Trên cánh đồng rộng hơn 10ha của thôn Tân Hạ (xã Tân Mỹ, Quảng Trị) nhộn nhịp cảnh bơm nước, kéo chài, bắt cá… Ông Lê Xuân Sơn, Trưởng thôn Tân Hạ cho hay: “Năm nay thời tiết khá thuận lợi nên cá vụ 3 của bà con được mùa, được giá. Hầu như bà con không phải đi bán chợ, thương lái đến tận nơi mua cá thương phẩm và cá giống tại ruộng. Sau vụ cá này bà con khẩn trương làm đất để xuống giống vụ đông xuân”.
Thu hoạch cá vụ 3 trên cánh đồng Tân Mỹ. Ảnh: T. Đức.
Nhộn nhịp cánh đồng cá vụ 3
Vùng quê Tân Thủy (huyện Lệ Thủy, Quảng Bình cũ), nay là xã Tân Mỹ có truyền thống nuôi cá vụ 3. Ông Lê Xuân Sơn giải thích: “Bà con gọi cá vụ 3 là vì sau vụ đông xuân là vụ hè thu, sau hè thu là vụ cá trên ruộng”.
Vào khoảng đầu tháng 9 hàng năm, sau khi thu hoạch xong vụ lúa hè thu, thay vì để ruộng trống, người dân xã Tân Mỹ đã be bờ, giăng lưới chắn, bơm nước vào ruộng và thả các loại giống cá nước ngọt như trắm, mè, diếc, cá tràu(cá lóc)... Cá giống được thả chỉ bé tẹo, nhưng nhờ thức ăn từ hạt lúa, mầm rạ hay các loại ấu trùng… mà cá lớn nhanh, béo múp.
Cả cánh đồng chỉ một người canh giữ. Bà con lúc rảnh rỗi thì ra ruộng, lội xem be, bờ, lưới giăng có bị hư hại để tu sửa lại. Nước trên đồng lúc nào cũng ngập quá đầu gối người lớn nên cá tha hồ bơi lội kiếm ăn.
Không cần tiêu tốn thức ăn, chỉ sau 3 tháng bà con đã có thể xuống đồng thu hoạch cá và xuất bán cho thương lái ngay tại ruộng. Ông Lê Xuân Sơn cho hay: “Những lần thu hoạch cá như là ngày hội trên đồng. Cả nhà đều ra ruộng bắt cá”. Khi máy bơm hút cạn dần nước trên đồng, cá như sôi lên quẫy, nhảy trắng trên đồng. Bà con dùng lưới kéo cá về trên tuyến mương đã được chắn lưới. Mỗi ô vuông lưới sẽ được thả một loài cá giúp dễ phân loại và thuận tiện cho việc mua bán.
Cá được dồn vào các ô lưới theo chủng loại như trắm, mè, cá tràu… Ảnh: T. Đức.
Giá cả đã có sẵn, thương lái chỉ việc nêu số lượng mua là từng rổ cá tươi giãy đành đạch được đổ ào ào vào bao tải lót túi nilon để bơm oxy vào, chuyến đi đường dài.
Ngoài cung cấp cá thương phẩm, cánh đồng Tân Mỹ còn cung ứng các loại cá giống cho nhiều địa phương trong tỉnh. Ông Trần Minh Tiến (xã Ninh Châu) cách xã Tân Mỹ gần 50km đến từ sáng để đợi mua cá. Lần này ông mua khoảng 50 ký cá trắm (loại cá trên dưới 1kg/con).
“Tôi mua cá ở Tân Mỹ về cung cấp cho các gia đình có nhu cầu. Họ nuôi khoảng 7 - 8 tháng là xuất bán, lúc ấy cá có trọng lượng từ 4 - 5kg mỗi con. Giá mua bây giờ là 60 ngàn đồng/kg, nhưng khi cá tăng lên nhiều ký thì giá bán là 150 ngàn đồng mỗi ký”, ông Tiến chia sẻ.
Ông Tiến cũng cho hay, không chỉ mình ông làm khâu trung gian mà còn nhiều người cùng làm. Họ mua cá giống từ cánh đồng Tân Mỹ rồi cung cấp theo nhu cầu của các trang trại, hộ dân có ao hồ nuôi đặt hàng từng chủng loại cá như trắm, diếc… “Mỗi vụ cá mấy anh em trung gian mua tại Tân Mỹ khoảng 50 triệu đồng tiền giống để đi bỏ hàng. Tiền lãi cũng được kha khá sau mỗi vụ”, ông Tiến hồ hởi.
Sau 3 tháng nuôi, mỗi ha ruộng cho thu hoạch từ 4 - 5 tạ cá nước ngọt. Ảnh: T. Đức.
