Vacxin nhược độc (JXA1-R) phòng bệnh tai xanh

Nhằm góp phần bảo vệ tốt đàn heo trước diễn biến phức tạp của dịch tai xanh, ngoài áp dụng biện pháp an toàn sinh học, người chăn nuôi cần có giải pháp hỗ trợ cần thiết đi kèm, đó là sử dụng vacxin.

Trong thực tế, hiệu quả của vacxin phòng bệnh heo tai xanh phụ thuộc rất lớn vào sự tương đồng kháng nguyên của tuýp virus chứa trong lọ vacxin và tuýp virus gây bệnh đang lưu hành. Qua các đợt dịch heo tai xanh trên địa bàn tỉnh Tiền Giang (2010-2012), có một số đàn heo vẫn bị mắc bệnh (mặc dù trước đó đã được tiêm phòng vacxin) do người chăn nuôi sử dụng loại vacxin tai xanh có tuýp virus không tương đồng kháng nguyên với tuýp virus gây bệnh đang lưu hành.

Để trả lời câu hỏi: “Tuýp virus tai xanh nào đang lưu hành và gây bệnh trên đàn heo của Tiền Giang?”, cùng với nghiên cứu dịch tễ của Cục Thú y, Chi cục Thú y Tiền Giang đã gửi 4 bộ mẫu heo mắc bệnh tai xanh để xét nghiệm tại 3 phòng thí nghiệm (Cơ quan Thú y vùng VI, Trường ĐH Nông nghiệp Hà Nội và Hàn Quốc).

Kết quả cho thấy virus gây bệnh heo tai xanh đang lưu hành tại Tiền Giang đều thuộc tuýp Bắc Mỹ, dòng Trung Quốc và có sự tương đồng kháng nguyên của tuýp virus chứa trong lọ vacxin tai xanh nhược độc JXA1-R của Trung Quốc.

Để tìm chọn loại vacxin đưa vào chương trình quốc gia khống chế bệnh heo tai xanh, từ năm 2010 Trung tâm Chẩn đoán thú y TƯ đã khảo nghiệm, thực nghiệm loại vacxin tai xanh nhược độc JXA1-R của Trung Quốc. Kết quả cho thấy, vacxin này có hiệu lực và tính an toàn cao.

- Về tính an toàn: Theo dõi tính an toàn của heo sau khi được tiêm phòng vacxin trong 10 ngày với các chỉ tiêu đánh giá như thể trạng, khả năng tiêu thụ thức ăn, nước uống, vận động, tỉ lệ sống, tỉ lệ chết. Kết quả ghi nhận, vacxin này hoàn toàn an toàn cho heo được tiêm phòng trong 10 ngày.

- Về tính hiệu lực: Công cường độc (gây bệnh) lô heo sau khi tiêm phòng vacxin 28 ngày (lô thí nghiệm) và lô heo không có tiêm phòng vacxin (lô đối chứng). Kết quả cho thấy, sau 28 ngày tiêm phòng, đàn heo tỉ lệ bảo hộ tương đối, đạt 100%.

Thêm một vấn đề đặt ra cho chủ nuôi là rất kinh tế, giá thành vacxin  JXA1-R của Trung Quốc phù hợp với điều kiện chăn nuôi của địa phương. Ở Tiền Giang, vacxin này đã được thử nghiệm năm 2010 và được sử dụng đại trà năm 2011 để chống dịch. Vacxin được sử dụng trên hai nhóm hộ: Nhóm 1 (hộ không có heo bệnh) và nhóm 2 (hộ đang có heo bệnh). Kết quả về heo phát bệnh sau tiêm phòng như sau:

- Nhóm 1: Heo phát bệnh sau tiêm phòng chiếm tỉ lệ thấp, dưới 0,5%. Tức là tiêm phòng 200 con heo chưa có dấu hiệu lâm sàng thì chỉ 1 con có biểu hiện bất thường, chủ yếu là heo con theo mẹ hoặc heo sau cai sữa; các hạng heo khác thường ổn định sau tiêm phòng vacxin từ  5-7 ngày.

- Nhóm 2: Heo phát bệnh sau tiêm phòng chiếm tỉ lệ dưới 15%. Tức là tiêm phòng 100 con có dấu hiệu lâm sàng thì 15 con được theo dõi và điều trị phụ nhiễm trong 3-5 ngày mà vẫn không có khả năng hồi phục. Số heo còn lại ở nhóm hộ này thường ổn định sau tiêm phòng 7-10 ngày.

Quy trình tiêm phòng vacxin phụ thuộc vào 3 yếu tố cơ bản:

- Theo khuyến cáo của nhà SX, mỗi loại vacxin đều có một quy trình tiêm phòng khác nhau. Ví dụ vacxin tai xanh nhược độc JXA1-R của Trung Quốc tiêm mũi đầu cho heo con lúc 14 ngày tuổi và tái chủng sau 4 tháng.

- Áp lực của dịch bệnh: Vùng dịch có thể tiêm phòng vacxin cho heo con sớm hơn và tái chủng sau 1 tháng, sau đó 4 tháng sau tái chủng lại.

- Kháng thể thụ động từ sữa mẹ truyền cho heo con: Có nghĩa là heo mẹ có hoặc không có tiêm phòng vacxin tai xanh. Ví dụ nếu heo mẹ không có tiêm phòng, heo con có thể tiêm phòng sớm hơn vào lúc 10 ngày tuổi.

(*): Tác giả hiện là Phó Chi cục trưởng Chi cục Thú y Tiền Giang