Lúa vụ mùa 'ốm yếu' do thời tiết bất thuận, sâu bệnh gia tăng

Lúa phát triển kém, còi cọc

Vụ mùa năm 2025 khởi đầu không mấy suôn sẻ với nông dân tại TP Hải Phòng. Sau bão Wipha, nắng nóng gay gắt kéo dài suốt giai đoạn làm mạ khiến cây lúa sinh trưởng chậm, còi cọc. Trên đồng ruộng, nhất là những khu vực mới cấy xong sau bão Wipha, ngoài diện tích bị chết do nắng nóng, nhiều nơi lúa đang bị sâu bệnh lan nhanh trên diện rộng.

Bà Nguyễn Thị Dung, một nông dân có kinh nghiệm trồng lúa tại xã Nghi Dương (xã Ngũ Phúc, huyện Kiến Thụy cũ) cho biết, vụ mùa năm 2025, cả thôn Xuân Chiếng gieo cấy hơn 75 ha, đến thời điểm hiện tại lúa đang phát triển chậm và hầu như khu vực nào cũng bị sâu bệnh.

Vụ lúa mùa 2025, toàn TP Hải Phòng gieo cấy hơn 80.000 ha. Trong đó khoảng 20.000 ha lúa mùa sớm, mùa trung cấy trước 5/7/2025 đã cao cây, đang giai đoạn đẻ nhánh. Còn lại là diện tích lúa mới gieo cấy sau báo Wipha, đến nay cây lúa còn thấp và phát triển kém do nắng nóng kéo dài.

Theo bà Dung, thông thường sau những trận mưa lớn do bão, các bệnh như đạo ôn, khô vằn, bạc lá rất dễ bùng phát và lây lan trên diện rộng. Mặc dù các cơ quan chuyên môn chưa đưa ra cảnh báo chính thức về các bệnh nguy hiểm như vàng lùn, lùn xoắn lá nhưng sự xuất hiện dày đặc của rầy nâu đang khiến nông dân đứng ngồi không yên.

"Nắng nóng quá chú ạ, mạ chết nhiều lắm, nhiều nhà không còn mạ mà cấy dặm. Cây lúa vừa cấy xuống gặp nắng nóng đã phát triển chậm hẳn, giờ lại lo thêm sâu bệnh", bà Dung chia sẻ.

Nỗi lo của bà Dung cũng là tâm trạng chung của rất nhiều nông dân, kể cả những người sản xuất lúa quy mô lớn. Anh Trần Mạnh Hùng, Chủ tịch Câu lạc bộ Đại điền Hải Phòng - người có hàng chục năm kinh nghiệm làm ruộng cũng phải lắc đầu ngao ngán: “Cả Câu lạc bộ có hơn 3 nghìn ha và hơn 100 anh em thành viên hầu như ai cũng kêu cả. Chưa có năm nào thời tiết khắc nghiệt như thế này”.

Theo ông Hùng cho biết, khác với các vụ mùa trước cây lúa phát triển nhanh và khỏe mạnh, năm nay cây lúa còi cọc, yếu ớt ngay từ đầu vụ. Tình trạng này khiến sức đề kháng của cây suy giảm, trở thành "mồi ngon" cho sâu cuốn lá, đặc biệt là rầy nâu - hai đối tượng đang gây hại trên diện rộng với mật độ rất cao.

“Cây lúa lên rất chậm do thời tiết khắc nghiệt, sức đề kháng yếu dẫn đến sâu bệnh tràn lan. Hiện tại, dù chúng tôi vẫn đang kiểm soát được tình hình nhưng chi phí cho thuốc bảo vệ thực vật đã tăng lên đáng kể. Việc phun thuốc cũng kém hiệu quả do mưa lớn có thể rửa trôi bất cứ lúc nào. Trước đây chúng tôi cũng có sử dụng các biện pháp sinh học như dùng chế phẩm ớt, tỏi... để phòng trừ sâu bệnh, dù rất hiệu quả song lại tốn kém”, ông Hùng thông tin thêm.

