Sơn La tìm giải pháp xây dựng vùng cà phê chè hữu cơ

Ông Nguyễn Thành Công, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La mới đây đã làm việc với đoàn công tác của Viện Bảo vệ thực vật (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) do TS Nguyễn Thị Bích Ngọc, Phó Viện trưởng làm trưởng đoàn tại Công ty cổ phần Phúc Sinh Sơn La (xã Chiềng Mung, huyện Mai Sơn, Sơn La). Chương trình làm việc xoay quanh việc tìm hướng phát triển vùng cà phê hữu cơ tại Sơn La dựa trên giống cà phê chè, đồng thời đưa ra các giải pháp kiểm soát, xử lý sâu bệnh nhằm đảm bảo chất lượng và năng suất cà phê.

Ông Nguyễn Thành Công đã dành thời gian chia sẻ những khó khăn và thách thức mà ngành cà phê Sơn La đang đối mặt, đồng thời bày tỏ mong muốn Viện Bảo vệ thực vật đồng hành cùng tỉnh để tìm giải pháp khắc phục một cách căn cơ, bền vững.

Cà phê chè đối mặt nhiều thách thức

Cà phê chè là một trong những cây trồng chủ lực tại Sơn La với diện tích gần 30 nghìn ha, định hướng của Sơn La thời gian tới sẽ phát triển cây trồng này theo hướng bền vững, nâng cao hiệu quả kinh tế cho người dân. Tuy nhiên, tỉnh đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn. Một trong những vấn đề nan giải là nước tưới.

Theo ông Nguyễn Thành Công, để chủ động nguồn nước tưới cho cây cà phê, người dân đã tính đến việc đào các hố sâu để trữ nước. Hệ thống nước ngầm tại nhiều khu vực đồi đòi hỏi phải khoan sâu từ 150 m trở lên, kéo theo chi phí rất cao. Vì vậy tỉnh đang đề xuất hợp tác công – tư để xây dựng hồ đập có sức chứa khoảng 300.000 m³ phục vụ tưới cho hơn 2.000 ha cà phê. Đồng thời áp dụng hệ thống tưới nhỏ giọt, tích nước mùa mưa để phục vụ cho mùa khô kéo dài từ tháng 9 đến tháng 4 hàng năm.

Ông Công nhấn mạnh, một số vùng trũng hay khu vực có gió lớn thường xuất hiện sương muối, ảnh hưởng đến năng suất cà phê. Với những vùng có hệ thống tưới phù hợp, có thể giải quyết hết vấn đề này mà không cần cây che bóng bởi khi có sương muối sẽ có thể tưới ngay, giảm thiểu ảnh hưởng tới cây cà phê.

Tiếp đến, việc sử dụng phân bón đúng chủng loại, thúc đẩy nông nghiệp tuần hoàn, chuyển sang hướng hữu cơ và đảm bảo mật độ hợp lý là những yếu tố then chốt giúp cây cà phê sinh trưởng tốt hơn.

Về vấn đề sâu bệnh, hiện nhiều diện tích cà phê chè tại Sơn La đang chịu tác động bởi các đối tượng sâu bệnh hại như sâu đục thân, bệnh thán thư và rệp sáp. Đây đều là những sâu bệnh hại khó trị và ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng quả. Trong đó, sâu đục thân rất nguy hại bởi đường kính thân cây cà phê chè chỉ khoảng 2,5 – 3,5 cm. Việc dùng chung thuốc với các cây trồng khác như xoài hay nhãn là không phù hợp do cấu trúc thân cây cà phê chè bé hơn.

Trước thực trạng đó, tỉnh Sơn La đề nghị Viện Bảo vệ thực vật nghiên cứu, tham mưu phương án xử lý phù hợp. Đồng thời đề xuất xây dựng các mô hình tái canh cà phê bởi hiện tỷ lệ tái canh còn rất thấp so với yêu cầu. “Nhiều cây cà phê đã già cỗi, cần được thay thế để nâng cao năng suất. Các giống cà phê mới đưa vào tái canh phải có khả năng thích nghi tốt tại Sơn La. Tỉnh sẵn sàng làm mô hình đối chứng để người dân thấy hiệu quả”, ông Công nói.

