Xây dựng bộ kỹ thuật canh tác và giống mới cho cây cà phê

Với sự phối hợp của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La, hội thảo đã nêu tổng quan về các chính sách, cơ chế phát triển cây cà phê và công tác triển khai thực hiện trên địa bàn tỉnh Sơn La, khuyến nghị giải pháp trong thời gian tới. Sự kiện thu hút sự tham gia của các chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp và nhiều hộ nông dân nhằm tìm giải pháp nâng cao hiệu quả, giá trị và tính bền vững cho ngành hàng cà phê của Sơn La.

Đổi mới bộ giống

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La, diện tích cây cà phê tăng nhanh từ năm 2017 trở lại đây. Nếu như năm 2017 toàn tỉnh có 17.600 ha cà phê, sản lượng 22.766 tấn thì đến năm 2025 diện tích dự kiến đạt 24.300 ha, sản lượng ước khoảng 37.724 tấn. Như vậy, so với năm 2017, diện tích tăng 38% (6.700 ha) và sản lượng tăng 65,7% (14.958 tấn). Tổng diện tích chuyển đổi từ cây kém hiệu quả sang cà phê giai đoạn 2017 – 2025 đạt 6.700 ha, khẳng định vai trò ngày càng lớn của cây trồng này trong cơ cấu nông nghiệp của tỉnh.

Trong cơ cấu giống, cà phê chè vẫn chiếm tỷ lệ chủ yếu tại Sơn La. Để nâng cao năng suất và chất lượng, người dân đã đưa vào sản xuất một số giống mới như TN1, TN2, đồng thời thử nghiệm diện rộng các giống có triển vọng như THA1, TN7, TN9. Ngoài ra, tỉnh cũng nhập nội, khảo nghiệm và chọn tạo giống Arabica mới như H1, Starmaya có khả năng thích nghi tốt, năng suất cao, chất lượng ổn định. Các giống này đang trong quá trình đề nghị cấp quyết định công nhận lưu hành để bổ sung vào cơ cấu sản xuất.

Bà Phạm Thị Hà, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Sơn La cho biết: “Sự phát triển của cây cà phê Sơn La không chỉ dựa vào điều kiện tự nhiên thuận lợi mà còn nhờ áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật. Người dân đã biết tổ chức sản xuất theo hướng hợp tác, xây dựng chuỗi giá trị, đồng thời thay đổi tư duy từ sản xuất nhỏ lẻ sang chuyên nghiệp, gắn với chế biến và thị trường".

Theo bà Hà, thành công của ngành cà phê còn đến từ việc áp dụng công nghệ cao, cải tiến giống, đẩy mạnh chế biến sâu và mở rộng thị trường tiêu thụ. Sự quan tâm của các cấp chính quyền cùng các dự án hợp tác quốc tế và sự năng động của doanh nghiệp, hợp tác xã đã tạo nền tảng quan trọng cho phát triển bền vững.

Nâng cao kỹ thuật canh tác 

Bà Phạm Thị Lan, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Sơn La nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng đúng quy trình kỹ thuật canh tác. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt với sương muối, nắng nóng, khô hạn, mưa lớn gây xói mòn và lũ quét, nông dân đã chủ động, nhạy bén hơn trong thay đổi phương thức sản xuất nhằm đảm bảo năng suất và chất lượng cà phê.

Thực tế cho thấy, đa số hộ dân đã trồng cà phê với mật độ hợp lý, giúp tăng năng suất, giảm chi phí đầu vào và hạn chế sâu bệnh. Tuy vậy, vẫn còn tình trạng một số hộ duy trì thói quen trồng dày, ít cắt tỉa, làm giảm năng suất.

Trong khâu chăm sóc, việc bón phân được chú trọng hơn, nhất là với diện tích cà phê kinh doanh. Tuy nhiên, nhiều nơi chưa bón theo đúng quy trình dẫn đến cây nhanh suy kiệt, quả chín sớm, chất lượng giảm. Nguồn phân hữu cơ chủ yếu vẫn dựa vào chăn nuôi và phế thải vỏ quả cà phê sau chế biến, nhưng do địa hình đồi dốc nên việc vận chuyển và bón phân hữu cơ còn hạn chế.

Một điểm tích cực là diện tích trồng xen ngày càng mở rộng với khoảng 7.000 ha (chiếm gần 30% tổng diện tích). Các loại cây được trồng xen gồm mận, nhãn, bơ, xoài, mắc ca, muồng đen, keo dậu… Nhờ đó, hiệu quả kinh tế tăng rõ rệt. Nếu trồng thuần chỉ đạt khoảng 100 triệu đồng/ha thì trồng xen đạt 125 –150 triệu đồng/ha, giúp nông dân tăng thêm thu nhập từ 25 – 50 triệu đồng/ha.

Ngoài ra, nhiều hộ đã áp dụng hệ thống tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước, nhất là trong giai đoạn ra hoa gặp khô hạn, tuy nhiên quy mô còn nhỏ lẻ và chưa đồng đều. Công tác tạo hình cây, thu hái, phòng trừ dịch hại cũng đang được chú trọng hơn, song vẫn cần tiếp tục tập huấn, nhân rộng để nâng cao chất lượng sản phẩm.

Đến nay, toàn tỉnh có 23.448 ha cà phê được chứng nhận, trong đó chứng nhận RA (do Tổ chức Rainforest Alliance - Liên minh Rừng mưa cấp để xuất khẩu sang các nước EU, Mỹ, Nhật Bản) đạt 10.828 ha, chứng nhận 4C (Common Code for the Coffee Community) đạt 12.620 ha, tổng sản lượng trên 28.000 tấn. Đây là yếu tố quan trọng giúp cà phê Sơn La khẳng định thương hiệu, mở rộng thị trường xuất khẩu.

Ông Trần Dũng Tiến, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La khẳng định: "Thời gian tới, tỉnh Sơn La sẽ tập trung vào hai mục tiêu chính: ứng dụng khoa học công nghệ trong canh tác và tổ chức sản xuất cà phê; hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã xây dựng tem, nhãn mác hàng hóa có chỉ dẫn địa lý cà phê Sơn La gắn với truy xuất nguồn gốc và quản lý chất lượng sản phẩm theo chuỗi, đồng thời mở rộng thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu".

Bên cạnh đó, tỉnh sẽ tạo môi trường đầu tư thuận lợi, thông thoáng cho các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân chế biến cà phê trong và ngoài nước đầu tư xây dựng nhà máy chế biến sâu các sản phẩm cà phê trên địa bàn nhằm gia tăng giá trị sản phẩm xuất khẩu.