Đi thăm các mô hình sản xuất rau an toàn gắn với du lịch sinh thái, trải nghiệm và phát triển khuyến nông đô thị tại tỉnh Bắc Ninh, chúng tôi như được "chữa lành" bởi có được một thời gian cách biệt hoàn toàn với sự ồn ào của phố thị, những tòa nhà cao tầng và khu vui chơi, giải trí hiện đại. Chúng tôi được đến những vùng quê yên tĩnh, hít thở bầu không khí trong lành, ngắm những đường làng uốn lượn ôm vào lòng những đình, chùa, đền, miếu cổ kính và hàng trăm căn hộ cấp 4 mái ngói rêu phong, nhiều cánh đồng rau xanh mướt mát, dài tít tắp dọc theo sông Đuống, sông Thái Bình.
Mô hình trồng cải xanh ăn lá gắn với du lịch sinh thái, trải nghiệm và phát triển khuyến nông đô thị ở xã Đại Lai. Ảnh: Hải Tiến.
Hiệu quả sản xuất vượt trội
Dừng chân trên cánh đồng cà rốt của xã Trung Kênh (Bắc Ninh), chúng tôi thấy bà Vũ Thị Luyến vừa làm vừa giới thiệu với đoàn khách tham quan, trải nghiệm canh tác ruộng đồng. Tại đây có 2 mô hình rộng trên 30ha, trồng giống cà rốt Ti 103. Đây là giống cà rốt có dạng cây đẹp, sinh trưởng, phát triển khoẻ, năng suất, chất lượng cao, đáp ứng được yêu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.
Hiện cà rốt đang vào mùa thu hoạch củ, năng suất ước đạt 50 tấn/ha, được Công ty cổ phần Chế biến Nông sản Thực phẩm Tân Hương thu mua với giá 7.000 đồng/kg, sau khi trừ hết chi phí còn lãi 240 triệu đồng/ha, cao hơn đối chứng (sản xuất ngoài mô hình) khoảng 75 triệu đồng/ha (gần 43%).
Bà Lê Thị Mận, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp thôn Lai Nguyễn (xã Trung Kênh) cho biết, có được hiệu quả sản xuất trên là nhờ nhà nông trên địa bàn được Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) hỗ trợ kinh phí xây dựng mô hình và giới thiệu doanh nghiệp đến bao tiêu.
Trong quá trình sản xuất, bà con phải chọn giống và vùng trồng thích hợp, làm nhỏ đất, dọn sạch cỏ dại, xử lý các mầm bệnh trong đất bằng vôi bột hoặc chế phẩm Trichoderma, phân chuồng cũng phải ủ với chế phấm này cho tới hoai mục hoàn toàn.
Cà rốt các vụ sớm, vụ chính có thể gieo trực tiếp hạt giống trên luống, nhưng vào vụ đông (tháng 12 và tháng 1) phải ngâm ủ hạt giống cho bật mầm, nhú rễ mới gieo vì hạt cà rốt rất khó nảy mầm trong điều kiện thời tiết lạnh, thời gian ngâm giống trong nước khoảng 8 - 10 tiếng đồng hồ, ủ 1 - 3 ngày kết hợp đãi chua 1 ngày/lần vào buổi tối. Sau gieo cần phủ một lớp rơm/rạ mỏng lên mặt luống để đất ít bị đóng váng làm giảm tỷ lệ nảy mầm, phủ rơm còn giúp giữ ẩm đất, hạn chế cỏ dại và giữ cho cây con không đổ ngã.
Giáo viên và học sinh trong khu vực đang trải nghiệm thu hoạch rau cà rốt tại xã Trung Kênh, Bắc Ninh. Ảnh: Hải Tiến.
Giai đoạn cây con (3 lá đến tỉa định cây lần cuối) nên tưới rãnh nhưng không nên tưới quá ẩm vì củ sẽ ngắn. Thời kỳ phát triển củ đến trước thu hoạch chỉ duy trì độ ẩm đất 60 - 75%, không được tưới rãnh, khi thời tiết có mưa phải thoát nước ruộng ngay nhưng không được để ruộng quá khô vì đất khô gặp mưa lớn sẽ gây nứt củ.
