Chú trọng dùng thiên địch phòng trừ bọ cánh cứng và sâu đầu đen hại dừa

Hàng trăm ha dừa bị gây hại

Dừa là cây trồng phổ biến ở các tỉnh Nam Trung Bộ. Theo số liệu thống kê từ các địa phương, tính đến cuối năm 2024, toàn vùng có gần 17.000 ha dừa, trong đó Gia Lai có diện tích lớn nhất với trên 9.500 ha, diện tích còn lại nằm ở Khánh Hòa, Đắk Lắk, Quảng Ngãi. Sản lượng dừa hàng năm đạt khoảng 180.000 tấn.

Dừa từng được coi là cây trồng của người nghèo bởi chi phí đầu tư thấp, ít công chăm sóc, cần ít phân bón, thuốc BVTV, đặc biệt trồng một lần thu hoạch nhiều năm. Những năm qua, nhờ giá khá cao nên dừa đã mang lại thu nhập ổn định cho người dân, bình quân mỗi ha dừa cho thu nhập từ 50 - 70 triệu đồng, đặc biệt dừa Xiêm hay còn gọi là dừa uống nước giá cao hơn nên người dân có thu nhập hàng trăm triệu đồng/ha.

Ngoài cung cấp nhiều sản phẩm có giá trị như nước dừa, cơm dừa, dầu dừa, sữa dừa..., cây dừa còn có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường, chống xói mòn đất, chắn gió bão, tạo cảnh quan cho du lịch...

Ông Lương Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Trồng trọt và Bảo vệ thực vật miền Trung (thuộc Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật) cho biết, dừa là cây ăn quả chống chịu được với thời tiết khắc nghiệt, trồng được trên nhiều loại đất, kể cả đất bạc màu, đất cát ven biển và ít bị sâu bệnh hại, rất phù hợp trồng ở các tỉnh Nam Trung Bộ.

Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, tại các vùng trồng dừa xuất hiện bọ cánh cứng và sâu đầu đen gây hại. Bọ cánh cứng (Brontispa longissima Gestro) và sâu đầu đen (Opisina arenosella Walker) là 2 đối tượng sâu hại nguy hiểm gây hại trên cây dừa.

Việc sâu ăn lá đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh trưởng và năng suất của dừa thời gian qua. Thống kê cho thấy, từ đầu năm 2025 đến nay, toàn vùng có khoảng 175 ha dừa bị nhiễm bọ cánh cứng với mức gây hại 5 - 10% và 46,8 ha bị nhiễm sâu đầu đen với mức gây hại từ 5 - 20%, cá biệt có nơi bị thiệt hại trên 40%.

“Đặc điểm của bọ cánh cứng là cả sâu non và trưởng thành đều gây hại trên lá non, chúng xâm nhập vào các kẽ lá, ăn biểu bì mặt lá theo từng hàng song song với gân chính, làm cho lá bị cong vẹo và chết khô giống như bị cháy khiến cây dừa không hình thành được lá mới, giảm khả năng quang hợp và trở nên xơ xác”, ông Lương Anh Tuấn chia sẻ.

Cũng theo ông Tuấn, ấu trùng sâu đầu đen ăn biểu bì mặt bên trong của lá, chúng thải phân ra ngoài và kết dính lại bằng tơ tạo thành đường hầm để bảo vệ sâu ở bên trong. Sâu tấn công các lá già phía dưới trước, sau đó ăn hại các tàu lá phía trên, thậm chí sâu phá hại cả phần vỏ của trái dừa.

Đặc điểm của sâu đầu đen là gây hại trên các vườn dừa già hơn dừa tơ. Những vườn dừa bị sâu đầu đen hại nặng mà không có giải pháp phòng trừ thì không còn lá để quang hợp, suy kiệt và chết khô dần.

Cần chú trọng các biện pháp sinh học

Theo ông Lương Anh Tuấn, cây dừa cao nên biện pháp phun thuốc phòng trừ rất khó và ít hiệu quả, do vậy để phòng trừ hiệu quả đối với sâu đầu đen và bọ cánh cứng hại dừa, người dân cần áp dụng các biện pháp như: Thường xuyên vệ sinh vườn dừa, loại bỏ lá khô, tàn dư thực vật để giảm nơi khu trú của sâu hại. Cắt tỉa tàu lá hoặc lá chét của cây bị sâu gây hại và tiêu hủy nhằm làm giảm mật độ sâu. Đây là biện pháp quan trọng, hiệu quả, an toàn cho môi trường và cần thực hiện ngay khi phát hiện sâu hại.

“Đồng thời bón phân cân đối, chăm sóc đúng kỹ thuật giúp dừa sinh trưởng khỏe, hạn chế vận chuyển cây dừa giống, các cây ký chủ phụ (cau, chuối…) bị nhiễm sâu đầu đen, bọ cánh cứng sang các vùng khác để hạn chế lây lan.

Đặc biệt, cần bảo tồn các loài thiên địch có sẵn trong tự nhiên như kiến vàng, bọ xít bắt mồi, ong ký sinh… cũng như phóng thích bọ đuôi kìm (Chelisoches variegatus) và các loại ong ký sinh ở các vườn dừa (mỗi tháng nên phóng thích 1 lần). Ngoài ra, người dân sử dụng thuốc trừ sâu sinh học hoạt chất Bacillus thuringiensis để phun trừ sâu đầu đen và phun chế phẩm nấm Metarhizium anisopliae để trừ bọ cánh cứng”, ông Lương Anh Tuấn nói.

Cũng theo ông Tuấn, ngoài các biện pháp phòng trừ trên, các địa phương cần xây dựng vùng trồng dừa tập trung, phù hợp với điều kiện sinh thái và thổ nhưỡng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chăm sóc và quản lý sâu bệnh hại. Đồng thời phối hợp với các cơ quan chuyên môn tổ chức tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh hại dừa cho người dân. Tổ chức nhân nuôi, phóng thích ong ký sinh, thiên địch để phòng trừ sâu đầu đen và bọ cánh cứng hại dừa.

“Người trồng dừa cần tích cực tham gia các lớp tập huấn kỹ thuật được tổ chức tại địa phương nhằm nâng cao kỹ thuật trồng và chăm sóc dừa. Tuân thủ đúng các quy trình kỹ thuật về bón phân, tưới nước, phòng trừ sâu bệnh đúng cách. Sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu hợp lý, đảm bảo an toàn cho sức khỏe con người, vật nuôi và bảo vệ môi trường”, ông Lương Anh Tuấn khuyến cáo.