Theo ông Công, việc tái canh cà phê tại Sơn La vẫn còn gặp nhiều khó khăn do rào cản tâm lý của bà con. Người dân lo ngại nếu phá bỏ diện tích cà phê đang thu hoạch ổn định thì năm sau sợ không có thu nhập, không biết nên trồng cây gì thay thế trong thời gian chờ cây cà phê tái canh cho thu hoạch. Bên cạnh đó, nhiều hộ vẫn có quan niệm trồng cà phê là dễ, chỉ cần mưa là cây cho quả, ít quan tâm đến mật độ trồng và quy trình kỹ thuật trong chăm sóc. Hiện tượng trồng quá dày, trồng xen cà phê với nhiều loại cây đang phổ biến, dẫn đến cây cà phê sinh trưởng, phát triển kém, năng suất, chất lượng thấp.

Ông Công lưu ý thêm: “Đất đã khai thác nhiều năm đang dần suy giảm độ màu mỡ. Cần có giải pháp đột phá để cải thiện sức khỏe đất, phát triển nông nghiệp theo hướng hữu cơ, tránh tình trạng làm theo phong trào, không đồng bộ”.

Sẵn sàng đồng hành

Về những chia sẻ đầy tâm huyết của ông Nguyễn Thành Công, TS Nguyễn Thị Bích Ngọc, Phó Viện trưởng Viện Bảo vệ thực vật cho biết: “Chúng tôi đã có kế hoạch nghiên cứu trồng cà phê chè hữu cơ cho vùng Tây Bắc, trong đó Sơn La là địa bàn trọng điểm”.

Theo TS Ngọc, để làm cà phê hữu cơ thành công, cần áp dụng các phương pháp tự nhiên, sử dụng chế phẩm sinh học, thảo mộc, vi sinh vật đối kháng thay cho thuốc hóa học. Viện đã lấy mẫu sâu bệnh từ vườn cà phê của Công ty cổ phần Phúc Sinh Sơn La để nghiên cứu và sẽ đưa ra các phương án cụ thể trong thời gian tới. “Chúng tôi sẽ triển khai khảo nghiệm, thử nghiệm trên một phần diện tích cà phê của Công ty Phúc Sinh, sau đó mới có thể nhân rộng. Người dân chỉ tin và làm theo khi thấy hiệu quả thực tế”, TS Ngọc nhấn mạnh.

Để thực hiện hiệu quả, TS Ngọc cho rằng cần có sự đồng hành sát sao của địa phương và sự vào cuộc từ nhiều phía. Cà phê chè đang là cây xuất khẩu, trong đó yếu tố quan trong bên cạnh chất lượng quả là công tác kiểm dịch và kiểm định dư lượng thuốc BVTV trên cây và đất trồng. 

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La - ông Nguyễn Thành Công khẳng định, tỉnh hoàn toàn ủng hộ các chương trình nghiên cứu, hợp tác từ các viện, trường, doanh nghiệp để hỗ trợ phát triển nông nghiệp địa phương. “Chúng tôi sẵn sàng làm mô hình điểm, nếu không xử lý sâu bệnh kịp thời thì sản lượng cà phê của tỉnh có thể giảm tới 30%, trong khi nếu đầu tư xử lý thì chi phí chỉ tăng khoảng 5 - 10%”, ông Công phân tích.

Về phía doanh nghiệp, ông Vũ Việt Thắng, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Phúc Sinh Sơn La cho biết sẵn sàng dành diện tích hơn chục ha cà phê để thực hiện các mô hình khảo nghiệm. Đồng thời bày tỏ mong muốn sẽ có thêm các chương trình đào tạo nhằm phát triển nguồn nhân lực địa phương, đặc biệt đối với các hộ dân liên kết cùng doanh nghiệp.