Khoảng 10 năm trước, lúa hữu cơ còn là khái niệm lạ lẫm với người dân Quảng Trị. Ảnh: Võ Dũng.
Lúa hữu cơ được mùa, giá gấp 1,6 lần lúa thường
Khoảng 10 năm trước, nhắc đến nông nghiệp hữu cơ, trồng lúa hữu cơ, nhiều người mơ hồ về khái niệm và cũng chẳng mấy ai tin. Nhưng với một địa phương thường xuyên hứng chịu đủ các loại hình thiên tai, quỹ đất nông nghiệp manh mún như Quảng Trị, mỗi năm có 2 nghìn ha lúa an toàn, VietGAP và lúa hữu cơ khiến nhiều người bất ngờ. Lúa hữu cơ Quảng Trị có thời điểm đã xuất khẩu sang thị trường châu Mỹ. Chỉ tiếc, sản lượng khiêm tốn đang tạo ra rào cản khiến dòng chảy của lúa hữu cơ Quảng Trị vào thị trường Âu, Mỹ bị gián đoạn. Đó chưa hẳn là điều đáng buồn với người trồng lúa hữu cơ Quảng Trị. Bởi đã có những cánh cửa khác đang tiếp tục mở ra với cơ hội ngày càng lớn hơn.
Mới đây, thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, ông Phan Trọng Tuệ, đại diện Công ty TNHH Thực phẩm Lương An có địa chỉ tại Hà Nội đã tìm đến vùng “đất lửa” để trực tiếp tìm hiểu quy trình trồng, chăm sóc, thu hoạch lúa hữu cơ của nông dân Quảng Trị. Hàng trăm hộ nông dân từ nhiều năm qua đã liên kết với Công ty cổ phần Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị (Công ty Thương mại Quảng Trị - viết tắt là SEPON) tạo nên thương hiệu gạo hữu cơ SEPON. Điều này khiến ông Tuệ tò mò.
Lúa hữu cơ giờ đây đã là niềm tự hào của người dân Quảng Trị. Ảnh: Võ Dũng.
“Trực tiếp tìm hiểu quy trình, tôi hi vọng thương hiệu gạo SEPON của Công ty Thương mại Quảng Trị sẽ được người tiêu dùng trong và ngoài nước biết đến nhiều hơn. Nhu cầu người tiêu dùng về gạo hữu cơ rất cao nhưng điều quan trọng là sản phẩm phải tạo được uy tín, thương hiệu trên thị trường. Điều đó người trồng lúa hữu cơ Quảng Trị đang làm rất tốt”, ông Tuệ chia sẻ.
Loại gạo hữu cơ mà ông Tuệ tấm tắc khen là giống lúa ST25 được nông dân Quảng Trị trồng theo quy trình nghiêm ngặt, được chứng nhận hữu cơ. Năng suất lúa hữu cơ tại Quảng Trị đang tăng bền vững qua từng vụ mùa. Riêng vụ đông xuân năm nay, năng suất lúa hữu cơ tại Quảng Trị đạt gần 60 tạ tươi/ha, được công ty thu mua lúa tươi tại ruộng với giá 13 nghìn đồng/kg, gấp hơn 1,6 lần so với giá lúa sản xuất theo phương thức truyền thống bán cùng thời điểm.
Ông Trần Quang Hiền, thành viên hợp tác xã (HTX) Tiên Mỹ, xã Vĩnh Lâm, huyện Vĩnh Linh cho biết, năm nay, năng suất bình quân chung lúa đông xuân toàn tỉnh không cao như năm trước. Giá lúa lại xuống thấp khiến nông dân kém vui. Nhưng với người trồng lúa hữu cơ thì niềm vui vẫn trọn vẹn.
Lúa đông xuân năm nay giảm năng suất, giá bán thấp nhưng người trồng lúa hữu cơ vẫn hưởng niềm vui trọn vẹn. Ảnh: Võ Dũng.
“Năng suất lúa hữu cơ cao ngang ngửa lúa sản xuất thông thường nhưng giá bán rất cao, có bao nhiêu cũng bán hết, tiền tươi, thóc thật. Trồng lúa hữu cơ hiệu quả kinh tế vừa cao, vừa an toàn với người sản xuất và người tiêu dùng”, ông Hiền phấn khởi.
Cũng bởi trồng lúa hữu cơ mang lại nhiều lợi ích, tại Quảng Trị hiện có nhiều doanh nghiệp, HTX đầu tư vào lĩnh vực này. Những đơn vị đang trong quá trình giải độc, bồi bổ đất thì trồng lúa an toàn, VietGAP. Khi đất đủ điều kiện sẽ chuyển sang trồng và cấp chứng nhận hữu cơ. Mỗi đơn vị có một lối đi, một thương hiệu riêng nhưng đều chung một mục đích là xây dựng "vùng an toàn" cho cả người sản xuất lẫn người tiêu dùng.