Triển khai hiệu quả chương trình IPHM

Bà Lương Thị Kiểm – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hải Phòng cho biết, trước tình hình lúa vụ mùa phát triển kém, sâu bệnh hại gia tăng, Sở đã theo dõi sát và thường xuyên chỉ đạo các địa phương cùng đơn vị chuyên môn tập trung cao độ cho công tác bảo vệ sản xuất.

Sở đã chỉ đạo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Trung tâm Khuyến nông Thành phố phải chỉ đạo các trạm cơ sở phân công cán bộ kỹ thuật bám sát đồng ruộng, nắm bắt tình hình sinh trưởng của cây trồng, theo dõi chặt chẽ diễn biến sâu bệnh để đưa ra các biện pháp phòng trừ kịp thời, hiệu quả.

Đặc biệt sau khi bão Whipha, các đối tượng dịch hại nguy hiểm như ốc bươu vàng, bệnh thối nhũn, héo xanh trên rau màu và các bệnh đạo ôn, khô vằn, bạc lá, rầy các loại trên lúa có nguy cơ phát sinh mạnh. Do đó, các trạm bảo vệ thực vật phải tăng cường dự tính, dự báo, sẵn sàng các phương án khoanh vùng, dập dịch, không để lây lan ra diện rộng.

Riêng các trạm khuyến nông được giao nhiệm vụ tăng cường tuyên truyền, tổ chức tập huấn nhanh cho nông dân các biện pháp kỹ thuật chăm sóc, bón bổ sung phân lân, kali và các loại phân bón lá để giúp cây lúa tăng sức đề kháng, tăng khả năng chống chịu sâu bệnh.

“Năm nay mật độ sâu hại gia tăng bất thường ở giai đoạn đẻ nhánh. Dù chưa đến ngưỡng kinh tế nghiêm trọng nhưng nếu không xử lý kịp thời có thể dẫn đến tích lũy quần thể. Chúng tôi đã chỉ đạo theo dõi sát và ban hành văn bản khi dịch hại thực sự cần thiết để tránh lãng phí và tác động tới môi trường”, bà Lương Thị Kiểm cho hay.

Cũng theo bà Kiểm, trong bối cảnh tình hình thời tiết, sâu bệnh hại diễn biến phức tạp và bất lợi cho cây lúa, ngành nông nghiệp TP Hải Phòng đã thể hiện vai trò tiên phong trong việc triển khai hiệu quả chương trình Quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp (IPHM). Với sự linh hoạt, hàng chục nghìn ha lúa đã áp dụng IPHM, mang lại kết quả tích cực, góp phần giảm chi phí và nâng cao chất lượng nông sản.

Quá trình ứng phó với sâu bệnh, ngành nông nghiệp Hải Phòng luôn đề cao nguyên tắc "4 đúng" trong sử dụng thuốc bảo vệ thực vật nhưng có sự linh hoạt. Việc chỉ đạo phun trừ cần cân nhắc kỹ ngưỡng gây hại. Trong trường hợp chưa đến ngưỡng sẽ ưu tiên theo dõi và có hướng dẫn cụ thể khi tình hình nghiêm trọng hơn, đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế đa dạng của địa phương.

Bên cạnh IPHM, Hải Phòng còn lồng ghép các chương trình "3 giảm, 3 tăng", SRI trong sản xuất lúa hữu cơ và rau an toàn, giảm thiểu tồn dư hóa chất và phục hồi hệ sinh thái nông nghiệp. IPHM đã giúp nông dân Hải Phòng nâng cao kiến thức, chủ động quản lý đồng ruộng.

Thời gian tới, Hải Phòng tiếp tục lấy IPHM làm mục tiêu chính, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ sinh học, vi sinh, chế phẩm sinh học, phân bón thế hệ mới. Mục tiêu là thay đổi tập quán sản xuất, hướng tới nông nghiệp hiện đại, năng suất cao, hiệu quả kinh tế và thân thiện với môi trường.