Mô hình chính quyền hai cấp đình trệ do thiếu kế toán trưởng, tài khoản

Tại Hội nghị trực tuyến hướng dẫn triển khai công tác tài chính - ngân sách sau sáp nhập đơn vị hành chính, Bộ Tài chính ghi nhận hàng loạt khó khăn từ các xã, phường mới thành lập, đặc biệt liên quan đến việc mở tài khoản, bổ nhiệm kế toán trưởng và tiếp nhận bàn giao tài sản công.

Theo ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Giám đốc Kho bạc Nhà nước, nhiều đơn vị dự toán cấp xã chưa mở tài khoản tại Kho bạc, điều kiện tiên quyết để thực hiện chi ngân sách Nhà nước.

Trong hệ thống tài chính công, mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước là bước bắt buộc để các cơ quan, đơn vị hành chính nhận và chi tiền ngân sách. Nếu chưa có tài khoản, các khoản chi cho hoạt động thường xuyên, lương cán bộ, chi hỗ trợ người dân... đều bị đình trệ.

Cùng với đó, nhiều xã rơi vào tình trạng không có kế toán trưởng đủ điều kiện theo quy định. Ông Lê Quang Hùng, Giám đốc Sở Tài chính Thanh hóa nêu khó khăn trong việc tìm cán bộ đủ tiêu chuẩn để bổ nhiệm kế toán trưởng, đặc biệt ở các xã vùng sâu, vùng xa. Ông kiến nghị Bộ Tài chính xem xét nới lỏng điều kiện tiêu chuẩn bổ nhiệm, tạo điều kiện cho các xã triển khai công tác tài chính đúng luật.

Theo quy định hiện hành, kế toán trưởng cấp xã phải đáp ứng yêu cầu về trình độ chuyên môn, thời gian công tác và phải có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý tài chính - kế toán. Trong khi đó, nhiều cán bộ tại địa phương trước đây chỉ đảm trách công việc kế toán đơn thuần, chưa đủ điều kiện giữ chức danh kế toán trưởng theo luật.

Không để 'đứt gãy' ngân sách sau sáp nhập

Từ ngày 1/7, các xã mới sau sáp nhập đơn vị hành chính chính thức đi vào hoạt động theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Việc này giúp tinh gọn bộ máy, tăng hiệu quả quản lý, nhưng cũng đặt ra thách thức lớn về phân cấp ngân sách, tổ chức bộ máy kế toán, kho bạc, tài sản công...

Ông Nguyễn Minh Tân, Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách Nhà nước cho biết, Bộ Tài chính đã có văn bản hướng dẫn giao dự toán thu - chi ngân sách 2025 cho các xã mới theo nguyên tắc “không để đứt gãy ngân sách”. Theo đó, các xã mới sẽ kế thừa toàn bộ nhiệm vụ, quyền hạn ngân sách của xã cũ. Phần phân chia nguồn thu giữa ngân sách tỉnh và xã được giữ ổn định như trước.

Tuy nhiên, để triển khai được, các xã phải hoàn thiện quy trình giao dự toán, lập kế hoạch tài chính, mở tài khoản và xác định cấp đơn vị dự toán ngân sách, điều vốn đòi hỏi bộ máy kế toán vận hành trơn tru từ những ngày đầu.

Một trong những khó khăn được nêu là chưa có tổ chức bộ máy kế toán hoàn chỉnh, khiến quá trình xử lý chi thường xuyên, ví dụ lương cán bộ, điện, nước, vận hành các dịch vụ công, bị gián đoạn.

Kho bạc Nhà nước đề nghị UBND các tỉnh chỉ đạo các xã khẩn trương mở tài khoản tại kho bạc. Đồng thời, Sở Tài chính phối hợp hướng dẫn đăng ký tài khoản, giao dự toán, xử lý tạm cấp ngân sách đối với các đơn vị chưa có quyết định dự toán chính thức. Đây là điều khoản cho phép “tạm cấp ngân sách” trong trường hợp chưa có quyết định phân bổ chính thức, để đảm bảo không bị gián đoạn chi tiêu công.

Một vấn đề khác thu hút sự quan tâm là thiếu phương tiện phục vụ công tác tại cấp xã, đặc biệt là xe công. Ông Nguyễn Tân Thịnh, Cục trưởng Cục Quản lý công sản cho biết, nhiều xã biên giới sau sáp nhập chưa được bố trí xe công. Qua rà soát, không đủ số xe để điều chuyển từ cấp huyện cho xã. Xe dư từ các bộ ngành trung ương hầu hết đã cũ, không đáp ứng được yêu cầu.

Do đó, các địa phương được khuyến nghị chủ động mua sắm mới theo đúng tiêu chuẩn, định mức, nhằm bảo đảm xã có phương tiện phục vụ công tác, nhất là trong các tình huống phòng chống thiên tai, xử lý khẩn cấp.

Bộ Tài chính cũng đã ban hành biểu mẫu báo cáo mới (Công văn số 11120/BTC-QLCS), dự kiến tích hợp lên phần mềm dùng chung để các xã, phường dễ dàng tổng hợp tình hình xử lý tài sản công sau sáp nhập. Cục Quản lý công sản sẽ ban hành tài liệu hướng dẫn gửi về các xã trong thời gian tới, giúp cán bộ cơ sở dễ dàng thực hiện đúng quy định.

Tổ công tác sẽ đi tận nơi, gỡ tận chỗ'

Trước hàng loạt khó khăn, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi nhấn mạnh, nhất quyết không để các vướng mắc về tài chính - ngân sách - kế toán - tài sản công ảnh hưởng đến hiệu quả mô hình chính quyền hai cấp. Ông cho biết Bộ đã thành lập 6 tổ công tác, phối hợp với các tỉnh, thành phố để trực tiếp tháo gỡ khó khăn.

Thứ trưởng yêu cầu các đơn vị trong ngành tài chính tổng hợp các câu hỏi - trả lời gửi lên hệ thống để các xã tham khảo chung. Đồng thời, Sở Tài chính các địa phương phải cử cán bộ theo dõi, hỗ trợ địa bàn xã, phường, đặc khu, nhất là trong những ngày đầu triển khai.

Đối với kiến nghị liên quan đến tiêu chuẩn kế toán trưởng, Thứ trưởng giao Cục Quản lý, giám sát kế toán, kiểm toán chủ trì rà soát lại và báo cáo lãnh đạo Bộ trong tuần tới để có hướng xử lý phù hợp.

“Chúng ta phải đồng lòng, chủ động và linh hoạt. Nếu những vướng mắc nhỏ không được giải quyết kịp thời, sẽ thành nút thắt lớn cho cả hệ thống tài chính địa phương”, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi nhấn mạnh.