Từ hơn 400 ha nuôi tôm còn lại 70 ha
Trước đây, khu vực tại ấp Ông Tô, xã Hồ Tràm (TP.HCM) từng được coi là cái nôi và thủ phủ nuôi tôm của cả vùng. Trước khi sáp nhập về TP.HCM, vùng nuôi này thuộc xã Phước Thuận (huyện Xuyên Mộc, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) từng có hơn 419 ha quy hoạch nuôi tôm, gồm các khu Bàu Sình A, Bàu Sình B, 19 ha, 47 ha và vùng dân tự nuôi 186 ha.
Trong đó, các khu 47 ha và 19 ha đã được đầu tư hạ tầng từ năm 2003 - 2004, có trạm bơm, đường nội đồng và hệ thống điện 3 pha phục vụ sản xuất.
Ông Phạm Tiến Dũng (ngụ ấp Ông Tô) cho biết, con tôm thẻ chân trắng từng giúp người dân ở nơi đây đổi đời. Nhiều hộ nuôi giàu lên từ việc nuôi tôm, bán thức ăn và vật liệu phụ trợ trong nuôi tôm thẻ chân trắng.
"Thời điểm năm 2012 - 2013, tôm thẻ chân trắng ở đây nuôi với kích cỡ 50 - 60 con/kg, có giá cao kỷ lục khoảng 190.000 - 200.000 đồng/kg khiến ai cũng mừng, bội thu", ông Dũng cho hay.
Năm 2018, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu phê duyệt Dự án hệ thống kênh dẫn nước mặn phục vụ nuôi trồng thủy sản khu vực bờ trái Sông Ray, tổng mức đầu tư 59,4 tỷ đồng, mục tiêu cấp nước mặn ổn định cho hơn 400 ha vùng nuôi tôm Phước Thuận. Dự án gồm hai gói thầu xây dựng kênh chính và trạm bơm.
Những ao tôm từng giúp người dân ấp Phước Thuận trước đây có của ăn, của để thì giờ đây bị bỏ hoang, bùn lắng đọng hoặc chuyển sang nuôi các loại cá nước ngọt. Ảnh: Lê Bình.
Tuy nhiên, qua thời gian, tình trạng ngọt hóa tại khu vực Phước Thuận diễn ra ngày càng phức tạp khiến việc nuôi tôm ngày càng khó khăn. Chưa kể, phần lớn diện tích này đã chuyển mục đích sử dụng đất theo định hướng phát triển du lịch của tỉnh. Chỉ còn khoảng 70 ha có thể tiếp tục nuôi trồng thủy sản, chủ yếu quy mô nhỏ lẻ, tự phát. Do đó, dự án được đánh giá lại và ngưng triển khai.
Ông Nguyễn Quốc Khanh, nguyên Phó Chủ tịch UBND huyện Xuyên Mộc (trước đây) cho biết: “Nếu duy trì dự án hạ tầng cấp nước theo thiết kế ban đầu sẽ không còn phù hợp, bởi diện tích nuôi thực tế quá nhỏ, không đảm bảo hiệu quả đầu tư”.
Khi ấy, Sở NN-PTNT Bà Rịa - Vũng Tàu cũng nhận định: “Mục tiêu dự án không còn phù hợp do vùng nuôi bị thu hẹp, hiệu quả kinh tế thấp và vị trí trạm bơm ven biển có nguy cơ ảnh hưởng đến cảnh quan du lịch. Cơ quan đề nghị UBND tỉnh dừng đầu tư, tiến hành thanh lý và quyết toán công trình theo quy định”.
Tháng 2/2025, UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã ban hành Văn bản số 1936/UBND-VP, thống nhất chủ trương dừng dự án kênh dẫn nước mặn Sông Ray, giao Ban Quản lý Dự án hoàn thiện hồ sơ trình cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Vì đâu vùng nuôi kém hiệu quả?
Ông Nguyễn Đăng Nhân, từng đảm nhận chức vụ Trưởng phòng NN-PTNT huyện Xuyên Mộc (thuộc tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ). Gia đình ông Nhân cũng là một trong những hộ nuôi tôm lâu năm tại khu vực ấp Ông Tô. Đến nay, các ao nuôi tôm của gia đình ông đang dần chuyển sang nuôi cá nước ngọt thay vì tôm thẻ, do độ mặn của nước không đủ đáp ứng việc nuôi trồng. Nhìn từ trên cao, hầu hết các ao tôm cũng đều bị bỏ hoang, bùn lắng đọng hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng.
Theo ông Nhân, nguyên nhân chính dẫn đến việc vùng nuôi Phước Thuận suy giảm hiệu quả, trước hết là quy hoạch phát triển thay đổi. Theo Nghị quyết số 09-NQ/TU và Thông báo số 260-TB/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bà Rịa - Vũng Tàu cũ, Phước Thuận được định hướng phát triển du lịch chất lượng cao, trở thành trung tâm du lịch của huyện Xuyên Mộc.
Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư TP.HCM kiểm tra, khảo sát vùng nuôi thủy sản tại hộ ông Nguyễn Đăng Nhân (đội mũ). Ảnh: Lê Bình.
“Do đó, phần lớn diện tích đất nuôi tôm trước đây (khoảng 349/419 ha) đã được quy hoạch thành đất du lịch, bến tàu và đất ở nông thôn. Mục tiêu phát triển thủy sản quy mô lớn không còn phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế của địa phương”, ông Nhân phân tích.
Nguyên nhân thứ hai được xác định là do hiệu quả sản xuất thấp. Các hộ nuôi chủ yếu theo hình thức quảng canh cải tiến, quy mô nhỏ, phụ thuộc thời tiết, thiếu hệ thống xử lý nước thải. Giá thành sản xuất cao, năng suất thấp khiến nhiều hộ bỏ nghề, chuyển sang kinh doanh dịch vụ du lịch hoặc bán đất cho doanh nghiệp đầu tư.
Sau gần hai thập kỷ, vùng nuôi tôm Phước Thuận không còn giữ vai trò kinh tế như kỳ vọng ban đầu. Diện tích thu hẹp, sản xuất manh mún và định hướng phát triển mới đã khiến khu vực này chuyển dần từ nông nghiệp sang du lịch - một bước đi phù hợp với quy hoạch tổng thể của địa phương.
Tuy nhiên, với định hướng phát triển thủy sản bền vững, Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư TP.HCM cho biết, đơn vị đang rà soát, tái cơ cấu vùng nuôi. Theo đó, vùng nuôi tôm Phước Hải (Lộc An trước đây) hiện là vùng nuôi tôm công nghệ cao, tới đây vùng nuôi này được xác định là vùng nuôi tôm công nghiệp tập trung, trọng điểm, áp dụng công nghệ cao, gắn với quản lý môi trường và truy xuất nguồn gốc sản phẩm.
Việc dừng dự án kênh dẫn nước mặn Sông Ray vì vậy không chỉ là điều chỉnh kỹ thuật, mà còn là bước chuyển hợp lý trong chiến lược phát triển ngành thủy sản của TP.HCM, hướng tới sử dụng hiệu quả nguồn lực, hài hòa giữa nông nghiệp, du lịch và bảo vệ môi trường ven biển.
