Bao bì còn nhiều hạn chế
Xuất khẩu rau quả của Việt Nam đang tiếp tục tăng trưởng tốt trong năm nay. Tại Hội thảo "Cải tiến bao bì và đóng gói trái cây xuất khẩu", diễn ra ngày 12/12/2025 tại TP.HCM, bà Đinh Thị Tám, Phó Viện trưởng Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch - VIAEP (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết, trong 11 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu rau quả ước đạt 7,8 tỷ USD, tăng 18% so với cùng kỳ năm trước; dự kiến cả năm đạt khoảng 8,5 tỷ USD.
Đặc biệt, nhiều mặt hàng chủ lực như sầu riêng, thanh long, bưởi, xoài, chanh leo… liên tục mở rộng thị trường sang Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Đông.
Các đại biểu trao đổi về một công nghệ đóng gói trái cây. Ảnh: Sơn Trang.
Với kết quả xuất khẩu như trên, rau quả đang tiếp tục là một trong những ngành hàng xuất khẩu hàng đầu của nông nghiệp Việt Nam và còn nhiều tiềm năng để gia tăng kim ngạch xuất khẩu trong thời gian tới.
Tuy nhiên, để xuất khẩu rau quả tiếp tục tăng trưởng tốt và bền vững, thâm nhập và đứng vững tại các thị trường xa, thị trường khó tính, ngành rau quả còn nhiều việc phải cải thiện, nhất là cải thiện về bao bì để góp phần giảm tổn thất sau thu hoạch, đáp ứng các yêu cầu ngày càng khắt khe về tính bền vững, truy xuất nguồn gốc và an toàn thực phẩm.
Ông Peter Johnson, chuyên gia quốc tế về chuỗi giá trị trái cây nhiệt đới GQSP Việt Nam, UNIDO, cho rằng, để mở rộng xuất khẩu trái cây, đa dạng hóa thị trường, tiếp cận thị trường bán lẻ hiện đại, ngành công nghiệp trái cây nhiệt đới Việt Nam cần phải bắt đầu giải quyết các vấn đề cốt lõi về bao bì.
Ông Peter Johnson chỉ ra những hạn chế lớn của bao bì trái cây Việt Nam hiện nay như: độ bền của thùng carton thấp, hầu hết các lớp thùng dưới cùng bị bẹp, móp, nén; thiết kế bao bì không phù hợp để làm mát hoặc duy trì nhiệt độ cho trái cây; bao bì không phù hợp với loại sản phẩm, dẫn đến thiếu hiệu quả trong vận chuyển; việc mua thùng carton chủ yếu là để tiết kiệm chi phí nhưng người mua thiếu nhận thức về những tổn thất liên quan.
Bao bì không phù hợp còn ảnh hưởng không nhỏ tới tính bền vững của ngành rau quả Việt Nam. Bà Lê Thị Thanh Thảo, Đại diện Quốc gia của UNIDO tại Việt Nam nhấn mạnh: "Bao bì không bao giờ chỉ là “vật liệu bọc ngoài”, mà là một giải pháp công nghệ. Bao bì không phù hợp gây ra lượng phát thải lớn hơn nhiều so với bản thân bao bì".
Cải tiến bao bì để nâng cao hình ảnh trái cây Việt
Với ngành hàng rau quả, để thúc đẩy xuất khẩu trong thời gian tới, bà Đinh Thị Tám cho biết, bao bì thông minh MAP (Modified Atmosphere Packaging) - màng phủ từ hợp chất tự nhiên (coating), cùng với quản lý chuỗi lạnh đang trở thành giải pháp cốt lõi để kéo dài thời gian bảo quản, duy trì chất lượng cảm quan và giảm thất thoát trong vận chuyển dài ngày.
Một số sản phẩm của Chương trình GQSP Việt Nam. Ảnh: Sơn Trang.
Thạc sỹ Nguyễn Mạnh Hiểu (VIAEP) đồng thời cho rằng, công nghệ MAP có những ưu điểm như giảm O₂, tăng CO₂ để làm chậm hô hấp, giảm mất nước giúp hạn chế nhăn vỏ trái cây, ổn định độ ẩm và nhiệt bên trong túi, tăng thời gian bảo quản khi vận chuyển xa.
Thực tế cho thấy, công nghệ MAP khi áp dụng với vải thiều xuất khẩu sang Mỹ đã kéo dài thời gian bảo quản lên 35 ngày. Chanh leo thử nghiệm bảo quản bằng MAP và Coating, sau 35 ngày vẫn giữ được độ tươi, ngon.
Ngoài xuất khẩu, phần lớn sản lượng trái cây Việt Nam đang được tiêu thụ ở thị trường nội địa. Do đó, công nghệ bao bì và đóng gói trái cây cũng có vai trò rất quan trọng trong giảm tổn thất trái cây trên thị trường nội địa.
TS Nguyễn Thanh Mỹ, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Mỹ Lan chia sẻ, với trái cây cắt sẵn như dưa lưới, xoài, ổi, đu đủ, hồng xiêm... hay trái cây tách múi như sầu riêng, mít...., công nghệ đóng gói EMAP sẽ kéo dài thời gian bảo quản lên từ 7-14 ngày, thậm chí hồng xiêm sẽ bảo quản được từ 10-20 ngày..
