Xem người Nhật chỉ đạo trồng và thu mua lúa Nhật ở Thái Bình

Mong muốn làm cái gì đó cho quê hương

Trong cơ ngơi bề thế trên thửa đất rộng đến mấy ha của mình, doanh nhân Nguyễn Thế Mạnh - Chủ tịch Tập đoàn TECCO chia sẻ, ông vốn làm nghề xây dựng và thành danh cũng từ các công trình làm ở nhiều tỉnh thành. Nhưng khi về già, chứng kiến cảnh người dân quê mình cấy lúa vất vả mà thu nhập vẫn bấp bênh nên ông trăn trở phải làm cái gì đó cho họ. Và 4 năm trước ông đã chọn hợp tác với Nhật để sản xuất lúa Nhật rồi xuất khẩu sang Nhật. Công ty cổ phần Nông nghiệp và Thương mại THA ra đời với mục đích đó.

Năm 2021 công ty thử nghiệm cấy lúa Nhật trên diện tích hẹp để rút kinh nghiệm, từ năm 2022 mới mở rộng dần diện tích. Đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm, nhất là dư lượng thuốc BVTV để vào được thị trường Nhật đã khó, rồi còn phải đạt năng suất để nông dân chấp nhận trồng lại càng càng khó. Có nhiều giống lúa Nhật được đưa về trồng tại Thái Bình nhưng phù hợp hơn cả là 2 giống, trong đó có J02.

Chúng tôi phải đợi đến tối thì đoàn chuyên gia Nhật mới trở về. Đúng với tính cách của người Nhật, họ rất kiệm lời khi nhắc đến những thứ mới chỉ là khởi đầu. Bởi thế tôi đành hỏi chuyện anh Phạm Thế Cần - Trưởng phòng Kinh doanh của Công ty cổ phần Giống - Vật tư công nghệ cao Việt Nam (Phu Tho Seed). Anh cho biết từ năm 2013 lúa Nhật bắt đầu lác đác vào đồng bằng sông Hồng, chủ yếu là giống DS1. Từ năm 2016 trở lại đây, bộ giống lúa Nhật đã phong phú hơn, trong đó có giống J02 của Pho Tho Seed. Giống này phù hợp với cả vụ xuân và vụ mùa, cơm ngon nên ngoài làm hàng hóa còn được nông dân giữ lại để dùng.

Trong tổng diện tích khoảng 3.000 ha lúa Nhật của tỉnh Thái Bình thì khoảng 2.700 ha là J02, tập trung ở các huyện như Hưng Hà, Đông Hưng, Quỳnh Phụ, Kiến Xương, Tiền Hải… Bên cạnh đó, những tỉnh lân cận như Hà Nam, Nam Định trước đây lúa Nhật rất khó vào bởi nông dân thích cấy Bắc Thơm 7 nhưng hiện đã cấy khoảng 1.000 ha giống J02. Tương tự như thế, ở các huyện Vĩnh Bảo, Tiên Lãng của thành phố Hải Phòng các đại điền cũng rất chuộng cấy J02, thậm chí vợ chồng chị Hoàng Thị Gái còn chế biến nó thành rượu đặc sản mang thương hiệu Hoàng Quân, đạt OCOP 3 sao.  

Vụ xuân 2025, Công ty cổ phần Giống - Vật tư công nghệ cao Việt Nam hợp tác với Công ty cổ phần Nông nghiệp và Thương mại THA trồng J02 tại Thái Bình với năng suất trung bình trên 300 kg lúa tươi/sào (360m2), tổng sản lượng ước tính 700 - 800 tấn. Trong suốt quá trình sản xuất, chuyên gia Nhật trực tiếp tới kiểm soát đồng ruộng. Ngoài ra họ còn kiểm soát đồng ruộng qua hình thức online bằng các thiết bị đo đạc, chuyển thông tin từ đồng ruộng về. Khi thu hoạch, chuyên gia Nhật giám sát tất cả các công đoạn từ gặt máy, đóng gói, vận chuyển, bốc xếp đến sấy, rồi lấy mẫu để kiểm tra, nếu đạt thì sẽ xuất khẩu.

