Phân lân supe, lân nung chảy - Tác nhân hạn chế hạn, mặn có hiệu quả

Hàng năm VN nhập khẩu gần 1 triệu T phân DAP, phần lớn cho sản xuất lúa vùng ĐBSCL. DAP được nông dân ưa dùng vì có hàm lượng lân cao, tan nhanh, tiện dụng và chi phí vận chuyển, chăm bón thấp. Tuy nhiên trong điều kiện nắng hạn và mặn như vụ HT năm nay thì hiệu lực của DAP sẽ giảm nên cần tăng cường sử dụng phân lân supe hoặc lân nung chảy. 

ĐẶC ĐIỂM CỦA HẠN NĂM NAY

VN chúng ta cũng từng có nhiều năm bị hạn nhưng so với mức độ thì chưa năm nào khốc liệt như năm nay trên cả 3 miền Bắc Trung Nam. Riêng ĐBSCLcác con số đo đạc thủy văn cho thấy mực nước sông Tiền tại Tân Châu thấp hơn trung bình 10 năm trở lại đây đến 1 m, ngược lại mực nước tại Cần Thơ lại cao hơn 0,2 m đã chứng tỏ nguồn nước ngọt cạn kiệt để cho nước biển dâng lên thật đáng ngại.

Tính toán cho thấy, với lưu lượng nước sông Cửu Long 1.600 m3/s như hiện nay thì lượng nước ngọt cung cấp cho hơn 1,5 triệu ha lúa Hè Thu không thôi thì vẫn không đủ. Ở ĐBSCL, việc hạn, thiếu nước còn kéo theo hiện thường xì phèn, bởi nếu có đủ nước thì phèn dưới tầng đất sâu bị nước ém lại không lan tỏa lên tầng đất mặt, còn khi hạn thì phèn lại theo các mao quản từ dưới chui lên gây ngộ độc cho cây. Việc xì phèn, nhiễm mặn lại xảy ra ngay thời điểm lúa mới sạ, còn non nớt, sức chống chịu còn yếu nên lại càng khó khăn. 

CẦN HẠN CHẾ TÁC HẠI CỦA HẠN, MẶN VỚI NHIỀU GIẢI PHÁP 

Tình thế buộc phải áp dụng nhiều biện pháp quyết liệt để hạn chế bớt tác hại của hạn, mặn làm sao để chống đỡ được từ nay đến nửa đầu tháng 5, thời điểm được dự báo là sẽ có những cơn mưa đầu mùa. Ngoài việc sử dụng các giống có tính chống chịu cao, cần tích cực với nhiều biện pháp.

Giải pháp đầu tiên phải tính đến là việc trữ nước ngọt trong các kinh mương không để cho chúng cạn kiệt vì khi kinh mương cạn kiệt cũng có nghĩa là mực nước ngầm trong ruộng cũng bị giảm theo dẫn đến xuất hiện các mao quản trong đất dẫn phèn từ dưới sâu lên. Bởi vậy việc nạo vét các kinh mương, tăng dung tích chứa là hết sức quan trọng.

Với vùng đất nhiễm mặn, phèn nhẹ và trung bình thì sau khi thu hoạch lúa ĐX xong phải lập tức cày ải đất. Việc cày ải đất không những thúc đẩy quá trình phân hủy rễ lúa, gốc lúa của vụ trước tránh được hiện tượng ngộ độc hữu cơ mà còn cắt đứt các mao quản nên muối và phèn dưới tầng sâu không xì lên tầng đất canh tác được. 

PHÂN LÂN SUPE, LÂN NUNG CHẢY – TÁC NHÂN HẠN CHẾ MẶN, HẠN CÓ HIỆU QUẢ 

Phân DAP (Di Amonium Photphat), công thức (NH4)2HPO4, hàm lượng NPK tưong ứng là 18-46-0. Tuy có hàm lượng P cao rất tốt cho quá trình sinh trưởng của cây. Tuy nhiên tác dụng hạn chế mặn, hạ phèn của DAP lại không thể sánh với phân lân GUANO (phân chim, phân dơi tích tụ hàng triệu năm ngoài hoang đảo) hoặc lân supe hoặc lân nung chảy bởi trong thành phần của các loại lân này ngoài 16% P2O5 hữu hiệu còn có nhiều thành phần khác, trong đó đáng kể nhất là các nguyên tố trung lượng CaO (20-30%) MgO (5-20%) và SiO2 (18-30%).

