Người nuôi cá lòng hồ Hòa Bình chủ động ứng phó nước rút sâu

Thấp hơn cùng kỳ 30m

Những ngày đầu tháng 6, mực nước hồ Hòa Bình rút sâu rõ rệt. Quan sát bằng mắt thường, nhiều khu vực bến, bãi thuyền bị kéo ra xa bờ, nhiều khu vực đất, đá lộ ra sau hàng năm trời chìm trong nước hồ.

Số liệu đo đạc những ngày gần đây cho thấy, mực nước hồ thủy điện Hòa Bình ở khu vực gần thân đập dao động quanh 85m, cao hơn mực nước chết (80m) khoảng 5m. Con số này so với cùng kỳ năm 2024 (105m) thấp hơn khoảng 30m, khiến nhiều sinh hoạt, sản xuất của bà con trong khu vực lòng hồ bị ảnh hưởng.

Nguyên nhân mực nước xuống thấp, theo văn bản của Công ty Thủy điện Hòa Bình gửi một số cơ quan liên quan của tỉnh Sơn La, Hòa Bình là do đang ở thời kỳ cuối mùa cạn, đầu mùa lũ và vận hành phục vụ việc cung ứng điện cuối mùa khô. Đây là hoạt động thường kỳ hằng năm, diễn ra vào một số tháng mùa khô của thủy điện Hòa Bình do đây là hồ điều tiết năm, tích nước vào cuối mùa lũ và vận hành khai thác vào mùa cạn.

Tuy nhiên, mực nước năm nay xuống thấp hơn đến 30m so với cùng kỳ 2024 là do đang có hoạt động kết hợp tháo dỡ đê quây cho nhà máy thủy điện Hòa Bình mở rộng.

Theo Công ty Thủy điện Hòa Bình, mặc dù ở mức thấp, nhưng mực nước vẫn cao hơn mức quy định cho phép của quy trình liên hồ chứa trên lưu vực sông Hồng là 3,15m. Dự kiến, mực nước hồ duy trì ở mức thấp sẽ kéo dài thêm một vài ngày nữa, cho đến trung tuần tháng 6.

Cụ thể, từ ngày 9/6, Công ty Thủy điện Hòa Bình đã thông tin, đến ngày 15/6, việc tháo dỡ đê quây nhà máy thủy điện Hòa Bình mở rộng dự kiến sẽ hoàn thành, hồ Hòa Bình bước vào thời kỳ lũ sớm. Trong thời kỳ này, mực nước hồ Hòa Bình diễn biến tùy thuộc tình hình thủy văn trên lưu vực, và sẽ tăng dần khi lũ sớm xuất hiện.

Trong bối cảnh đó, lũ đầu mùa có thể sẽ mang theo nhiều phù sa, củi rác… ảnh hưởng đến việc nuôi trồng thủy sản khu vực lòng hồ Hòa Bình và nguy cơ sạt lở, lũ bùn cát xuất hiện tại các bãi bồi, cửa suối.

Để hạn chế rủi ro thiệt hại đến các hoạt động sản xuất trên lòng hồ Hòa Bình, công ty đề nghị Sở Công Thương, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La và Hòa Bình chỉ đạo, thông báo đến các đơn vị, tổ chức, cá nhân kinh doanh nuôi trồng thủy sản, du lịch, vận tải khu vực lòng hồ thủy điện Hòa Bình chủ động điều chỉnh sản xuất cho phù hợp.

Chủ động ứng phó

Với kinh nghiệm hàng chục năm nuôi cá trên lòng hồ Hòa Bình, từ những ngày còn dùng lồng, bè tre, xốp đến khi chuyển sang thép, thùng nhựa, những chủ lồng cá ở đây đã quen với lịch nước rút hằng năm của hồ thủy điện.

Rải xong nắm thức ăn cho lồng cá rô phi đang độ lớn, ông Nguyễn Văn Được, ở Tổ Vôi, phường Thái Bình, thành phố Hòa Bình nói: “Nhà tôi có 5 lồng cá, kết hợp tổ chức du lịch, tham quan, trải nghiệm cho du khách. Năm nay nước rút rất sâu, vì thế việc sản xuất, chăm sóc cho cá cũng phải thay đổi theo”.

Theo ông Được, do nước năm nay xuống thấp hơn đến hàng chục mét nên ngay khi nắm được thông tin, ông và gia đình đã phải tìm cách di chuyển những lồng cá ở gần bờ ra xa, tránh để cá bị va đập vào những vật thể ở tầng đáy.

