Sức bật mới của nhãn lồng Hưng Yên

Sản xuất an toàn là nền tảng bắt buộc

Vào mùa thu hoạch, khắp các vùng quê Hưng Yên đang mang sắc vàng của những chùm nhãn lồng trĩu quả. Để loại quả đặc sản này làm hài lòng người tiêu dùng trong nước và chinh phục được thị trường quốc tế, điều kiện tiên quyết là phải tổ chức liên kết sản xuất và tiêu thụ bền vững.

Để làm được điều này, không thể chỉ trông chờ vào sự nỗ lực riêng lẻ của nông dân mà cần sự dẫn dắt, hỗ trợ mạnh mẽ từ chính quyền. Theo ông Nguyễn Văn Tráng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hưng Yên, tỉnh xác định rõ sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn là nền tảng bắt buộc. Nếu trước đây người dân trồng nhãn theo kinh nghiệm, quy mô tự phát thì nay cần tuân thủ quy trình kỹ thuật thống nhất, hướng tới thị trường xuất khẩu.

Tỉnh đã chỉ đạo hệ thống cơ quan chuyên môn phối hợp với các tổ chức chứng nhận để áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP hoặc sản xuất nhãn theo hướng hữu cơ. Bên cạnh đó tập trung tổ chức lại sản xuất. Các hộ trồng nhãn được khuyến khích tham gia hợp tác xã, tổ hợp tác hoặc liên kết với doanh nghiệp chuyên sản xuất, tiêu thụ nhãn an toàn. Các cơ quan chuyên môn tổ chức tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật, giám sát chặt chẽ các khâu từ chăm sóc, thu hoạch đến sơ chế nhằm bảo đảm sản phẩm đạt chuẩn.

Hiện nay, phần lớn các vùng trồng nhãn tập trung của Hưng Yên đã đạt chứng nhận VietGAP. Một số mô hình sản xuất hữu cơ đang được mở rộng, hướng tới sản xuất xanh, an toàn, gắn với bảo vệ môi trường sinh thái. Thành quả là nhiều vùng đã đủ điều kiện xuất khẩu sang Châu Âu, Mỹ và Hàn Quốc. Tuy nhiên, một hạn chế lớn vẫn tồn tại đó là nhiều doanh nghiệp xuất khẩu chưa đặt trụ sở hoặc cơ sở sơ chế, chế biến tại địa phương khiến việc bảo quản và chế biến sau thu hoạch chưa thật sự tối ưu.

Điểm sáng liên kết tiêu thụ nhãn

Song song với định hướng từ tỉnh, cấp cơ sở cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cụ thể hóa các chính sách và tổ chức tiêu thụ sản phẩm, trong đó xã Tân Hưng - một vùng trồng nhãn trọng điểm của Hưng Yên là ví dụ điển hình.

Xã Tân Hưng có tổng diện tích đất nông nghiệp hơn 500 ha, trong đó 330 ha trồng nhãn. Hiện hầu hết diện tích nhãn của xã đã được cấp chứng nhận VietGAP, phần lớn nằm trong vùng chỉ dẫn địa lý và đã được cấp mã vùng trồng phục vụ xuất khẩu. Ngoài cây nhãn, người dân còn phát triển cây dược liệu, nuôi ong lấy mật, nuôi trồng thủy sản, đa dạng hóa sinh kế để giảm phụ thuộc vào một loại cây trồng.

Theo ông Trương Quốc Trân - Chủ tịch UBND xã Tân Hưng, trước đây việc tiêu thụ nông sản, đặc biệt là nhãn còn nhiều hạn chế. Sản phẩm chủ yếu được tiêu thụ qua thương lái, thị trường tự do, mang tính thời vụ khiến giá cả và đầu ra thiếu ổn định. Mối liên kết giữa người sản xuất và doanh nghiệp còn lỏng lẻo, các hợp tác xã hoạt động chủ yếu theo hình thức tương trợ, thiếu hợp đồng bao tiêu cụ thể. Thêm vào đó, việc xây dựng thương hiệu, truy xuất nguồn gốc và thiết kế bao bì chưa được chú trọng dẫn đến sản phẩm khó cạnh tranh với các vùng khác.