Trong thành phần của supe lân có nhiều CaSO4, chúng được tạo ra trong quá trình chế biến công nghiệp theo 2 phản ứng sau:

Phản ứng 1 xảy ra ở thùng trộn:

14Ca₁₀(PO₄)₆F₂ + 70H₂SO₄ + 35H₂O = 42H₃PO₄ + 70CaSO₄ .0,5H₂O + 14HF

Phản ứng 2 xảy ra ở kho ủ:

6Ca₁₀(PO₄)₆F₂ + 42H₃PO₄ + 18H₂O = 18Ca(H₂PO₄)₂.H₂O + 12HF + 42CaSO_4.

Theo PGS.TS Ngô Ngọc Hưng (Khoa Nông nghiệp ĐH Cần Thơ), CaSO4 là chất cải tạo có hiệu quả trên đất nhiễm mặn sodic, duy trì cấu trúc đất. Ngoài ra, việc bón Ca là cần thiết để bảo vệ rễ cây trồng khỏi bị gây hại bởi muối và mất cân bằng ion, duy trì màng tế bào, ổn định và bảo vệ tế bào biểu bì không bị ảnh hưởng của muối.

Trên ruộng bị phèn nóng (phèn sắt) hoặc phèn lạnh (phèn nhôm) gặp các muối các nguyên tố kim loại hóa trị 2 thì không những chúng sẽ bị cố định lại không thể gây độc cho cây mà còn có thể biến thành các muối khoáng dễ tiêu cho cây hấp thụ. Ví dụ các phản ứng sau:

CaHPO₄ + FeSO₄ = FePO₄ + CaSO₄ + H⁺

3CaHPO₄ + Al₂(SO₄)₃ = 2AlPO₄ + 3CaSO₄ + H₂PO₄^- +H⁺

2FePO₄ + Si(OH)₄ = Fe₂SiO₄ + 2H₂PO₄^-

2AlPO₄ + Si(OH)₄ = Al₂SiO₄ + 2H₂PO₄^-

Ca₃(PO₄)₂ + 3Si(OH)₄   = 3CaSiO₃ + 2H₂PO₄^- + 4H₂O 

LIỀU LƯỢNG VÀ CÁCH BÓN

Muốn phân lân supe, lân nung chảy phát huy hiệu quả cao thì cần bón lót, ngay trong lần trục đất cuối cùng chuẩn bị xạ. Việc bón lân sớm sẽ có tác dụng tạo môi trường tốt, hạ phèn cho cây mọc mầm, phát triển rễ khỏe và nhanh rất tốt cho giai đoạn “đầu đời”. Lân còn có tác dụng tăng tính chống chịu cho cây với các điều kiện bất lợi của mặn, hạn

Về liều lượng,

Với ruộng nhiễm mặn: Việc dư thừa Ca trong ruộng nhiễm mặn cũng không tốt cho cây, bởi vậy cần bón vừa đủ. Có thể lấy lượng bón lân toàn vụ của các năm trước (tính cả trong lân NPK, lân trong DAP) rồi chia đôi, một nửa sử dụng bằng phân supe hay lân nung chảy để bón lót, còn một nửa (dùng phân DAP) để bón thúc.

Với ruộng phèn thì bón theo nguyên tắc ruộng càng bị phèn thì lượng bón càng phải nhiều vì không phải cây sử dụng hết lượng lân đấy mà một phần còn phải dùng cho việc cố định phèn. Với lúa Hè Thu, thông thường ruộng bị nhiễm phèn phải bón 80 – 100 kg P2O5/ha (10 -12 bao lân Long Thành)

Tuy nhiên không thể phủ nhận việc tiện dụng, tính tan nhanh và hàm lượng lân cao của phân DAP nên có thể giành 1/3 – ½ lượng lân trên dưới dạng phân DAP cho 2 đợt bón thúc 7-10 ngày sau sạ và 18-20 ngày sau sạ. Trong trường hợp sử dụng lân đơn để bón thúc thì chỉ nên sử dụng lân Long Thành vì lân nung chảy tan chậm hơn.