Gỡ vướng từ giấy tờ, vùng khai thác đến điều kiện kỹ thuật
Theo rà soát của các địa phương, toàn TP.HCM hiện còn 380 tàu cá chưa đủ điều kiện hoạt động trên biển. Các vướng mắc chủ yếu là do hết hạn đăng kiểm, thiếu hoặc chưa phù hợp giấy phép khai thác, chưa lắp thiết bị giám sát hành trình (VMS) hoặc không đáp ứng quy định về vùng hoạt động. Đây đều là những điều kiện bắt buộc theo quy định pháp luật và các khuyến nghị quốc tế về phòng, chống khai thác IUU.
Thực tế cho thấy, nhiều tàu cá đã hành nghề ổn định trong thời gian dài, song khi quy định mới được siết chặt, ngư dân lúng túng trong việc điều chỉnh vùng khai thác hoặc hoàn thiện thủ tục pháp lý. Không ít trường hợp phải nằm bờ kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của gia đình ngư dân.
UBND xã Long Hải đến tận nhà ngư dân có tàu cá không đủ điều kiện hoạt động hỗ trợ làm các loại giấy tờ để đủ điều kiện đánh bắt. Ảnh: Vân Anh.
Trước thực trạng này, tại các địa phương ven biển của thành phố, không chỉ “quản cho chặt” mà còn “gỡ cho trúng”, từng bước giải quyết căn cơ nhóm tàu cá chưa đủ điều kiện hoạt động - một trong những “điểm nghẽn” lớn trong công tác phòng, chống khai thác IUU hiện nay.
Tại xã Phước Hải, một trong những địa bàn có số tàu cá chưa đủ điều kiện còn khá lớn, chính quyền địa phương đã chủ động lựa chọn cách làm gần dân, sát dân. Thay vì chỉ kiểm tra, xử lý hành chính, xã tổ chức các buổi đối thoại “cà phê sáng cùng ngư dân”, mời các phòng chuyên môn, lực lượng chức năng trực tiếp lắng nghe từng trường hợp cụ thể. Qua đó, những khó khăn về hồ sơ, đăng kiểm, giấy phép hay vùng khai thác được phân loại rõ ràng, “vướng ở đâu gỡ ở đó”.
Bà Phạm Thị Tuyết Trinh, Chủ tịch UBND xã Phước Hải cho biết, địa phương đang rà soát từng tàu, hướng dẫn ngư dân hoàn thiện hồ sơ theo đúng quy định. Đồng thời, UBND xã tổng hợp các kiến nghị liên quan đến bất cập về vùng khai thác để báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, điều chỉnh phù hợp thực tiễn. Với những tàu chưa đủ điều kiện, xã kiên quyết yêu cầu neo đậu đúng nơi quy định, chịu sự giám sát thường xuyên, tuyệt đối không cho ra khơi trái phép.
Tại xã Long Hải - địa phương có đội tàu đánh bắt đông nhất và cũng là địa phương có số tàu cá không đủ điều kiện ra khơi đánh bắt nhiều nhất của thành phố, với 224 tàu - mô hình “Tổ phản ứng nhanh” hoạt động 24/24 giờ được đánh giá là cách làm hiệu quả.
Ông Nguyễn Minh Tâm, Phó Chủ tịch UBND xã Long Hải cho biết, đối với các tàu cá không đủ điều kiện hoạt động không neo đậu tại địa phương, xã yêu cầu các chủ tàu cung cấp tọa độ, vị trí, cảng và tỉnh, thành nơi tàu đang neo đậu để phối hợp với các địa phương bạn quản lý tàu.
“Bên cạnh đó, xã cũng kết hợp thông tin đến các chủ tàu các quy định liên quan đến quản lý hoạt động khai thác thủy sản, quy định xử lý hành vi vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài, ngắt kết nối thiết bị giám sát hành trình tàu cá”, ông Tâm cho hay.
Còn tại phường Phước Thắng, Tổ quản lý tàu cá chưa đủ điều kiện được thành lập, thực hiện giám sát hàng ngày bằng hình ảnh và tọa độ neo đậu. Ông Nguyễn Thành Nhân, Phòng Kinh tế - Hạ tầng - Đô thị, phường Phước Thắng cho biết: 20 tàu cá không đủ điều kiện hoạt động được bố trí neo đậu và giám sát chặt chẽ bởi lực lượng biên phòng, công an và chính quyền địa phương tại cảng Cát Lở và một số địa phương lân cận, tuyệt đối khống cho ra khơi đánh bắt.
Điểm chung trong cách làm của các địa phương là thống nhất quan điểm: quản lý nghiêm để ngăn chặn vi phạm IUU, nhưng không hình sự hóa quan hệ dân sinh. Mục tiêu cuối cùng không phải là “đẩy” ngư dân ra khỏi nghề, mà là giúp họ tuân thủ pháp luật, yên tâm vươn khơi đúng quy định.
Siết kỷ cương từ cơ sở đến liên ngành
Công tác phòng ngừa được coi là “tuyến đầu” trong chống khai thác IUU. Các quy định mới về quản lý tàu cá, vùng khai thác, lắp đặt và duy trì VMS, cũng như chế tài xử phạt vi phạm được các xã, phường ven biển phổ biến thường xuyên thông qua nhiều hình thức: Họp dân, đối thoại trực tiếp, tài liệu phát tay.
Tàu cá không đủ điều kiện hoạt động neo đậu tại Ụ tàu Lứa Bạn, xã Long Hải. Ảnh: Lê Bình.
TP.HCM đang xây dựng phương án phối hợp với các tỉnh, thành ven biển khác để rà soát, truy tìm và bàn giao quản lý theo đúng thẩm quyền. Những tàu đã bán sang địa phương khác nhưng vẫn mang số đăng ký cũ sẽ được lập danh sách đầy đủ, kể cả tàu đã xóa số nhưng chưa hoàn tất sang tên. Lực lượng chức năng của thành phố dự kiến làm việc trực tiếp với từng địa phương để ký biên bản bàn giao nhờ quản lý hộ những tàu không đủ điều kiện, chấm dứt tình trạng “tàu vô chủ” hoặc quản lý chồng chéo.
Đợt rà soát, xử lý tàu không đủ điều kiện này sẽ phải thực hiện “đến cùng”, không để sót, không để tái diễn vi phạm. Đây không chỉ là yêu cầu nội tại của công tác quản lý nghề cá, mà còn là cam kết mạnh mẽ của Việt Nam nói chung và TP.HCM nói riêng trong việc thực hiện các khuyến nghị của Ủy ban châu Âu về chống khai thác IUU.
Bà Phạm Thị Na, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM nhấn mạnh, các địa phương phải chịu trách nhiệm quản lý chặt chẽ tàu cá không đủ điều kiện; thu giữ ngư lưới cụ, trang thiết bị; ghi nhận đầy đủ hình ảnh, thời gian, tọa độ neo đậu; phân công cán bộ theo dõi, giám sát cụ thể từng tàu. Đồng thời, Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư đưa các tàu không đủ điều kiện ra khỏi danh sách tàu khai thác, bảo đảm không thể xuất bến trái phép.
Ông Hoàng Nguyên Dinh, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM nhấn mạnh: “Các địa phương tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan và địa phương có những tàu cá đang neo đậu, hoặc bán về các địa bàn để tiếp tục theo dõi, quản lý các con tàu này; đồng thời tuyên truyền, hướng dẫn người dân liên hệ các cơ quan chức năng để hoàn thiện các thủ tục hồ sơ tàu cá theo đúng quy định”, ông Dinh chỉ đạo.
