Những năm gần đây, Biển Đông tiếp tục là khu vực tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất ổn định. Các tranh chấp chủ quyền chưa được giải quyết dứt điểm, một số quốc gia có hành động đơn phương, áp đặt yêu sách phi lý, đi ngược lại luật pháp quốc tế và Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS).
Đáng chú ý, việc duy trì lệnh cấm đánh bắt cá đơn phương, gia tăng hoạt động của lực lượng hải cảnh và dân quân biển đã tác động trực tiếp đến hoạt động sản xuất và an toàn của ngư dân Việt Nam trên các ngư trường truyền thống.
Nghề cá là sinh kế quan trọng của hàng triệu lao động ven biển. Ảnh: Hải Hoàng.
Ở trong nước, Việt Nam có vùng biển rộng trên 1 triệu km², bờ biển dài hơn 3.260km với nhiều ngư trường trọng điểm. Nghề cá là sinh kế quan trọng của hàng triệu lao động ven biển. Tuy nhiên, quá trình phát triển kéo dài theo hướng tự phát đã khiến đội tàu khai thác vượt ngưỡng bền vững, nguồn lợi thủy sản suy giảm nhanh.
Đến tháng 10/2025, cả nước có khoảng 80.800 tàu cá từ 6m trở lên, tổng sản lượng khai thác đạt 2,84 triệu tấn nhưng trữ lượng nguồn lợi biển giảm đáng kể so với các giai đoạn trước. Một bộ phận ngư dân vẫn còn hạn chế về ý thức chấp hành pháp luật, tình trạng vi phạm vùng biển nước ngoài tuy đã giảm nhưng chưa được loại bỏ triệt để.
Trước yêu cầu thực tiễn đó, công tác tuyên truyền bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong lĩnh vực thủy sản đã được triển khai bài bản, có trọng tâm, trọng điểm.
Trước hết là sự chỉ đạo, điều hành thống nhất từ Trung ương. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành nhiều kế hoạch, văn bản hướng dẫn, trong đó có Kế hoạch truyền thông chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) giai đoạn 2025 - 2030, tạo nền tảng quan trọng cho các địa phương ven biển triển khai đồng bộ.
Tập huấn, tuyên truyền bảo vệ chủ quyền biển đảo trong lĩnh vực thủy sản tại Nghệ An. Ảnh: MP.
Cùng với đó là sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng. Cục Thủy sản và Kiểm ngư tăng cường phối hợp với Hải quân, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển và chính quyền địa phương trong công tác tập huấn, tuyên truyền pháp luật, chia sẻ dữ liệu giám sát hành trình tàu cá, nâng cao hiệu quả quản lý và thực thi pháp luật trên biển.
Phương thức tuyên truyền ngày càng đa dạng, linh hoạt. Nhiều chương trình, chuyên mục được phát sóng trên Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), Đài Truyền hình Việt Nam (VTV); hàng trăm tin, bài được đăng tải trên báo chí Trung ương, địa phương và các ấn phẩm chuyên ngành, kể cả báo chí đối ngoại. Hàng chục nghìn tờ rơi, sổ tay pháp luật đi biển được phát miễn phí cho ngư dân, giúp thông tin pháp luật đến gần hơn với người trực tiếp bám biển.
Quan trọng hơn cả là tác động thực tiễn. Nhận thức của ngư dân về chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam trên biển được nâng lên rõ rệt. Tình trạng tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài giảm mạnh. Việc ghi chép nhật ký khai thác, đưa tàu vào cảng chỉ định, tuân thủ quy định về giám sát hành trình được thực hiện nghiêm túc hơn. Đặc biệt, không còn tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm vùng biển các quốc đảo Thái Bình Dương - một kết quả có ý nghĩa lớn trong bối cảnh nỗ lực gỡ “thẻ vàng” IUU của Ủy ban Châu Âu (EC).
Bên cạnh kết quả đạt được, công tác tuyên truyền vẫn còn những khó khăn nhất định. Một bộ phận ngư dân chưa chấp hành nghiêm quy định pháp luật, tình trạng ngắt kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS) vẫn xảy ra. Nguồn lực dành cho công tác tuyên truyền chưa đồng đều giữa các địa phương. Áp lực từ “thẻ vàng” EC tiếp tục là thách thức lớn, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt, bền bỉ hơn nữa của cả hệ thống chính trị.
Bước sang giai đoạn 2026 - 2030, dự báo tình hình Biển Đông tiếp tục tiềm ẩn phức tạp. Biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan và suy giảm nguồn lợi thủy sản sẽ tác động mạnh đến hoạt động khai thác. Trong bối cảnh đó, công tác tuyên truyền bảo vệ chủ quyền biển đảo trong lĩnh vực thủy sản cần tiếp tục được đổi mới và nâng cao chất lượng.
Lực lượng Kiểm ngư phát tờ rơi, tặng cờ cho ngư dân. Ảnh: MP.
Trọng tâm là đẩy mạnh tuyên truyền chống khai thác IUU gắn chặt với quản lý tàu cá, bảo vệ nguồn lợi và thực thi pháp luật. Đồng thời, tăng cường ứng dụng công nghệ số, mạng xã hội và hệ thống giám sát hành trình để cung cấp thông tin kịp thời, chính xác cho ngư dân. Công tác phối hợp liên ngành giữa kiểm ngư, hải quân, biên phòng và chính quyền địa phương cần được củng cố, bảo đảm thống nhất từ tuyên truyền đến kiểm tra, xử lý vi phạm.
Thông qua hoạt động khai thác hợp pháp, mỗi chuyến tàu vươn khơi không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn là “cột mốc sống” khẳng định chủ quyền biển đảo của Tổ quốc. Đây chính là sự kết hợp hài hòa giữa phát triển kinh tế biển bền vững và bảo vệ an ninh, chủ quyền quốc gia - mục tiêu xuyên suốt cần tiếp tục được phát huy trong giai đoạn tới.
