Lao đao nghề biển: [Bài 3] Cảng cá bồi lắng, tàu thuyền mắc cạn

Tàu thuyền ra vào bến phụ thuộc vào… ông trời

Nằm ở cửa ngõ Nam Thanh - Bắc Nghệ, cảng cá Lạch Bạng (phường Hải Bình và Tĩnh Gia thuộc tỉnh Thanh Hóa) từ lâu được coi là điểm đến quan trọng của hàng nghìn tàu thuyền khai thác xa bờ. Thế nhưng, tình trạng bồi lắng luồng lạch tại khu vực cửa lạch, cửa âu, lòng âu tránh trú bão và trước cầu cảng ngày càng nghiêm trọng, khiến việc ra vào cảng gặp muôn vàn khó khăn.

Theo Ban Quản lý Cảng Lạch Bạng, từ đầu năm đến giữa tháng 6/2025, cảng đón 1.318 lượt tàu cập và rời bến, tổng khối lượng hàng hóa qua cảng đạt hơn 43.000 tấn, trong đó thủy sản chỉ chiếm hơn 6.400 tấn. Sản lượng khiêm tốn này một phần do tàu lớn khó cập cảng vì luồng lạch bị cạn. Không ít tàu phải neo đậu ngoài xa, chờ thủy triều lên mới vào được bến. Nhiều ngư dân bức xúc cho rằng: Mỗi chuyến vào cảng chẳng khác nào đánh cược với nước thủy triều.

Ông Đặng Bá Hoàng, chủ tàu hậu cần TH-91055-TS, phường Tĩnh Gia chia sẻ: “Cảng cá bị bồi lắng ngày càng nặng, mấy năm nay muốn cập bến đều phải chờ thủy triều. Nhiều chuyến, tôi buộc phải thuê tàu phụ trợ chở hàng từ cửa lạch vào cảng, mỗi chuyến mất 200 nghìn đồng. Có lúc tàu vừa vào đã bị bùn đất dưới đáy lạch đẩy nghiêng, rất nguy hiểm cho việc bốc dỡ. Thả neo thì dễ vướng rác, có khi còn mất cả neo. Không ít chuyến hàng phải nằm chờ con nước, khiến thủy sản đưa vào bờ chậm, cùng với đó là chất lượng giảm”.

Thực tế ghi nhận, luồng ra vào cửa Lạch Bạng có mức độ bồi lắng khá nghiêm trọng, cộng thêm dải đá ngầm trên sông Bạng gây cản trở lớn cho tàu thuyền. Bên cạnh đó, việc xây dựng tự phát bến cá, xưởng sửa chữa tàu nhỏ lẻ tại phường Hải Bình; các cầu cảng gỗ của doanh nghiệp ở phường Tĩnh Gia; cùng với thói quen xả đất, đá, rác thải lấn chiếm dòng chảy hai bên cửa sông đã khiến luồng di chuyển của tàu thuyền ngày càng bị thu hẹp và nước cạn dần theo thời gian. Đó cũng là tình trạng chung tại các cửa Lạch Hới, Lạch Trường, Lạch Sung...

Tình trạng neo đậu lộn xộn cũng diễn ra thường xuyên, gây mất an toàn giao thông đường thủy nội địa khiến việc ra vào cảng bốc dỡ hàng hóa, hay tàu thuyền vào âu tránh trú bão đều rất khó khăn. Nhiều tàu khai thác xa bờ phải chờ hàng giờ, đợi thủy triều lên mới có thể cập cảng hoặc neo đậu an toàn.

Không chỉ bồi lắng, cơ sở hạ tầng cảng cũng thiếu đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác theo quy định của EC. Việc giám sát sản lượng còn hạn chế do nhiều tàu không cập cảng chỉ định mà vào các bến cá tự phát. Nguồn thu phí dịch vụ vì thế sụt giảm, ảnh hưởng trực tiếp đến công tác quản lý và duy tu hạ tầng.