Xây dựng thương hiệu cá sạch Tân Mỹ
Ông Lê Xuân Ngọc, Giám đốc Hợp tác xã nông nghiệp Ngọc Tâm là đơn vị trúng thầu nuôi cá vụ 3 trên đồng ruộng tại thôn Tân Hạ. Theo ông, nuôi cá vụ 3 chi phí đầu tư thấp, cá chủ yếu tận dụng gốc rạ, lúa non tái sinh, các loại phù dud tự nhiên... làm thức ăn. Người dân chỉ cần đầu tư con giống và chi phí thuê đất của thôn. “Trung bình mỗi ha thu về khoảng 5 - 6 tạ cá, với mức giá dao động 50.000 - 60.000 đồng/kg, mỗi ha mặt nước mang lại khoảng 30 - 35 triệu đồng, trừ chi phí còn lãi khoảng hơn 20 triệu đồng”, ông Ngọc cho hay.
Cũng theo ông Ngọc, cá giống khi thả rất nhỏ nhưng lớn nhanh nhờ lượng thức ăn dồi dào trên ruộng. Cánh đồng sản xuất lúa theo hướng hữu cơ, hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật nên môi trường nuôi khá an toàn.
Cánh đồng rộng lớn nuôi cá như vậy nhưng hiện tượng câu trộm, đánh bắt trộm hiếm khi xảy ra. Bà con không nuôi cá nhưng ai cũng có ý thức bảo vệ như tài sản của chính mình. “Những năm lũ đến bất ngờ, cả cánh đồng ngập nước lũ xiết. Bà con tập trung ra cắm lưới chài hoặc hợp sức kéo cá cho vào lưới hộp để khỏi trôi mất. Người nuôi hay người không nuôi đều dầm mình trong nước lũ để cứu cá khỏi trôi. Cảm động lắm với tình nghĩa xóm giềng”, ông Ngọc bộc bạch.
“Của nhà làm ra” nên bà con sẵn lòng bán rẻ cho khách qua đường. Ảnh: T. Đức.
Việc đấu thầu ruộng nuôi cá vụ 3 cũng mang lại nguồn thu cho các chủ ruộng. Nếu họ không tham gia nuôi cá thì được nhận lợi tức từ đấu thầu với mức từ 2,5 đến 3 triệu/ha, tùy từng năm. Khi thu hoạch cá xong, ruộng vừa được bơm, tháo cạn nước, bà con bắt tay vào làm đất, dọn cỏ bờ ruộng để xuống giống lúa vụ đông xuân.
Bà Nguyễn Thị Lơn đang dọn cỏ bờ ruộng cách mương dồn cá không xa. Vừa làm bà vừa cho hay: “Nhà tôi neo người nên vùng đồng này được chia gần một sào ruộng. Sau vụ cá thì được chia lợi tức 100 ngàn đồng. Có thêm được cũng tốt, nhà nhiều ruộng thì được chia nhiều hơn. Khi thu hoạch cá bà con cũng vừa bán, vừa cho cá nên cũng phấn khởi. Ruộng sau khi thu hoạch cá lại sạch cỏ, rất thuận lợi để làm đất gieo cấy lúa vụ xuân”.
Đến nay, xã Tân Mỹ có 13 thôn với hơn 40 hộ dân tham gia mô hình đấu thầu nuôi cá vụ 3 trên tổng diện tích khoảng 100ha, gồm đa dạng các loài cá. Theo ông Trần Duy Hưng, Trưởng phòng Kinh tế xã Tân Mỹ, mô hình cá vụ 3 không những mang lại thu nhập cho bà con mà có tác dụng lớn trong việc bồi bổ đất ruộng, hạn chế tác nhân gây hại cho cây lúa.
Ngoài bán cá thương phẩm, Tân Mỹ còn cung cấp cá giống cho những hồ nuôi ở địa phương khác. Ảnh: T. Đức.
Khai thác hiệu quả diện tích mặt nước ruộng bỏ không giữa hai vụ lúa để nuôi cá vụ 3 đã mang lại hiệu quả kinh tế khá cao cho nhiều hộ dân ở xã Tân Mỹ. Đây là hướng đi giúp bà con ở các vùng trũng chủ động hơn trong sản xuất, nâng cao thu nhập trên cùng đơn vị diện tích.
“Chính quyền địa phương đang quan tâm xây dựng mô hình này để mở rộng diện tích. Đồng thời xây dựng thương hiệu cá đồng sạch của Tân Mỹ nhằm đưa sản phẩm đến với người tiêu dùng và tăng hiệu quả, tăng thu nhập cho bà con”, ông Hưng cho biết.
Ông Lê Xuân Ngọc, Giám đốc Hợp tác xã nông nghiệp Ngọc Tâm cho biết: “Nhờ môi trường sạch, nguồn thức ăn dồi dào nên cá vụ 3 trên đồng Tân Mỹ lớn nhanh. Nếu đầu vụ thả cá giống là 1 tạ thì sau 3 tháng nuôi sẽ thu hoạch được 4 - 5 tạ cá thương phẩm. Cá bán để làm giống cho nơi khác nuôi được bà con rất ưa chuộng vì cá đồng Tân Mỹ khỏe mạnh, sung sức và phù hợp với hồ nuôi của các địa phương khác trong vùng”.