Vài năm gần đây, bức tranh đã sáng hơn. Người dân và các hợp tác xã của Tân Hưng đã chủ động tìm kiếm thị trường, mở rộng sản xuất theo các tiêu chuẩn VietGAP và OCOP. Đây là nền tảng quan trọng để xã tiến tới những hợp tác chuyên sâu, bài bản với các doanh nghiệp tiêu thụ.

Bước ngoặt thực sự đến với người trồng nhãn ở xã Tân Hưng khi các hộ dân ký kết hợp đồng tiêu thụ với Công ty GBO, dưới sự bảo trợ của Hiệp hội Thực phẩm Minh bạch và sự tham gia của Viettel Post. Mối liên kết này mang lại nhiều thay đổi căn bản: Sản xuất có kế hoạch, tuân thủ yêu cầu của thị trường, bảo đảm truy xuất nguồn gốc, có giám sát chất lượng. Nhờ đó, người dân không còn bị động trong tiêu thụ mà đã chủ động hơn trong cả sản xuất và đàm phán giá.

Theo ông Trương Quốc Trân - Chủ tịch UBND xã Tân Hưng, đây là bước đột phá trong tổ chức sản xuất và tiêu thụ nông sản, nhất là với cây nhãn - sản phẩm chủ lực của xã. Mô hình hợp tác ba bên giữa nông dân, doanh nghiệp và đơn vị vận chuyển, bảo trợ chất lượng đã mở ra triển vọng lớn để sản phẩm đi xa hơn, đặc biệt là vào các thị trường đòi hỏi tiêu chuẩn khắt khe.

Sau khi sáp nhập, xã Tân Hưng có quy mô dân số và diện tích lớn hơn, thuận lợi cho việc quy hoạch đồng bộ. Hạ tầng cơ bản của các đơn vị trước khi sáp nhập khá hoàn thiện, tạo nền tảng tốt để nâng cấp các tiêu chí nông thôn mới. Tuy vậy, địa phương vẫn đối mặt với những thách thức như sự chênh lệch về hạ tầng giữa các thôn, áp lực công việc tăng cao trong khi bộ máy đang hoàn thiện, việc gắn kết cộng đồng, huy động nguồn lực cần thêm thời gian và giải pháp phù hợp.

Giai đoạn tới, xã Tân Hưng xác định xây dựng nông thôn mới nâng cao, tiến tới kiểu mẫu, lấy phát triển kinh tế nông nghiệp làm nền tảng, trong đó cây nhãn giữ vai trò chủ lực. Xã sẽ tiếp tục đầu tư nâng cấp hạ tầng, cải tạo cảnh quan nông thôn, nâng cao chất lượng y tế, giáo dục và môi trường, đồng thời chú trọng chuyển đổi số trong quản lý và sản xuất. Mục tiêu là nâng cao đời sống cả về vật chất lẫn tinh thần cho người dân, xây dựng Tân Hưng thành địa phương nông thôn mới toàn diện, bền vững.

Nhìn rộng hơn, sự phối hợp giữa cấp tỉnh và cấp xã tại Hưng Yên đang hình thành một hệ thống hỗ trợ sản xuất và tiêu thụ nông sản khép kín. Cấp tỉnh định hướng chiến lược, bảo đảm tiêu chuẩn sản xuất và mở đường vào các thị trường lớn. Cấp cơ sở cụ thể hóa chính sách, gắn trực tiếp với người dân, tổ chức sản xuất theo nhu cầu thị trường và thúc đẩy liên kết tiêu thụ.

Mô hình liên kết sản xuất, tiêu thụ nhãn ở Tân Hưng cho thấy khi chính quyền hai cấp cùng đồng hành, nông dân không chỉ được hỗ trợ về kỹ thuật, tiêu chuẩn mà còn được tiếp cận với những kênh tiêu thụ bền vững, giảm rủi ro về giá và thị trường. Đây chính là chìa khóa để đặc sản Hưng Yên nói riêng và nông sản Việt Nam nói chung có thể giữ vững thương hiệu, nâng cao giá trị và tự tin bước vào sân chơi toàn cầu.