TS Nguyễn Thanh Mỹ chia sẻ về đóng gói trái cây cắt lắt bằng công nghệ EMAP. Ảnh: Sơn Trang.
Theo ông Nguyễn Ngọc Minh Thy, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bao bì Việt Nam (VINPAS), Tổng Giám đốc Tổng Công ty Công nghiệp - In - Bao bì Liksin, ứng dụng công nghệ bao bì và chuỗi lạnh trong ngành trái cây có mục tiêu kéo dài thời gian bảo quản, hỗ trợ duy trì độ tươi, mở rộng thị trường phân phối. Ứng dụng công nghệ bao bì và chuỗi lạnh được thực hiện thông qua các giải pháp gồm ứng dụng bao bì thông minh và thiết kế thùng carton tối ưu cho bảo quản lạnh.
Bên cạnh đó, cần thúc đẩy phát triển bao bì bền vững nhằm đáp ứng xu hướng bền vững và EPR, tạo lợi thế cạnh tranh và nâng cao hình ảnh cho trái cây Việt Nam. Giải pháp cho bao bì bền vững gồm: ứng dụng nguyên tắc thiết kế để tái chế; sử dụng nguồn vật liệu bền vững, vật liệu tái chế; bao bì phân huỷ sinh học, đơn vật liệu; thiết kế bao bì có câu chuyện về ESG; chuẩn bị đáp ứng các quy định: EPR, PPWR, DPP...
Trước những đòi hỏi ngày càng khắt khe của các thị trường nhập khẩu trái cây, VINPAS đề xuất ngành bao bì trái cây cần cải tiến và chuẩn hóa bao bì, ưu tiên sử dụng vật liệu bền – an toàn – có khả năng tái chế, đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc của thị trường xuất khẩu. Đồng thời tiên phong trong ứng dụng các công nghệ bảo quản, kéo dài thời hạn sử dụng thực phẩm và thay đổi tư duy về thị trường; liên tục theo dõi và cập nhật các thay đổi, quy định tại thị trường quốc tế, thúc đẩy số hóa và truy xuất nguồn gốc qua bao bì.
Đại biểu tham quan, tìm hiểu một số sản phẩm bao bì nông sản của Liksin. Ảnh: Sơn Trang.
Hướng đi bền vững cho bao bì nông sản
Đại diện Quốc gia của UNIDO tại Việt Nam Lê Thị Thanh Thảo thông tin, UNIDO vừa công bố báo cáo “Xác định nghịch lý lãng phí và thất thoát lương thực” (đồng xuất bản bởi UNIDO, WUR và Tổ chức Bao bì Thế giới - WPO). Báo cáo nhấn mạnh vai trò then chốt của bao bì trong giảm tổn thất và lãng phí thực phẩm, đồng thời giới thiệu bộ 5 nguyên tắc thiết kế bao bì như một cơ sở khoa học để định hướng thiết kế bao bì phù hợp cho sản phẩm nông sản.
Ông Peter Johnson: "Bao bì không nhất thiết là một khoản chi phí, mà là một khoản đầu tư cho doanh nghiệp. Thùng carton chắc chắn giúp bảo vệ chất lượng trái cây, giảm thiểu tổn thất và đảm bảo tiếp cận thành công thị trường xuất khẩu".
5 nguyên tắc gồm: thiết kế để chứa đựng và bảo vệ sản phẩm, thiết kế nhằm kéo dài thời gian bảo quản, thiết kế hướng tới sự tiện dụng cho người tiêu dùng, hiến kế để truyền thông và cung cấp thông tin, cân bằng giữa mục tiêu giảm thất thoát thực phẩm và giảm rác thải bao bì.
Chia sẻ về hướng đi cho bao bì nông sản hiện nay, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bao bì Việt Nam (VINPAS), Tổng Giám đốc Tổng Công ty Công nghiệp - In - Bao bì Liksin Nguyễn Ngọc Minh Thy đề cập các tiêu chí: an toàn, tiện lợi, bền vững, minh bạch và có chứng nhận.
Cụ thể, an toàn gồm đảm bảo an toàn thực phẩm, an toàn cho người tiêu dùng. Tiện lợi là vận chuyển dễ dàng, tiếp cận đa kênh. Bền vững là giảm rác thải bao bì, giảm thất thoát thực phẩm. Minh bạch nguồn gốc, thông tin sản phẩm và toàn chuỗi giá trị. Chứng nhận kiểm soát chất lượng đáp ứng thị trường xuất khẩu.
Đặc biệt, vấn đề chuẩn hóa bao bì nông sản, thực phẩm, đang được nhiều chuyên gia, doanh nhân đề cập tới. Bà Nguyễn Mai Minh Thư, Giám đốc Công ty Cổ phần Bao bì Mai Thư đề nghị, cần có sự phối hợp giữa VINPAS, cơ quan quản lý, viện, trường và doanh nghiệp để xây dựng tiêu chuẩn bao bì cho nông sản xuất khẩu. Bà Minh Thư nhấn mạnh: “Nếu chúng ta chuẩn hóa bao bì, chúng ta sẽ chuẩn hóa niềm tin của thế giới về nông sản Việt”.
