Nuôi tôm bền vững ở Quảng Ninh: Khoa học công nghệ là chìa khóa

Từ lợi thế tự nhiên đến yêu cầu đổi mới tư duy sản xuất

Ngày 19/12, tại phường Cửa Ông, Trung tâm Khuyến nông và Quản lý bảo vệ, Phát triển rừng tỉnh Quảng Ninh tổ chức hội thảo “Phát triển nuôi tôm bền vững tại Quảng Ninh”, với sự tham gia của khoảng 100 đại biểu là các hộ nuôi tôm, đại diện cơ quan quản lý và lực lượng chuyên môn trên địa bàn tỉnh.

Hội thảo không chỉ nhằm chia sẻ kinh nghiệm kỹ thuật, mà quan trọng hơn là thống nhất một cách tiếp cận mới, lấy khoa học - công nghệ làm nền tảng cho phát triển nuôi tôm bền vững.

Quảng Ninh là địa phương có nhiều lợi thế để phát triển ngành tôm, với hơn 250 km bờ biển, khoảng 43.000 ha rừng ngập mặn và bãi triều, cùng hệ sinh thái ven biển đa dạng. Tuy nhiên, lợi thế tự nhiên chỉ phát huy giá trị khi đi cùng phương thức sản xuất phù hợp.

Thực tiễn những năm gần đây cho thấy, biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan và các loại dịch bệnh nguy hiểm như hoại tử gan tụy cấp, đốm trắng, vi bào tử trùng EHP đang đặt ngành nuôi tôm trước những thách thức ngày càng lớn.

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Bá Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông và Quản lý bảo vệ, Phát triển rừng tỉnh Quảng Ninh, nhấn mạnh, nếu tiếp tục nuôi tôm theo kinh nghiệm, thiếu kiểm soát môi trường và con giống, rủi ro sẽ ngày càng cao. “Nuôi tôm bền vững chỉ có thể đạt được khi người nuôi chủ động áp dụng khoa học - công nghệ, quản lý tốt từ khâu giống, môi trường ao nuôi đến phòng, chống dịch bệnh”, ông Lâm khẳng định.

Khoa học công nghệ - trụ cột của nuôi tôm bền vững

Từ thực tiễn sản xuất, Quảng Ninh đã xác định rõ, khoa học - công nghệ là trụ cột để nâng cao hiệu quả và giảm thiểu rủi ro trong nuôi tôm. Giai đoạn 2021-2025, công tác khuyến nông của tỉnh đã chuyển mạnh từ tập huấn lý thuyết sang đồng hành thực tiễn, trực tiếp hỗ trợ người nuôi tại vùng sản xuất.

Trong 5 năm, toàn tỉnh đã tổ chức khoảng 50 lớp đào tạo cho hơn 600 lượt hộ nuôi, đồng thời trực tiếp xử lý hơn 500 sự cố môi trường ao nuôi. Trọng tâm của các hoạt động này là hướng dẫn người dân áp dụng các quy trình kỹ thuật mới như nuôi tôm hai giai đoạn, ba giai đoạn, sử dụng chế phẩm sinh học thay thế kháng sinh, quản lý thức ăn và môi trường bằng thiết bị quan trắc. Nhiều mô hình ứng dụng công nghệ cao, đặc biệt là nuôi tôm Biofloc, đã cho thấy hiệu quả rõ rệt, với lợi nhuận tăng trên 25% so với phương thức truyền thống.

Không chỉ dừng ở mô hình, khoa học - công nghệ còn được tích hợp vào quản lý ngành. Hệ thống quan trắc môi trường được triển khai thường xuyên với gần 10.000 mẫu mỗi năm, giúp cảnh báo sớm các yếu tố bất lợi cho người nuôi. Các dự án hạ tầng vùng nuôi tập trung, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tại Hải Lạng, Đầm Hà đang tạo nền tảng để nhân rộng mô hình nuôi tôm công nghệ cao, kiểm soát tốt môi trường và dịch bệnh.

Theo ông Nguyễn Bá Lâm, điểm mấu chốt của khoa học công nghệ không chỉ là thiết bị hay quy trình, mà là thay đổi tư duy sản xuất. "Khi người nuôi biết dựa vào dữ liệu môi trường, quy trình kỹ thuật và khuyến cáo khoa học, việc phòng bệnh sẽ hiệu quả hơn nhiều so với chạy theo điều trị", ông Lâm nhấn mạnh.

Song song với đó, công tác quy hoạch và quản lý ngành được triển khai đồng bộ. Theo Quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Quảng Ninh dành hơn 50.000 ha cho nuôi trồng thủy sản, trong đó khoảng 7.500 ha nuôi tôm.

Quản lý chủ động dịch bệnh bằng giải pháp khoa học

Cùng với công nghệ nuôi, khoa học trong công tác thú y và phòng, chống dịch bệnh được xác định là yếu tố then chốt để bảo đảm tính bền vững của ngành tôm. Theo ông Vương Văn Oanh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y, năm 2025, diện tích tôm bị nhiễm bệnh trên địa bàn tỉnh là 35,57 ha, giảm mạnh so với năm trước. Tuy nhiên, cơ cấu dịch bệnh cho thấy những nguy cơ mới.

“Bệnh vi bào tử trùng EHP chiếm diện tích lớn nhất, gây thiệt hại kinh tế gián tiếp do tôm chậm lớn, tiêu tốn thức ăn nhưng hiệu quả thấp. Đây là loại bệnh khó phát hiện nếu không có biện pháp giám sát và quản lý khoa học”, ông Oanh phân tích.

Từ thực tế này, ngành chuyên môn khuyến cáo người nuôi phải kiểm soát mầm bệnh ngay từ đầu vụ, sử dụng con giống sạch bệnh, tuân thủ nghiêm các quy định về thú y thủy sản, tuyệt đối không sử dụng thuốc nhân y hay các loại thuốc không rõ nguồn gốc.

Song song với đó, các chính sách hỗ trợ theo Nghị quyết 61 và Nghị quyết 84 của tỉnh đang tạo thêm “lưới an toàn” cho người nuôi khi xảy ra dịch bệnh, giúp giảm bớt thiệt hại và ổn định sản xuất, với mức hỗ trợ lên tới 50 triệu đồng/ha đối với nuôi tôm công nghiệp. Quan trọng hơn, các chính sách này khuyến khích người dân tuân thủ quy trình kỹ thuật, hồ sơ nuôi và quản lý dịch bệnh theo hướng bài bản, minh bạch.

Nhìn tổng thể, phát triển nuôi tôm bền vững tại Quảng Ninh đang được xây dựng trên nền tảng khoa học - công nghệ như một hệ thống phòng vệ chủ động, từ quy hoạch hạ tầng, công nghệ nuôi, quan trắc môi trường đến quản lý dịch bệnh và chính sách hỗ trợ.

Đây không chỉ là giải pháp ứng phó trước mắt, mà là con đường lâu dài để ngành tôm Quảng Ninh nâng cao sức cạnh tranh, bảo vệ môi trường sinh thái và bảo đảm sinh kế bền vững cho người nuôi tôm.

Nhờ cách làm bài bản, năm 2025, sản lượng tôm nuôi toàn tỉnh ước đạt khoảng 30.000 tấn, đóng góp quan trọng vào tổng sản lượng nuôi trồng thủy sản hơn 102.000 tấn, khẳng định vai trò ngày càng rõ nét của ngành tôm trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh.