Đặc thù dễ cháy, nguy cơ luôn thường trực
Từ đầu năm đến nay, trên địa bàn tỉnh Nghệ An có 8 vụ cháy rừng xảy ra. Trong đó, chỉ trong ngày 10/8, đã có 2 vụ cháy rừng liên tiếp bùng phát ở xã Thiên Nhẫn (huyện Nam Đàn cũ) và xã Hoa Quân (huyện Thanh Chương cũ)…đã gióng lên hồi chuông cảnh báo khẩn cấp về những thách thức, bất cập trong công tác phòng cháy, chữa cháy rừng (PCCCR).
Với diện tích lớn, rừng thông dễ bắt lửa, tạo thành đám cháy lớn trong thời tiết khô nóng. Ảnh: Đăng Quân.
Điểm đặc thù của Nghệ An không chỉ nằm ở diện tích rừng lớn với hơn 970 nghìn ha mà còn ở cấu trúc rừng phức tạp. Nghệ An có từ rừng phòng hộ đầu nguồn, rừng tự nhiên đến rừng trồng sản xuất. Đáng chú ý, hàng chục nghìn ha rừng thông nhựa và bạch đàn vốn dễ bắt lửa nằm xen kẽ, giáp ranh khu dân cư. Nhiều khu vực rừng lại có tới hàng trăm lối mòn dẫn vào, khiến việc kiểm soát người ra vào cực kỳ khó khăn. Chỉ riêng xã Tân Châu, nơi vừa xảy ra vụ cháy rừng thiệt hại hơn 6 ha rừng thông, có trên 200 đường mòn nối thẳng vào rừng.
Không chỉ khó kiểm soát lối ra vào, địa hình rừng Nghệ An còn phân bố từ ven biển tới vùng núi cao, xen lẫn khe suối, đồi dốc, khiến công tác chữa cháy thường diễn ra trong điều kiện hiểm trở, thiếu nguồn nước, gió thay đổi liên tục. Ở xã Thiên Nhẫn, nơi vụ cháy núi hôm 10/8 diễn ra, lực lượng cứu rừng phải leo dốc, phát đường băng ngay giữa lửa đỏ rực, trong khi nhiệt độ mặt đất lên tới hàng chục độ trên 40°C.
Chỉ trong vòng 1 tuần, Nghệ An xảy ra 3 vụ cháy rừng. Ảnh: Đăng Quân.
Điểm sáng trong công tác PCCCR của Nghệ An thời gian qua là sự chủ động kiện toàn Ban Chỉ đạo Chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững và chỉ huy PCCCR tại nhiều xã. Như tại xã Hùng Châu và Bình Minh, chính quyền đã sớm lập chốt kiểm soát 24/24, yêu cầu khai báo khi ra vào rừng, huy động dân quân tự vệ, trưởng thôn, kiểm lâm viên cùng vào cuộc. Không ít địa phương đã trang bị đầy đủ máy thổi gió, máy bơm, vỉ dập lửa… và xây dựng phương án “4 tại chỗ” rõ ràng.
Sự phối hợp giữa ngành Kiểm lâm và chính quyền cơ sở cũng là một thuận lợi lớn. Hạt Kiểm lâm các khu vực Yên Thành, Thanh Chương, Nam Đàn… đã bám sát địa bàn, hướng dẫn cụ thể về cơ cấu tổ chức, phương án huy động lực lượng, quy chế hoạt động của Ban chỉ đạo PCCCR. Việc này giúp các xã, đặc biệt là những đơn vị mới sau sáp nhập, tránh lúng túng khi triển khai nhiệm vụ trong bối cảnh nắng nóng gay gắt.
Một điểm tích cực khác là tinh thần cộng đồng. Khi lửa bùng lên, không chỉ lực lượng chuyên trách mà cả trăm người dân đã sẵn sàng lao vào chữa cháy cùng bộ đội, công an, kiểm lâm. Trong vụ cháy ở xã Hoa Quân trưa 10/8, lực lượng hơn 150 người đã được huy động ngay lập tức, chia mũi tấn công, khống chế đám cháy trước khi lửa lan sang khu dân cư. Chính sự đồng lòng, nhanh nhạy này đã giúp giảm thiểu thiệt hại đáng kể.
Trang thiết bị chữa cháy rừng còn thiếu phục vụ nhiệm vụ cấp bách. Ảnh: Đăng Quân.
Tuy nhiên, nhìn vào thực tế, khó khăn vẫn nhiều hơn thuận lợi. Toàn tỉnh hiện còn thiếu trên 150 km đường băng cản lửa - “hàng rào sinh tử” ngăn cháy lan. Nhiều tuyến đường băng cũ chưa được phát dọn, thậm chí bị cây bụi, thực bì lấp kín vì thiếu kinh phí duy tu. Ở xã Tân Châu, lực lượng chữa cháy phải phát đường băng ngay trong đêm tối, dưới ánh sáng đèn pin, giữa địa hình hiểm trở, một nhiệm vụ nguy hiểm và kém hiệu quả.
