Tây Ninh: Kỳ vọng biến vùng bán ngập thành rừng gáo vàng

Hồ Dầu Tiếng là công trình thủy lợi nhân tạo lớn nhất cả nước với diện tích 27.000 ha. Trong đó, khu vực đất bán ngập có tổng diện tích trên 20.000 ha. Nhằm phát huy hết tiềm năng, lợi thế của vùng đất này, địa phương đang thực hiện dự án trồng rừng bán ngập, trong đó có cây gáo vàng. Theo đánh giá, loại cây này không chỉ đem lại lợi ích về kinh tế mà còn là loại cây có khả năng bảo vệ môi trường sinh thái tự nhiên, tạo cảnh quan môi trường, bảo vệ lòng hồ...

Tại sao trồng cây gáo vàng?

Theo Công ty khai thác thuỷ lợi Dầu Tiếng - Phước Hoà, từ nhiều năm nay, vào mùa khô, người dân quanh vùng “thoải mái” vào vùng đất bán ngập trong hồ trồng tỉa các loại cây ngắn ngày như mì, đậu, bắp… Việc người dân tận dụng đất “bỏ không” để tăng gia sản xuất có mặt ích lợi. Nhất là vài năm gần đây, giá củ mì liên tục tăng đã mang lại lợi nhuận đáng kể cho bà con. Thế nhưng, mặt tiêu cực xuất hiện từ việc canh tác đất bán ngập cũng không ít. Trước tiên là tình trạng “xí phần” đất, “tranh giành địa bàn”, “sang tay” nhau hoặc “cho thuê đất theo thời vụ” đã khiến cho tình trạng đất công trở thành đất “vô chủ”, hoặc có “nhiều chủ” với nhiều diễn biến khá phức tạp.

Ông Trần Quang Hùng, Giám đốc Công ty khai thác thuỷ lợi Dầu Tiếng- Phước Hoà cho biết thêm, việc “tranh thủ” canh tác trên đất bán ngập của người dân đã gây tác động xấu đến môi trường nước trong hồ Dầu Tiếng. Cụ thể, trong quá trình sản xuất, người dân đã sử dụng các loại phân bón, thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu… Sau khi sử dụng, nhiều chai, lọ, túi ni-lông chứa thuốc bị vứt bừa bãi trong hồ. Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, các loại rác (trong đó có rác độc hại từ vỏ chai, bao bì chứa thuốc bảo vệ thực vật) và các loại thân cây bỏ bừa bãi sau thu hoạch gây nguy cơ làm ô nhiễm nguồn nước. Ngoài ra, đơn vị đang đối mặt nạn đánh bắt cá trái phép bằng ngư cụ cấm. Điều đó không chỉ làm cạn kiệt nguồn thuỷ sản, việc dùng cọc nhọn cắm vào đập phụ neo đậu thuyền đánh cá của ngư dân làm hư hỏng bờ đập bảo vệ hồ…

Nhằm giải quyết thực trạng trên, qua nghiên cứu, khảo nghiệm cho thấy cây gáo vàng là một trong những loại cây có khả năng chịu được khô hạn lẫn ngập úng và phát triển tốt ở các vùng đất bán ngập ven hồ. Đặc biệt, loài cây này đã được trồng thành công tại khu vực lòng hồ thủy điện Đăk R’tih tỉnh Đắk Nông và lòng hồ thủy điện Cần Đơn tỉnh Bình Phước.

Theo đó, việc trồng cây đã góp phần tăng dòng chảy kiệt, giảm dòng chảy lũ, giảm nhẹ xói mòn và bồi lắng lòng hồ, giảm nhẹ tác động của sóng tới hệ thống đê đập, tăng tuổi thọ công trình, đảm bảo an toàn công trình quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia và phát triển bền vững nguồn tài nguyên nước; đồng thời khắc phục hạn chế tồn tại trong quản lý, sử dụng đất... Công ty khai thác thuỷ lợi Dầu Tiếng- Phước Hoà phối hợp với Công ty TNHH Việt Dương Tây Ninh thực hiện dự án liên kết trồng rừng bán ngập. Trong đó, chủ yếu là cây gáo vàng (từ cao trình +24,4m trở xuống), bước đầu đạt kết quả khả quan.

Cây gỗ “đa hữu ích”

Theo Thạc sĩ Trương Quốc Ánh, Phó Giám đốc Bộ môn Công nghệ Sinh học thuộc Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam, cây gáo vàng còn gọi là cây tỷ phú, cây gáo vàng Tagu Thái Lan. Không chỉ dễ trồng, dễ chăm sóc, cây này còn đem lại hiệu quả kinh tế cao. Theo đó, cây này có tốc độ phát triển nhanh, tăng từ 4,5 đến 5,5cm đường kính trong một năm, có thể phát triển tốt ở đa số mọi điều kiện đất đai của vùng. Cây có thân thẳng đứng, gỗ vàng nhạt kết cấu đều, sợi gỗ thô và dài, không có mùi vị dị biệt, gỗ khô nhanh, không dễ nứt nên chế biến rất dễ, tính năng bám sơn tốt. Tính năng lực học của gỗ gáo thuộc loại trung bình, các tiêu chí chất lượng của gỗ gáo tương đương với gỗ sa mộc. Gỗ gáo vàng thường được dùng để sản xuất đồ gia dụng, đồ thủ công mỹ nghệ, thùng xe, trang trí kiến trúc, là nguyên liệu rất tốt để làm ván sợi nhân tạo, ván MDF, bột giấy…