“Ngoài ra, chúng tôi cũng san cá sang các lồng trống, giảm mật độ nuôi để cá sống được trong điều kiện nước thay đổi”, chủ lồng cá nhiều năm canh tác trên mặt hồ thủy điện Hòa Bình chia sẻ và cho biết thêm, hằng năm vào mùa này, mực nước hồ cũng rút nhưng ít khi xuống gần 80m như năm nay.

Khi mực nước rút, kèm theo lượng tạp chất, phù sa xuất hiện nhiều hơn thì hàm lượng oxy trong nước cũng giảm theo. Các chuyên viên của Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản Hòa Bình cho biết, khi nước duy trì ở mức cao, mật độ oxy trong nước hồ thường ở mức 7-8 mg/l nhưng khi nước rút, con số này chỉ còn khoảng 4mg/l.

“Mặc dù 4 mg/l vẫn đủ cho các loài thủy sản sinh tồn nhưng để đảm bảo được lượng cá, tránh rủi ro không đáng có, chúng tôi vẫn khuyến cáo bà con tách đàn, giảm mật độ để thích nghi với điều kiện nước có oxy thấp”, ông Trần Hùng Cường, chuyên viên Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản Hòa Bình thông tin thêm.

Hơn 20 năm nuôi cá trên lòng hồ Hòa Bình, gia đình anh Nguyễn Văn Lân đến nay sở hữu 14 lồng nuôi với nhiều loài cá như lăng, vược, dầm xanh, ngạnh, trắm đen, trắm cỏ, rô phi… trong đợt nước rút sâu này, cũng có một số ít cá bị ảnh hưởng, chủ yếu do điều kiện thay đổi nhanh.

“Sau khi nhận được thông tin từ cơ quan chức năng, gia đình đã tiến hành san cá từ những lồng mật độ cao sang lồng trống. Ngoài ra, chúng tôi cũng điều tiết lượng thức ăn, số lần cho ăn theo khuyến cáo để cá giảm nhu cầu tiêu thụ oxy, thích nghi với điều kiện mới”, anh Lân chia sẻ.

Cụ thể, về lượng thức ăn có thể giảm đến 50% so với điều kiện chăn nuôi bình thường, về tần suất cho ăn, nếu trước đây ngày 1 lần thì bây giờ giảm xuống 3 ngày 1 lần. Sở dĩ như vậy vì trong quá trình tiêu hóa thức ăn, trao đổi chất, cá vẫn cần đến oxy.

Bên cạnh những biện pháp này, bà con nuôi cá cũng có thêm kinh nghiệm dẫn nước từ các mó nước trên núi sục xuống khu vực đặt lồng nuôi. Điều này giúp cải thiện lượng oxy trong nước và giảm nhiệt độ, giúp cá khỏe mạnh hơn.

Mặc dù chưa thiệt hại đáng kể nhưng nhưng những người như ông Được, anh Lân và các chủ lồng trên lòng hồ Hòa Bình đang rất mong mỏi ngày nước hồ được điều chỉnh dâng trở lại. Khi đó, công tác chăm sóc, thu hoạch sẽ trở lại bình thường, không còn phải hoạt động cầm chừng như hiện nay.

Theo thống kê, từ tháng 1/2025 đến nửa đầu tháng 5/2025, dòng chảy đến hồ Hòa Bình dao động theo điều tiết phát điện của thủy điện Sơn La. Từ nửa cuối tháng 5 tới đầu tháng 6, lượng dòng chảy đến hồ Hòa Bình tăng do có mưa trên lưu vực và do điều tiết của thủy điện Sơn La. Cụ thể, tính chung 5 tháng đầu năm 2025, lượng dòng chảy đến hồ Hòa Bình ở mức cao hơn trung bình nhiều năm khoảng 12%.

Về tình hình mưa, theo cơ quan khí tượng thủy văn, thời kỳ mùa khô từ tháng 1 đến giữa tháng 5, trên khu vực sông Đà nói chung và lòng hồ Hòa Bình nói riêng phổ biến không mưa hoặc có mưa nhỏ không đáng kể. Từ nửa cuối tháng 5 đến đầu tháng 6, trên sông Đà đã xuất hiện một số ngày có mưa vừa, mưa to, cục bộ có nơi mưa rất to nên nguồn nước về các hồ chứa sông Đà có xu thế tăng lên rõ rệt.

Sau đó, từ tháng 7 đến tháng 10 là thời kỳ mùa mưa lũ chính vụ ở Bắc bộ, nên nhiều khả năng dòng chảy đến hồ Hòa Bình tăng lên. Mực nước hồ theo đó sẽ tăng trở lại và việc điều tiết, vận hành phát điện tiếp tục được thực hiện theo quy trình vận hành liên hồ chứa sông Hồng.