Yêu đất, hiểu cây, chế biến nhiều sản phẩm hữu cơ từ cây bưởi

Biến đất hoang thành trang trại trù phú

Anh Nguyễn Xuân Khải ở thôn Xuân Thái xã Quý Lộc, tỉnh Thanh Hóa đã có 17 năm gắn bó với cây bưởi Diễn.

Chẳng học qua trường lớp đào tạo nào về nông nghiệp nhưng nghe anh Khải say sưa chia sẻ về kỹ thuật trồng, chăm sóc cây bưởi Diễn hoàn toàn hữu cơ, về loại phân bón nào tốt cho vi sinh vật trong đất, cách thức xua đuổi côn trùng… như một kỹ sư nông nghiệp thực thụ, chúng tôi mới nhận ra rằng, để thành công nhất định phải có đam mê, yêu nghề.

Anh Khải yêu cây cỏ thiên nhiên, hiểu đặc tính sinh trưởng của cây bưởi Diễn, của các loại côn trùng, hiểu đất cần gì để nuôi dưỡng cây..., đó là cả một quá trình gắn bó, yêu đất, yêu cây.

Anh Nguyễn Văn Tường, Trưởng phòng Kinh tế xã Quý Lộc dẫn chúng tôi tới trang trại rộng 10 ha trồng bưởi Diễn của anh Khải, chúng tôi ngạc nhiên vì những cây bưởi già cằn cỗi, nhiều cây không có quả, cây có quả thì trái không to.

Năm 2020, trang trại bưởi mang thương hiệu “Bưởi Diễn Plus hữu cơ” của gia đình anh Nguyễn Xuân Khải là trang trại đầu tiên của tỉnh Thanh Hóa đạt tiêu chuẩn hữu cơ.

Chúng tôi đi vòng quanh trang trại, tìm một hồi mới thấy anh Khải đang loay hoay ở góc vườn tỉa những cành bưởi bị héo. Anh Khải kể, thôn Xuân Thái, xã Yên Thọ (cũ), nay là xã Quý Lộc là quê hương của anh. Anh từng bôn ba khắp các tỉnh, trong đó có Hà Nội. Anh rất ấn tượng với cây bưởi Diễn bởi trong khi các cây trồng khác khi già sẽ cỗi, chất lượng kém, nhưng cây bưởi Diễn thì khác, cây càng lâu năm quả càng ngon ngọt.

Năm 2003 anh trở về quê hương với mong muốn lập nghiệp tại quê nhà. Nhìn cánh đồng thôn Xuân Thái thuở nhỏ từng chăn trâu cắt cỏ, sau hàng chục năm vẫn cỏ dại mọc um tùm, anh Khải luyến tiếc vì nếu cải tạo, đây cũng sẽ là “bờ xôi ruộng mật”.

Ngày ấy người dân còn trả ruộng vì sản xuất kém hiệu quả, trong khi anh Khải lại làm đơn lên xã xin nhận thầu 10 ha đất hoang hóa, hàng chục năm chỉ làm bãi chăn thả trâu bò, vì thế thời điểm đó nhiều người nghĩ anh “điên rồ”.

Chẳng nói nhiều, năm 2004, khi được nhận thầu 10 ha với thời hạn 30 năm, anh Khải bắt tay ngay vào cải tạo đất. Diện tích giữa trang trại anh múc ao trồng sen, cũng là để lấy đất tôn cao nền trang trại, tránh ngập úng. Ban đầu anh cũng thử qua nhiều cây trồng như dâu tằm, thanh hao, mía đường... Khi những vụ trồng đầu tiên thất bại, anh Khải nghĩ ngay tới cây bưởi Diễn - cây ăn quả anh ấn tượng từ lâu.

Yêu đất, hiểu cây

Năm 2008, anh Khải chuyển sang trồng 3.000 cây bưởi Diễn. Ngay từ đầu, anh đã hướng tới xây dựng một trang trại hữu cơ, tuần hoàn, không sử dụng phân bón hóa học, không dùng thuốc bảo vệ thực vật. Với ý tưởng đó, anh mày mò nghiên cứu chế phẩm sinh học được chưng cất từ các loại cây có chứa tinh dầu như quế, sả, vỏ bưởi, gừng ré, bột vàng đắng, quả bồ hòn, ớt chỉ thiên...

Anh Khải đặt tên cho chế phẩm này là “vệ sĩ cây trồng”, có tác dụng phòng trừ, xua đuổi, làm mất khứu giác các loại côn trùng gây hại cây trồng. Anh sử dụng chế phẩm này để bảo vệ cho toàn bộ 3.000 gốc bưởi mà không cần dùng tới thuốc bảo vệ thực vật hóa học.

Anh cũng không dùng phân bón vô cơ mà đặt mua phân bón hữu cơ nhập khẩu từ Mỹ đạt chứng nhận OMRI (chứng nhận cho các sản phẩm và nguyên liệu được sử dụng trong nông nghiệp hữu cơ), được chiết xuất từ xương cá, phi lê cá, tảo biển. Anh cho biết đây là dạng protein đã được chuyển hóa thành axit amin nên cây trồng sẽ hấp thụ tối đa dinh dưỡng. Hàng năm anh thuê thiết bị bay không người lái về bón phân để bổ sung vi lượng cho cây.