Ông Nguyễn Văn Ách (7 Ách) một trong những người từng rất thành công trong việc trồng cây gáo vàng trên vùng bán ngập, hiện là chuyên gia tư vấn cho Công ty TNHH Việt Dương trồng cây gáo vàng trên lòng hồ Dầu Tiếng – Phước Hòa cho biết thêm: Thiên nhiên ưu đãi cho lòng hồ Dầu Tiếng – Phước Hòa bởi khu vực này có nguồn phù sa bồi lắng rất màu mỡ, địa hình tương đối bằng phẳng tạo vùng bán ngập rộng lớn. Mặc dù chỉ trồng gần 1 năm, tuy thời gian bị ngập dưới nước khá lâu (khoảng 6 tháng) nhưng loài cây này vẫn phát triển khá nhanh, hầu hết các cây được trồng đều đã sống và đang đâm chồi nảy lộc. Hiện nhiều cây đã cao hơn 1m nhô lên khỏi mặt nước với đường kính gốc trung bình đạt 2cm đến 5cm. Nếu được chăm sóc tốt, dự kiến 2 năm tuổi cây sẽ có đường kính từ 7 đến 12 cm, cây 3 năm tuổi có đường kính trung bình từ 20 đến 25cm, cây từ 4 đến 5 năm tuổi có đường kính trung bình từ 35 đến 45cm...

“Sau thời gian khoảng 5-6 năm, gáo vàng có thể bắt đầu cho thu hoạch. Theo số liệu thống kê từ các nghiên cứu thực tế thì 1 ha đất có thể trồng được 1.000 cây, sau 5 năm 1 ha trồng gáo vàng có thể mang lại doanh thu gần 1 tỷ đồng”, ông 7 chia sẻ.

Bà Đỗ Thị Xuân Hồng, Giám đốc Công ty TNHH Việt Dương tiết lộ, hiện đơn vị trồng thử nghiệm 50 ha, dự kiến, thời gian tới, công ty sẽ trồng thêm 3.300 ha. Trước mắt, Công ty chỉ thực hiện công tác trồng, quản lý bảo vệ rừng tập trung và xây dựng phương án PCCCR trong thời kỳ kiến thiết cơ bản. Từ năm 2025 trở đi khi tình hình sản xuất đã ổn định, Công ty sẽ thực hiện việc xin chủ trương để xây dựng các phương án sản xuất kinh doanh rừng theo từng giải pháp lâm sinh như: Phục hồi rừng bằng khoanh nuôi, xúc tiến tái sinh tự nhiên, khai thác tái sinh rừng, nuôi dưỡng rừng, làm giàu rừng, cải tạo rừng, trồng rừng... trình cấp thẩm quyền xem xét, thẩm định phê duyệt.

Ông Trần Văn Chiến, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Tây Ninh nhận định, để bảo vệ lòng hồ Dầu Tiếng, thời gian qua địa phương đã đưa ra rất nhiều loại cây thử nghiệm, tuy nhiên đều không đạt kết quả như mong muốn. Qua khảo sát diện tích cây gáo vàng trồng trên lòng hồ cho thấy rất khả thi. Nếu việc trồng thành công, bên cạnh bảo vệ lòng hồ, dự án sẽ mang lợi với số lượng lớn về gỗ, tạo nguồn nguyên liệu cho các công ty sản xuất và chế biến từ gỗ.

Ngoài ra, một nguồn lợi quan trọng khác phải kể đến là nguồn lợi thủy sản, bởi nhờ có rừng, với nguồn thức ăn dồi dào và hệ thống rễ cây chằng chịt là môi trường sống thuận lợi, là nơi sinh sản và trú ngụ. Đặc biệt, dự án sẽ tạo ra công ăn việc làm thường xuyên cho người lao động góp phần vào xóa đói giảm nghèo tại khu vực nói riêng và địa phương nói chung....

"Dự án trồng rừng là giải pháp đúng đắn phù hợp chỉ thị về chương trình trồng 1 tỷ cây xanh, bảo vệ rừng của Thủ tướng Chính Phủ và chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước ta trong giai đoạn hiện nay.

Tuy nhiên, đây mới là thử nghiệm bước đầu, tỉnh sẽ tiếp tục xem xét lại đề án để đánh giá cho thật sự chính xác và trao đổi với Bộ NN&PTNT trong kế hoạch sử dụng đa mục tiêu lòng hồ. Nếu được sự đồng thuận của Bộ NN&PTNT, tỉnh sẽ tiếp tục cho trồng mở rộng thêm”, ông Chiến nhấn mạnh.