Không phát tán cây niễng dưới mọi hình thức

Đó là khuyến cáo chính thức từ Chi cục Trồng trọt và BVTV tỉnh Sóc Trăng đối với trường hợp cây niễng (Zizania latifolia Grisebs), loài thực vật “lạ” được di thực và trồng tại ấp Hậu Bối, xã Đại Hải, huyện Kế Sách.

Nông dân tự phát trồng niễng tại xã Đại Hải

Theo đó, cắt các cây sắp trổ bông nhằm ngăn không cho cây niễng tung phấn, tạo hạt để tránh xảy ra hiện tượng tạp giao với lúa trồng, ngăn chặn sự phát tán và xâm lấn vào hệ sinh thái lúa nước; tuyệt đối không được nhân giống, mở rộng diện tích trồng loài cây này.

Chính quyền và cán bộ nông nghiệp xã chịu trách nhiệm hướng dẫn, kiểm tra, giám sát hộ trồng cây niễng thực hiện nghiêm túc khuyến cáo của cơ quan chuyên môn.

Khuyến cáo không phát tán cây niễng dưới mọi hình thức dựa trên các cơ sở khoa học sau đây:

Theo thông tin từ Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long: Khả năng tạp giao giữa loài lúa trồng (Oryza sativa L.) với cây niễng (Zizania latifolia Griseb) tuy rất hiếm do khoảng cách rất xa về di truyền. Tuy nhiên, khi xem xét đến khía cạnh bảo tồn nguồn gen bản địa thì khuyến cáo trên là cần thiết vì trên thế giới các nhà khoa học đã lai tạo thành công giữa giống lúa cải tiến O. sativa L. và loài Z. latifolia. Điều này cho thấy cần có sự kiểm soát chặt chẽ nguồn gen ngoại lai, tránh là xáo trộn nguồn gen bản địa.

Việc trồng cây niễng để làm rau chỉ đạt yêu cầu khi cây bị nhiễm nấm than Ustilago esculenta (nông dân gọi là “cây cái”), do vậy loài nấm than này có thể phát tán và gây hại cho cây trồng khác. Chưa có các nghiên cứu sâu về loài nấm này và khả năng gây hại cụ thể đối với các cây trồng khác. Do đó, thận trọng với cây niễng và loài nấm than là cần thiết.

Viện Lúa ĐBSCL dẫn báo cáo từ Trung tâm Quốc gia về đa dạng sinh học thủy sinh và an toàn sinh học của New Zealand cho thấy sự phát tán quá mạnh, sức sống mãnh liệt và chiều cao của Z. latifolia đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng dẫn nước của hệ thống thủy lợi. Các nhà khoa học của New Zealand đang phải nghiên cứu, tìm cách để kiểm soát loài thực vật thủy sinh này. Do vậy, phải thật cẩn trọng khi cho phép mở rộng diện tích loài cây này ở vùng sinh thái khác.

Cây niễng (tại Đài Loan gọi là cây tre nước) được di thực và trồng tại xã Đại Hải, huyện Kế Sách như một loại rau “cao cấp” vào tháng 4/2017, với diện tích khoảng 1.000m2, trong khu vực đất trồng lúa. Sự xuất hiện của loài cây “lạ” này thu hút sự chú ý và băn khoăn của bà con nông dân trồng lúa tại địa phương trong thời gian qua.

Chi cục Trồng trọt và BVTV Sóc Trăng cũng kiến nghị các cơ quan khoa học nghiên cứu khả năng tạp giao của cây niễng với lúa trồng; ảnh hưởng của nấm than (nhiễm trên cây niễng) đối với cây trồng khác; nghiên cứu khả năng làm thức ăn cho gia súc từ loài cây này.

Vũ Bá Quan