Hàng năm, nhiều vùng trồng cây ăn quả ở ĐBSCL thường chịu ảnh hưởng của lũ. Lũ mang phù sa, giúp rửa phèn mặn, nhưng ngập kéo dài khiến rễ cây thiếu oxy, thối rễ, rụng lá, rụng trái, thậm chí chết cây. Vì vậy sau mùa lũ cần khẩn trương phục hồi vườn cây để bảo đảm năng suất và tuổi thọ.
Một vườn xoài bị ngập nước do vỡ đê bao. Ảnh: Minh Đảm.
Theo TS Nguyễn Thị Ngọc Trúc, Trưởng Bộ môn Nông học - Viện Cây ăn quả Miền Nam, sau khi nước rút, bà con cần đánh giá tình trạng vườn cây, quan sát hệ thống mương, liếp, cống thoát nước để tìm những điểm tắc, sụp hoặc xói mòn. Kiểm tra tình trạng cây trồng để phát hiện những cây có rễ bị lộ, bị thối, lá vàng, rụng trái, gãy nhánh, mốc thân. Sau đó phân loại cây theo mức độ thiệt hại để có hướng xử lý phù hợp. Việc này giúp bà con không phải xử lý đại trà mà tập trung vào những cây có khả năng phục hồi cao, tiết kiệm chi phí và công lao động.
Kế tiếp là cải tạo hệ thống thoát nước và đất trồng. Sau khi lũ rút, phần lớn đất bị bí chặt, yếm khí, chua phèn và chứa nhiều độc tố. Do đó bà con cần nạo vét mương, đắp lại bờ liếp, đảm bảo thoát nước nhanh cho mùa mưa sau. Xới xáo nhẹ mặt đất quanh tán cây để tăng thông khí cho vùng rễ. Bổ sung vôi (CaCO₃ hoặc Dolomite) với lượng từ 200 - 400kg/ha để trung hòa độ chua, giảm độc tố kim loại. Bón phân hữu cơ hoai mục hoặc phân vi sinh nhằm cải thiện cấu trúc đất, phục hồi vi sinh vật có lợi như Burkhoderia tropica, Bacillus subtilis, Trichoderma spp, Pseudomonas flourescent...
Người dân đốn bỏ những cây bưởi da xanh không còn sức sống sau nhiều ngày bị ngập nước, tập trung chăm sóc, phục hồi cây dừa. Ảnh: Minh Đảm.
Cây bị ngập lâu ngày rễ thường bị thối hoặc chết. Vì vậy khi đất khô ráo bà con cần chú ý cắt bỏ phần rễ bị thối, dùng vôi hoặc thuốc trị nấm gốc đồng để khử trùng vùng rễ. Kế tiếp, tưới hoặc phun chế phẩm vi sinh Trichoderma, Bacillus subtilis, Cheatomium spp để ức chế nấm hại. Đồng thời kích thích ra rễ mới bằng dung dịch Atonik, Humic, Seaweed hoặc Amino acid pha loãng. Tránh bón phân hóa học trong 10 - 15 ngày đầu sau khi xử lý rễ vì rễ non chưa hấp thụ được.
Sau lũ, nhiều cây bị rụng lá, cháy mép, nứt vỏ thân, cần chăm sóc thận trọng. Bà con cần cắt tỉa cành bị hư, gãy hoặc nhiễm bệnh để hạn chế lan truyền nấm. Phun phân bón lá chứa đạm, kali và vi lượng (Bo, Zn, Mg) nhằm phục hồi khả năng quang hợp. Bôi thuốc Bordeaux hoặc chế phẩm gốc đồng lên vết thương trên thân cây. Với cây bị nứt thân hoặc sạm vỏ, có thể bôi hỗn hợp keo liền sẹo kết hợp thuốc trừ nấm sinh học.
Môi trường ẩm ướt là điều kiện thuận lợi cho các loại bệnh như thối rễ, xì mủ, loét thân, thán thư, đốm lá bùng phát. Do đó bà con cần phun thuốc sinh học phòng nấm (gốc đồng, gốc phosphonate hoặc chế phẩm vi sinh). Theo dõi bọ trĩ, rầy, nhện đỏ, sâu đục thân phát sinh khi cây ra đọt non sau phục hồi. Không phun thuốc hóa học liều cao để tránh làm yếu cây thêm.
Sau 2 - 3 tuần kể từ khi cây bắt đầu ra rễ non, bà con có thể bón phân NPK cân đối (tỉ lệ 15-15-15 hoặc 16-16-8) với liều thấp kết hợp phân hữu cơ hoai, phân vi sinh, humic hoặc phân bón sinh học dạng lỏng để kích thích hệ vi sinh vật đất. Phun Amino acid, rong biển, dịch chuối hoặc phân cá thủy phân lên tán để phục hồi sức sinh trưởng.
"Định hướng lâu dài sau lũ, bà con cần thiết kế lại liếp cao, mương sâu, đặc biệt với vùng trũng thấp. Trồng các cây che phủ, cây chịu úng ở bờ liếp để giảm xói mòn và rửa trôi. Xây dựng hệ thống cảnh báo và trữ nước thông minh giúp chủ động trước biến đổi khí hậu. Khuyến khích chuyển đổi cây trồng thích ứng ngập tạm thời như ổi, mít, xoài, chuối... ở vùng ngập sâu", TS Nguyễn Thị Ngọc Trúc khuyến cáo.