“Phân chuồng ủ hoai mục sẽ không đủ dinh dưỡng cho cây, chủ yếu là thức ăn cho vi sinh vật. Nếu phân chuồng được mua từ các trang trại sẽ tồn dư rất nhiều kháng sinh, chất tẩy rửa chuồng làm vi sinh vật trong đất không phát triển được. Vì vậy tôi dùng hoàn toàn bằng phân hữu cơ nhập khẩu.

Việc không dùng phân bón vô cơ, thuốc bảo vệ thực vật hóa học không chỉ giúp quả bưởi đạt chất lượng tốt nhất mà quan trọng nữa là giúp hệ vi sinh vật trong đất phát triển theo quy luật tự nhiên", anh Khải cho biết.

Cỏ trong trang trại anh Khải cũng dùng máy phát cắt nhỏ để giun dế tự phân hủy tạo dinh dưỡng bồi bổ lại cho đất. Bã ép từ vỏ bưởi cũng được anh bón cho từng gốc cây. Anh lý giải đây là cách xây dựng trang trại theo quy luật bảo toàn năng lượng của rừng tự nhiên.

8 năm đầu anh Khải chỉ bỏ vốn ra trồng, chăm sóc mà chưa có thu hoạch. Dù có đôi lúc sốt ruột vì bao vốn liếng dồn cả vào trang trại, nhiều khi trong túi anh không có nổi 200 nghìn đồng. Nhưng anh dặn lòng trồng cây rồi sẽ đến ngày hái quả, nóng vội sẽ hỏng việc.

Nhiều hộ gia đình trồng bưởi chỉ 2 - 3 năm đã cho thu hoạch, nhưng đặc tính của cây bưởi Diễn nếu để ra quả sớm sẽ ảnh hưởng tới chất lượng quả, cây sẽ nhanh cỗi. Vì vậy sang năm thứ 9 anh Khải mới thu hoạch quả.

Thế nhưng chỉ thu hoạch được vài năm thì dịch Covid-19 ập tới, thời điểm đó thị trường bưởi Diễn cũng bão hòa vì diện tích được mở rộng ở nhiều địa phương. Có thời điểm giá bưởi Diễn chỉ vài nghìn đồng một quả.

Đa dạng sản phẩm chế biến sâu từ cây bưởi

Giữa những thời điểm khó khăn, nhiều hộ gia đình đã chặt bỏ cây bưởi, chuyển sang cây trồng khác. Nhưng anh Khải lại nghĩ khác, bởi ngay từ đầu khi trồng bưởi Diễn anh đã nhìn ra đây sẽ là loại quả có thể chế biến thành nhiều sản phẩm.

Anh Khải bắt tay vào chiết xuất dầu gội bưởi, tinh dầu xịt tóc, bột hoa bưởi kích thích mọc tóc. Đó cũng là lý do vì sao vườn bưởi của anh lại rất ít quả, vì 60% cây bưởi ở trang trại đã được thu hoạch hoa từ tháng 3 để làm nguyên liệu chế biến thành các sản phẩm. Chỉ những cây phát triển tốt anh Khải mới giữ lại lấy quả, vỏ bưởi được chế biến làm dầu gội, ruột quả để chưng cất rượu.

Theo anh Khải cho biết hiện mỗi tháng đang bán ra gần 1.000 đơn hàng cho khách hàng ở khắp các tỉnh. Các sản phẩm chiết xuất từ cây bưởi trồng hữu cơ được người tiêu dùng đón nhận và giới thiệu rộng rãi.

Anh Khải định hướng thời gian tới sẽ liên kết với một số trang trại, ký hợp đồng thu mua hoa và quả bưởi. Tuy nhiên điều kiện là họ phải đảm bảo tiêu chí chăm sóc hữu cơ mà anh đặt ra, sử dụng phân bón và thuốc sinh học mà anh cung cấp. Từ đó mở rộng quy mô sản xuất, đưa những sản phẩm hữu cơ, thân thiện với môi trường tiêu thụ rộng hơn.

Anh Khải chia sẻ, lý do nhiều người bạc tóc sớm, tóc gãy rụng là vì dùng quá nhiều các sản phẩm hóa học từ uốn nhuộm tới dầu gội. Thời các bà, các mẹ chỉ đun bồ kết với cỏ mần trầu, đến mùa hoa bưởi cho thêm ít nhành vào, thế mà tóc vẫn đen nhánh, ít gãy rụng.

"Sử dụng các sản phẩm hữu cơ, có nguồn gốc từ tự nhiên sẽ là xu thế tất yếu. Những sản phẩm được chiết xuất từ cây bưởi hữu cơ của tôi nhất định sẽ đứng vững trên thị trường", anh tin tưởng.