với phát triển du lịch sinh thái.
