Đầu tháng 8/2025, thông tin Philippines - quốc gia nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới và cũng là khách hàng số 1 của Việt Nam thông báo tạm ngưng nhập khẩu gạo trong 60 ngày kể từ 1/9 đã khiến thị trường trong nước chao đảo.
Công nhân kiểm tra bao gạo trước khi đưa lên băng chuyền phục vụ đơn hàng xuất khẩu. Ảnh: Kim Anh.
Ngay sau khi thông tin được phát đi, giá gạo trong nước ban đầu không giảm mà còn tăng, do các nhà nhập khẩu Philippines tranh thủ gom hàng trước khi lệnh cấm có hiệu lực. Tuy nhiên, sang những tuần sau đó, thị trường đã quay đầu giảm mạnh. Giá gạo 5% tấm giảm 10 USD còn 389 USD/tấn; gạo OM5451 còn 420 USD/tấn, OM18 và Đài Thơm dao động 460 - 475 USD/tấn, giảm tới 30 - 40 USD so với đầu tháng.
Theo các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, việc Philippines ngưng nhập khẩu chỉ tác động về tâm lý, kéo theo nhiều thị trường khác như Trung Quốc, châu Phi tạm dừng giao dịch để nghe ngóng, chờ giá xuống thấp hơn. Trong khi đó, nguồn cung dồi dào từ Thái Lan, Campuchia, đặc biệt là Ấn Độ khiến giá gạo Việt khó giữ ở mức cao. Điều này nhanh chóng phản ánh vào thị trường lúa gạo trong nước, khi giá lúa ở ĐBSCL cuối tháng 8 giảm bình quân 1.500 - 1.700 đồng/kg so với tháng trước.
Ông Nguyễn Văn Thành, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất - Thương mại Phước Thành IV cho biết, giá gạo sau khi giảm mạnh nay đã chững lại và nhích nhẹ. Hiện công ty đang tranh thủ thu mua trở lại để duy trì “chân hàng” phục vụ các thị trường khác như Trung Đông, châu Phi và Trung Quốc. Nếu không dự trữ bây giờ, khi Philippines nối lại nhập khẩu sẽ không có đủ nguồn cung.
Tuy nhiên, ông Thành cũng thẳng thắn chỉ ra vướng mắc về dòng tiền do quy định hoàn thuế giá trị gia tăng chậm. Theo ông Thành, nguồn vốn chiếm tới 5% bị neo cả năm để chờ kiểm toán khiến doanh nghiệp rất khó xoay xở. "Chúng tôi kiến nghị Nhà nước cho hoàn thuế trước, kiểm tra sau để giảm áp lực vốn", ông Thành nói.
Chung nhận định này, ông Nguyễn Vĩnh Trọng - Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Đồng Tháp) dự đoán lệnh cấm nhập khẩu của Philippines sẽ kết thúc sớm, có thể chỉ sau 30 - 45 ngày. Cuối năm nhu cầu gạo từ Philippines và nhiều thị trường khác rất lớn, giá sẽ tăng trở lại. Vì vậy, các doanh nghiệp đang tận dụng cơ hội giá tốt hiện nay để thu mua, dự trữ cho mùa cao điểm.
Dù thị trường gạo thế giới đang dư cung, ông Đỗ Hà Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho rằng, gạo Việt vẫn có phân khúc riêng và sẽ duy trì vị thế ở các thị trường trọng điểm. Tuy vậy, ông cũng nhấn mạnh bài toán vốn, chi phí lãi vay và áp lực thuế vẫn là những “điểm nghẽn” cần tháo gỡ để doanh nghiệp đủ lực giữ chân hàng, đón cơ hội xuất khẩu khi nhu cầu tăng mạnh vào cuối năm.