Cần sớm nạo vét cảng

Theo Ban Quản lý Cảng Thanh Hóa, trên địa bàn tỉnh có một số cảng cá lớn như: Hòa Lộc (xã Hoa Lộc), Lạch Hới (phường Sầm Sơn) và Lạch Bạng (phường Hải Bình và Tĩnh Gia), Cảng Lạch Trường (xã Hoằng Tiến). Đây là những điểm đến trọng yếu, mỗi năm đón hàng nghìn lượt tàu cá, đồng thời là khu vực diễn ra hoạt động cập bến, vận chuyển hải sản, tiếp nhiên liệu và tránh trú bão. Tuy nhiên, tình trạng bồi lắng cộng với hạ tầng xuống cấp khiến quá trình ra khơi, cập bến, tiêu thụ hải sản của ngư dân ngày càng khó khăn.

Điển hình như: Cảng cá Hòa Lộc và khu neo đậu tránh trú bão Lạch Trường được khởi công năm 2007, đưa vào sử dụng từ 2011, với công suất thiết kế 15.000 tấn thủy sản/năm. Khu âu thuyền rộng 18 ha, đáp ứng neo đậu cho gần 300 tàu. Sau hơn 10 năm, nhiều thiết bị đã bị ăn mòn, xuống cấp; hệ thống phao neo, biển báo, biển chỉ dẫn không được bảo dưỡng, hư hỏng nặng, thậm chí có phao chìm gây nguy hiểm cho tàu thuyền.

Tình trạng tương tự cũng diễn ra tại Cảng Lạch Hới. Cảng được xây dựng từ 2003, có khả năng tiếp nhận tàu đến 1.000 CV, công suất bốc xếp khoảng 400 tấn thủy sản/ngày. Cảng có âu tránh trú bão rộng hơn 40 ha, sức chứa khoảng 700 tàu. Dù đã được duy tu năm 2005, đến nay nhiều hạng mục đã xuống cấp, lạc hậu.

Đặc biệt, khu vực cửa lạch, cửa âu, lòng âu và trước cầu cảng bồi lắng nghiêm trọng vì không được nạo vét thường xuyên, khiến luồng lạch thu hẹp, cảng và âu bị cạn. Mỗi lần ra vào, tàu phải chờ thủy triều, gây tốn kém thời gian và chi phí.

Trước thực trạng này, các cảng cá lớn đã được đưa vào kế hoạch đầu tư. Trong đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường làm chủ đầu tư các dự án tại Lạch Hới và Lạch Bạng. Cụ thể, Cảng Lạch Hới sẽ được xây dựng mới bến cập tàu, nạo vét khu neo đậu, cửa âu, luồng lạch và đường giao thông nội bộ. Cảng Lạch Bạng sẽ được đầu tư hạ tầng tại hai khu vực phường Hải Bình và Tĩnh Gia, sau khi hoàn thành 2 cảng này sẽ đạt tiêu chuẩn cảng cá loại I.

Hiện nay, dự án tại Cảng Lạch Bạng đang triển khai nạo vét khu neo đậu tránh trú bão và thanh thải dải đá ngầm khu mặt nước trước cảng. Song song đó, dự án xây dựng mới Cảng Lạch Trường; dự án nâng cấp và mở rộng Cảng Hòa Lộc kết hợp khu neo đậu tránh trú bão, thuộc Chương trình phát triển bền vững thủy sản tỉnh Thanh Hóa do UBND tỉnh làm chủ đầu tư, cũng sẽ triển khai trong thời gian tới.

Ông Lê Văn Thăng, Giám đốc Ban Quản lý Cảng cá Thanh Hóa, nhấn mạnh: “Ưu tiên đầu tư, khẩn trương nạo vét luồng lạch và nâng cấp hạ tầng cảng cá là yêu cầu cấp thiết. Đây là giải pháp quan trọng để đảm bảo an toàn cho tàu thuyền, hỗ trợ ngư dân bám biển dài ngày, đồng thời góp phần phát triển ngành thủy sản Thanh Hóa theo hướng bền vững”.