Những ngày đầu tháng 9, thông tin Philippines – thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam quyết định tạm ngừng nhập khẩu gạo từ ngày 1/9 đến 30/10 đã một phần khiến tình hình tiêu thụ lúa gạo nước ta gặp khó khăn, biến động nhất định. Động thái này được cho là nhằm bảo đảm an ninh lương thực, ổn định thị trường trong nước của Philippines. Sự thay đổi đột ngột khiến nông dân và doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam có phần lo lắng.
Ông Trần Sơn Hà, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood 1) đã có cuộc trao đổi với Báo Nông nghiệp và Môi trường về vấn đề này.
Ông Trần Sơn Hà, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Lương thực miền Bắc. Ảnh: Mai Đan.
Tác động ngắn hạn
Thưa ông, Philippines bất ngờ tạm ngừng nhập khẩu gạo từ Việt Nam. Ông có thông tin nào về nguyên nhân của quyết định này?
Thực tế, thông tin này đã rộ lên từ tháng 8. Ngày 1/9, Tổng thống Philippines ký sắc lệnh tạm ngừng nhập khẩu gạo để bảo vệ mùa vụ thu hoạch trong nước. Quyết định này có phần đột xuất nhưng không phải chưa từng xảy ra. Các doanh nghiệp đều nhận định đây là biện pháp ngắn hạn, không phải thay đổi mang tính dài lâu.
Philippines vẫn cần nhập khẩu khoảng 5 triệu tấn gạo mỗi năm. Từ đầu năm đến nay họ đã nhập khoảng 2,8 – 3 triệu tấn gạo từ Việt Nam. Vì vậy có thể nói quyết định tạm dừng nhập khẩu của họ chỉ mang tính tình thế.
Việc Philippines tạm dừng nhập khẩu gạo liệu có ảnh hưởng lớn đến tình hình tiêu thụ cũng như giá lúa gạo của nước ta không, thưa ông?
Trong ngắn hạn, chắc chắn có tác động. Một số doanh nghiệp gặp khó khăn khi hợp đồng mới bị chậm lại, việc thu mua và tạm trữ gạo cũng ảnh hưởng phần nào. Giá gạo trong nước hiện nay đã giảm, vừa do xuất khẩu sang Philippines bị chững lại, vừa do vụ hè thu đã gần kết thúc và vụ thu đông đang được gieo cấy, dự kiến thu hoạch cuối tháng 10.
Tuy nhiên, tác động này không nghiêm trọng. Sau 30 ngày, Philippines có thể sẽ đánh giá lại tình hình trong nước và điều chỉnh chính sách. Dù sao nhu cầu tiêu thụ gạo của họ vẫn rất lớn, nên khả năng nhập khẩu quay trở lại là cao.
Ông Trần Sơn Hà đánh giá triển vọng xuất khẩu gạo của Việt Nam vẫn rất tích cực. Ảnh: Sơn Trang.
Vậy theo ông, chúng ta cần có giải pháp gì để bảo đảm ổn định việc tiêu thụ cũng như giá lúa gạo trong nước?
Trước hết, Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành liên quan khuyến cáo doanh nghiệp không bán tháo, giữ ổn định giá trong nước. Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đều đã có văn bản hướng dẫn, đồng thời yêu cầu doanh nghiệp tích cực thu mua lúa gạo cho nông dân cũng như mở rộng, đa dạng hóa thị trường.
Vinafood 1 và nhiều doanh nghiệp khác cũng đang đẩy mạnh thu mua, tạm trữ lúa gạo, thực hiện nghiêm túc Nghị định 107 của Chính phủ về kinh doanh, xuất khẩu gạo. Đây là biện pháp vừa bảo đảm an ninh lương thực trong nước, vừa tạo nguồn hàng sẵn sàng cho xuất khẩu khi thị trường phục hồi.
Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng tích cực mở rộng xuất khẩu sang thị trường Châu Phi - nơi gạo Việt Nam được ưa chuộng về chất lượng và uy tín giao hàng. Thị trường này thường có nhu cầu nhập khẩu mạnh vào cuối năm. Cùng với đó, việc khai thác thêm các thị trường tiềm năng ở Châu Âu, Mỹ cũng đang được xúc tiến, dù yêu cầu khắt khe hơn nhưng lại giúp gạo Việt Nam nâng cao giá trị và thương hiệu.
Một vấn đề nữa là vốn. Các doanh nghiệp đã kiến nghị Chính phủ, ngân hàng có cơ chế tín dụng ưu đãi để có thể thu mua, tạm trữ lúa gạo cho nông dân. Đây là giải pháp quan trọng giúp bà con yên tâm sản xuất, không bị thiệt thòi trong giai đoạn biến động.
Theo ông Trần Sơn Hà tin rằng mục tiêu xuất khẩu gạo năm nay của nước ta vẫn hoàn toàn khả thi. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Triển vọng tích cực cuối năm
Ông đánh giá thế nào về triển vọng xuất khẩu gạo của Việt Nam trong năm nay? Việc Philippines tạm dừng nhập khẩu gạo liệu có ảnh hưởng lớn tới mục tiêu xuất khẩu gạo năm 2025 của nước ta?
Tôi tin tưởng triển vọng vẫn rất tích cực. Ngoài Philippines, các thị trường truyền thống như Trung Quốc, Châu Phi đang duy trì nhu cầu ổn định. Các doanh nghiệp cũng đang chú trọng liên kết bền vững để sản xuất gạo chất lượng cao, giảm phát thải, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của các thị trường ngách ở Châu Âu, Mỹ.
Tính đến nay, Việt Nam đã xuất khẩu khoảng 6,2 triệu tấn gạo, cùng với vụ thu đông sắp tới ở ĐBSCL, chúng ta hoàn toàn có thể đạt mục tiêu 7,5 - 8 triệu tấn trong năm nay. Cuối năm cũng là thời điểm nhu cầu nhập khẩu gạo từ Châu Phi, Philippines tăng mạnh để phục vụ tiêu dùng dịp lễ. Đây là cơ hội để giá và sản lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam khởi sắc.
Nếu không có biến động lớn, đến tháng 10 khi lệnh tạm ngừng nhập khẩu gạo của Philippines hết hiệu lực, các doanh nghiệp Philippines nhiều khả năng sẽ quay lại nhập khẩu để kịp phục vụ nhu cầu trong nước. Trong khi đó, doanh nghiệp Việt Nam cũng đã chủ động mở rộng sang các thị trường khác, qua đó bù đắp phần thiếu hụt. Tôi tin rằng mục tiêu xuất khẩu gạo năm nay vẫn hoàn toàn khả thi. Khó khăn ngắn hạn nhưng triển vọng dài hạn vẫn rất tích cực.
Trân trọng cảm ơn ông!