Cà rốt là cây trồng lấy củ, cần bón phân sớm, tập trung, cân đối. Lượng bón/ha gồm bón lót 2,5 - 3 tấn phân hữu cơ sinh học, 560 - 600kg lân supe; bón thúc (khi cây bắt đầu có lá thật) 35 - 40kg đạm ure, 35kg kaliclorua; khi cây có 3 - 4 lá thật bón 75 - 85kg đạm ure và 65kg kaliclorua; sau tỉa định cây lần cuối bón 110 - 130kg đạm ure, 65kg Kaliclorua, 1kg phân bón lá; lần cuối cùng lúc củ mới hình thành bón 40 - 45kg ure, 35kg kaliclorua, 1kg phân bón lá.
Nếu ruộng cà rốt xanh tốt mà không xuống củ, cần giảm phân bón và tưới nước, kết hợp cắt bớt lá già, lá sâu bệnh. Cùng với đó phải tỉa định cây vào các thời kỳ: Khi cây cao 4 - 5cm, nhổ bỏ những cây còi cọc, sâu bệnh, giữ lại những cây cứng khỏe, phân bố đều trên luống theo khoảng cách cây cách cây 5 - 6cm; thời kỳ cây cao 8 - 10cm, tỉa bớt các cây còi cọc, sâu bệnh hoặc mọc quá dày, giữ lại những cây khỏe, phân bố đều trên luống theo khoảng cách cây cách cây 7 - 9cm.
Việc phòng trừ sâu bệnh cho cây rau nói chung, cây cà rốt nói riêng phải tuân thủ các biện pháp quản lý cây trồng tổng hợp. Trong đó ưu tiên bảo vệ thiên địch hoặc phun trừ bằng các thuốc có nguồn gốc thảo mộc, sinh học như Bt, Hạt củ đậu, khi cần thiết mới phun thuốc bảo vệ thực vật hoá học có độ độc thấp và phải nằm trong danh mục Nhà nước cho phép dùng trong sản xuất rau an toàn, phải kết thúc phun thuốc trước thu hoạch rau từ 7 - 10 ngày.
Nhà nông xã Đại Lai thu hoạch rau an toàn xuất bán cho doanh nghiệp bao tiêu. Ảnh: Hải Tiến.
Giàu tiềm năng nhân rộng mô hình
Rời Trung Kênh, chúng tôi tới xã Đại Lai (Bắc Ninh) - nơi có mô hình trồng cải xanh ăn lá an toàn gắn với du lịch sinh thái, trải nghiệm và phát triển khuyến nông đô thị. Tại đây, chúng tôi như bị níu chân, sống chậm lại bởi khung cảnh làng quê yên ả lạ thường và những nông dân chân chất, hiền hoà đang cần mẫn cắt hái từng khóm rau sạch trên ruộng xếp lên xe thương lái.
Ông Nguyễn Công Than, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp thôn Huề Đông (xã Đại Lai) phấn khởi chia sẻ, vụ này HTX tiếp tục được Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm hỗ trợ gieo trồng 3ha rau cải xanh, đạt tiêu chuẩn VietGAP, cho năng suất 25,5 tấn/ha, được Công ty TNHH Hương Việt Sinh bao tiêu toàn bộ với giá 10.000 đồng/kg, lãi hơn 188 triệu đồng/ha (cao hơn các ruộng rau cùng loại trồng ngoài mô hình 51 triệu đồng).
Tạm biệt Bắc Ninh sau hai ngày dạo thăm các làng quê trên địa bàn, mỗi chúng tôi đã giải toả được mọi ưu tư, phiền muộn trong cuộc sống thường nhật và có chung đánh giá địa phương này rất giàu tiềm năng phát triển nông nghiệp gắn với du lịch sinh thái, trải nghiệm cộng đồng bới vừa có đất đai màu mỡ, nhà nông năng động, hiếu khách, ngoài ra còn có nhiều công trình văn hóa, lịch sử, tâm linh, đặc biệt có rất nhiều lễ hội truyền thống mang đậm nét văn hoá Kinh Bắc.
Bên cạnh đó, Bắc Ninh còn có nhiều con sông lớn chảy qua, không chỉ thuận lợi cho phát triển các loại hình kinh tế nông nghiệp mà còn có tiềm năng kết nối giao thương, kết nối du lịch với các vùng miền trong nước.
Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm xây dựng các mô hình sản xuất rau xanh an toàn gắn với du lịch sinh thái, trải nghiệm và phát triển khuyến nông đô thị tại Bắc Ninh là một hướng đi bền vững, bước đầu đã tạo ra được một số tour du lịch phục vụ du khách tham quan, trải nghiệm các hoạt động gieo trồng, thu hái rau, củ, giúp tạo việc làm, tăng cao thu nhập trực tiếp và gián tiếp cho người dân sở tại.