Mục tiêu 2.000 ha được chứng nhận hữu cơ
Người dân Quảng Trị đã quen với cái nắng như đổ lửa những ngày hè. Nhưng giữa cái nắng oi bức ấy, khắp các cánh đồng, những cột khói ùn ùn tràn qua những con đường, bao vây làng mạc khiến không khí trở nên ngột ngạt. Đó là cảnh nông dân đốt rơm rạ ngay trên đồng sau mỗi vụ thu hoạch lúa để chuẩn bị cho vụ sản xuất tiếp theo. Việc đốt rơm rạ khiến hệ vi sinh vật bản địa có lợi trong đất bị tiêu diệt dưới tác động của nhiệt độ, đất đai bị chai cứng... Nông dân đã đốt đi những thứ đáng lẽ phải được trả lại cho đất khiến môi trường ô nhiễm nghiêm trọng.
Ông Hồ Xuân Hiếu, Chủ tịch HĐQT Công ty Thương mại Quảng Trị ví von: Nông dân đốt tiền tỷ trên ruộng, doanh nghiệp thấy xót xa.
Các chế phẩm dùng bón cho lúa hữu cơ. Ảnh: Võ Dũng.
Nhưng đó là việc đang xẩy ra với diện tích lúa không được liên kết sản xuất hiện nay tại Quảng Trị. Còn với khoảng 2 nghìn ha có liên kết thì câu chuyện lại hoàn toàn khác, doanh nghiệp tổ chức máy cuộn rơm và thu mua toàn bộ để phục vụ chăn nuôi, dùng làm nguyên liệu sản xuất phân hữu cơ. Cũng tương tự như vậy, khi liên kết, doanh nghiệp, HTX sẽ thu mua lúa tươi tại ruộng, đem về phơi sấy bằng máy. Nông dân sẽ không còn cảnh mang lúa ra đường phơi, gây cản trở giao thông, hao hụt và giảm chất lượng.
“Doanh nghiệp quan tâm đến lợi nhuận. Đúng nhưng chưa đủ. Doanh nghiệp muốn đi cùng nông dân bền vững thì lợi ích phải được đặt lên hàng đầu. Không chỉ là hiệu quả kinh tế, trồng lúa hữu cơ còn phải mang đến sự an toàn cho nông dân, cho người tiêu dùng và cả vấn đề môi trường”, ông Hiếu nhấn mạnh.
Gần chục năm qua, ông Hiếu cùng các cộng sự đã về khắp các cánh đồng lúa của tỉnh Quảng Trị nói chuyện với nông dân về câu chuyện giải độc cho đất để hướng tới sản xuất lúa hữu cơ. Vi sinh vật bản địa, phân hữu cơ, thuốc trừ sâu sinh học… mang thương hiệu SEPON đã được tạo ra theo cách như vậy.
Người sản xuất, người tiêu dùng và môi trường đều hưởng lợi nhờ sản xuất lúa hữu cơ. Ảnh: Võ Dũng.
SEPON đã làm được những điều mà sắp tới những đơn vị khác cũng sẽ làm được. Đó là lúc họ nhìn thấy lợi ích thiết thực của việc trồng lúa hữu cơ. Sau nhiều cuộc hội thảo, tham quan nhiều mô hình, ông Lê Phước Trí, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp Sa Trung (xã Vĩnh Long, huyện Vĩnh Linh) đã bàn bạc với Ban quản trị và quyết định thực hiện quy trình thải độc, bồi bổ đất, xây dựng hệ thống nhà xưởng, kho bãi để chuẩn bị quy trình sản xuất lúa hữu cơ.
Với 200 ha đất trồng lúa, nếu sản xuất theo quy trình canh tác hữu cơ, HTX Dịch vụ nông nghiệp Sa Trung hoàn toàn có thể tạo dựng thương hiệu lớn ở vùng đất này.
“Nếu chúng ta quá coi trọng năng suất và sản lượng ở thời điểm này thì tương lai sẽ phải trả giá. Chúng tôi đã thấm điều này và đang trên đường tiến tới sản xuất lúa hữu cơ, được chứng nhận và tung ra thị trường gạo hữu cơ”, ông Trí cho hay.
Áp dụng công nghệ cao và sản phẩm hữu cơ sinh học vào canh tác lúa hữu cơ tại Quảng Trị. Ảnh: Võ Dũng.
Theo bà Nguyễn Hồng Phương, Phó Giám đốc Sở Nông nghiêp và Môi trường Quảng Trị, vấn đề mở rộng diện tích lúa hữu cơ tại Quảng Trị gặp không ít rào cản. Hạ tầng liên kết vùng chưa đồng bộ, xuống cấp bởi thiên tai, bão lũ triền miên. Ruộng đồng vẫn còn manh mún… Mục tiêu có 2 nghìn ha được chứng nhận lúa hữu cơ vào năm 2030 sẽ đặt ra nhiều thách thức.
“Để đạt được mục tiêu này, Sở đã rà soát toàn bộ hạ tầng thủy lợi, giao thông nội đồng để thực hiện. Khó nhưng Quảng Trị đã có những sự khởi đầu suôn sẻ, hi vọng sẽ đạt được mục tiêu đã đề ra”, bà Phương tin tưởng.