Thiết bị chữa cháy cũng là điểm yếu và thiếu. Tại xã Tân Châu, quản lý hơn 2.300 ha rừng, nhưng chỉ có 6 máy thổi gió, chưa bằng một nửa nhu cầu tối thiểu. Nhiều xã vùng sâu chỉ trông chờ vào vài bình chữa cháy và dao phát, cào xẻng thô sơ. Mặc dù tỉnh đã cấp hàng trăm máy móc, hàng nghìn dụng cụ trong năm nay, song số lượng vẫn chưa tương xứng với quy mô và đặc thù địa hình.
Một vấn đề khác là xử lý thực bì. Đến nay, toàn tỉnh mới xử lý được chưa đầy 20% diện tích rừng thông có nguy cơ cao cháy. Thực bì khô dày đặc dưới tán rừng là “mồi lửa” khiến đám cháy bùng nhanh, lan mạnh. Ở các xã Vạn An, Vân Tụ, tình trạng này vẫn tồn tại do thiếu kinh phí, nhân lực và máy móc.
Giải pháp cho những ngày “lửa rừng” còn dài
Với dự báo nắng nóng còn kéo dài đến hết tháng 8, thậm chí sang đầu tháng 9, công tác PCCCR ở Nghệ An cần ưu tiên vào ba nhóm giải pháp trọng yếu.
Thứ nhất, phải siết chặt kiểm soát, tăng tuần tra. Cụ thể là các xã phải rà soát toàn bộ lối mòn ra vào rừng, lập thêm chốt trực ở những điểm trọng yếu, đặc biệt trong khung giờ nắng gắt và gió mạnh. Kiểm tra, xử phạt nghiêm các trường hợp mang lửa vào rừng, kể cả săn ong, đốt rác, đốt thực bì.
Nhiều chốt kiểm soát khu vực dễ xảy ra cháy rừng được lập để ngăn chặn khả năng xảy ra cháy rừng trên địa bàn. Ảnh: Đăng Quân.
Thứ hai là phải ưu tiên kinh phí cho đường băng và xử lý thực bì. Tỉnh cần khẩn trương phân bổ bổ sung ngân sách, đồng thời huy động xã hội hóa để làm mới và duy tu đường băng cản lửa, xử lý thực bì trước mùa khô tới. Đây là biện pháp phòng ngừa ít tốn kém hơn nhưng hiệu quả, giảm đáng kể nguy cơ cháy lan.
Thứ ba là tăng cường lực lượng, thiết bị và đào tạo chuyên sâu. Cụ thể là cần tiếp tục cấp phát máy thổi gió, máy cắt thực bì, bơm nước cho các xã có diện tích rừng dễ cháy. Song song, tổ chức tập huấn kỹ năng PCCCR ban đêm, kỹ năng phát đường băng, sơ cứu và bảo đảm an toàn cho lực lượng tại chỗ.
Lãnh đạo tỉnh Nghệ An kiểm tra công tác phát dọn thực bì trong mùa nắng nóng. Ảnh: Đăng Quân.
Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ như camera giám sát, dự báo nguy cơ cháy rừng qua dữ liệu thời tiết cần được mở rộng. Hiện Nghệ An mới có 12 hệ thống camera, con số này còn quá ít so với diện tích rừng khổng lồ.
Nghệ An là “chảo lửa” mỗi khi gió Lào tràn về. Đặc thù địa phương đòi hỏi cách tiếp cận không được máy móc, mà phải vừa sát thực tế, vừa linh hoạt. Khi “giặc lửa” xuất hiện, thời gian vàng chỉ tính bằng phút. Mỗi đường băng được duy tu, mỗi chiếc máy thổi gió được cấp thêm… đều có thể là yếu tố quyết định để cứu rừng, cứu tài sản và sinh mạng con người.
Phòng cháy, chữa cháy rừng là trách nhiệm của cả cộng đồng. Ảnh: Đăng Quân.
Cháy rừng không chỉ là mất cây, mất rừng. Đó là mất kế sinh nhai của hàng ngàn hộ dân, mất lá phổi xanh, mất nguồn nước, mất cân bằng sinh thái. Trong “chảo lửa” tháng Tám này, Nghệ An đã và đang căng mình chống đỡ. Nhưng nếu những “nút thắt” cố hữu không được tháo gỡ, mùa nắng nóng năm sau, năm sau nữa…bài toán cháy rừng vẫn sẽ lặp lại với kịch bản khó lường hơn. Mỗi mùa nắng nóng sẽ lại là một mùa lo âu.
Giữ rừng trong mùa lửa không chỉ là nhiệm vụ của kiểm lâm hay chính quyền, mà là trách nhiệm của cả cộng đồng. Bởi mỗi cánh rừng còn xanh là một tấm lá chắn cho môi trường, sinh kế và an toàn của chính chúng ta. Và trong những ngày lửa hè dữ dội này, tinh thần “giữ rừng như giữ nhà” cần hơn bao giờ hết để Nghệ An vững vàng vượt qua thử thách.