Mục tiêu xuất khẩu 10 nghìn tấn/năm sang Nhật

Nếu như Công ty cổ phần Nông nghiệp và Thương mại THA lo việc sản xuất lúa Nhật thì Công ty cổ phần HSS sẽ thu mua và phân phối gạo đến các hệ thống bán lẻ tại Nhật Bản, Công ty cổ phần Besia sử dụng nguồn gạo từ Công ty cổ phần HSS để chế biến thành các sản phẩm phục vụ tiêu dùng. Liên kết này đặt mục tiêu năm 2025 sẽ xuất khẩu 2.000 tấn gạo sang Nhật và cung cấp thị trường nội địa 1.000 tấn, phấn đấu mỗi năm mở rộng thêm 300 ha và đến năm 2030 diện tích cấy giống lúa Nhật vào khoảng 2.500 ha, xuất khẩu 10.000 tấn, đạt doanh thu 100 triệu USD.

“Giống lúa Nhật hạt tròn có đặc điểm là chất lượng cao nhưng thời gian sinh trưởng lâu hơn lúa hạt dài khoảng 7 - 10 ngày. Nếu để bà con gieo cấy tự phát kiểu “xôi đỗ” sẽ gặp bất lợi là khi những giống lúa thường đã gặt hết, trên cánh đồng chỉ còn trơ lại giống lúa Nhật. Bởi thế, các địa phương nên áp dụng các chính sách hỗ trợ đất lúa và bao tiêu sản phẩm để hình thành những cánh đồng tập trung, áp dụng khoa học kỹ thuật đồng bộ. Có thể liên kết theo dạng đại điền nhưng cũng có thể liên kết theo dạng hợp tác xã. Hiện Thái Bình có khoảng 1.000 đại điền, Hải Phòng có khoảng 300 đại điền có diện tích từ 5 ha trở lên”, anh Phạm Thế Cần giới thiệu.

Anh Nguyễn Kim Hoàng - Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp xã Văn Lang (huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình) cho biết đây là vụ đầu tiên HTX cấy thử lúa J02. “Trước đây chúng tôi đã quen trồng các giống lúa hạt dài nhưng năm nay Bí thư huyện Hưng Hà rồi Công ty THA đưa vào mô hình liên kết cấy lúa hạt tròn J02 trên diện tích hơn 10 ha với giá thu mua lúa tươi theo hợp đồng là 8.500đ/kg. Nông dân tham gia mô hình được hỗ trợ ½ giá giống cũng như được hướng dẫn cách gieo cấy, chăm bón, thu hoạch. Bản thân gia đình tôi cũng cấy hơn 1 ha lúa J02. Các công đoạn làm lúa Nhật cũng giống như lúa thường, khác chủ yếu là phân bón, thuốc BVTV phải sử dụng theo khuyến cáo của công ty.

Vụ này giống nào ở đây cũng được mùa nhưng riêng J02 giá bán lúa tươi cao hơn hẳn. Như nhà tôi với năng suất 320 kg lúa tươi/sào, tổng thu đạt gần 100 triệu đồng, sau khi trừ chi phí còn lãi được khoảng 60 triệu đồng. Trong khi đó nhiều giống lúa khác giá lúa tươi chỉ được 5.700 - 6.300 đ/kg mà còn bán rất khó.

Về chất lượng, J02 ăn ngon nhưng do bà con chưa quen cách nấu nên chúng tôi hướng dẫn phải vo gạo rồi ngâm 10 - 15 phút trong nồi mới bật thì cơm sẽ chín rền, dẻo và ngon. Thấy kết quả khả quan của vụ xuân, vụ mùa này bà con đăng ký cấy đến hơn 30 ha lúa J02 nhưng do thời gian gấp, do còn e ngại lúa Nhật phù hợp nhất vào vụ xuân nên HTX chỉ dám thực hiện cỡ 16 - 17 ha”.

Công ty cổ phần HSS là doanh nghiệp nông nghiệp có truyền thống lâu đời chuyên thu mua lúa và phân phối gạo tại nhiều hệ thống siêu thị, nhà hàng tại Nhật. Thỏa thuận hợp tác sản xuất và xuất khẩu gạo Nhật từ Thái Bình sang thị trường Nhật sẽ phải bảo đảm cả về chất lượng lẫn số lượng, giúp gia tăng giá trị kinh tế, góp phần phát triển bền vững cho nông dân Việt.