Quái vật sông Danube

“Chúng rất nhanh nhẹn, gọn gàng, tao nhã. Và rất đẹp”, Ulrich Eichelmann nói.

Có lẽ anh đang mô tả một chiếc ô tô đua. Nhưng thực ra, giám đốc tổ chức môi trường Riverwatch đang nói về một loài cá, tiếng Latin gọi là Hucho Hucho, tiếng Đức là Huchen, thường được biết tới là loài cá hồi sông Danube trong tiếng Anh, bởi vì có thời chúng hầu hết được tìm thấy ở vùng lòng chảo sông Danube.

Nhưng khu vực ẩn náu còn lại của chúng ngày nay là vùng Balkans, trong các sông suối đổ xuống từ những rặng núi cao, uốn lượn qua các thung lũng giữa Slovenia và Montenegro.

“Chúng tôi, những người châu Âu cảm thấy rất giận dữ về tình cảnh khốn khổ của những con hổ cuối cùng ở châu Á và yêu cầu có những nỗ lực để cứu giúp chúng”, Eichelmann nói với phóng viên hãng tin BBC khi họ dạo bộ trên nền đất rừng ẩm ướt bên bờ sông Sava ở Slovenia.

“Nhưng chúng ta dường như chẳng biết gì đến những hiểm họa đối với những con hổ của châu Âu, loài cá hồi sông Danube”.

“Dưỡng hổ”

Phía trước Eichelmann, một người đàn ông với chiếc xô trắng dò dẫm từng bước thận trọng trên thảm rừng còn đẫm sương đêm ở thời điểm cảnh vật đang dần thức giấc sau một kỳ ngủ đông. Trong chiếc xô là 5 sinh vật thon dài màu xanh dương pha xanh lục điểm chấm trắng bạc, ba năm tuổi, dài khoảng 40cm, bơi lội rọc rạch trong không gian chật chội. Có lẽ chúng đã cảm nhận được giây phút được hòa mình vào môi trường tự nhiên.

“Loài cá này là chiếc máy đo sức khỏe các dòng sông của chúng tôi rất hiệu quả”, Steven Weiss, nhà khoa học Mỹ hoạt động ở vùng Graz, Áo giải thích. Steven cũng là tác giả một nghiên cứu mới cảnh báo rằng việc xây các đập mới có thể xóa sổ nhiều loài cá, trong đó có cá hồi sông Danube. Loài này cần rất nhiều không gian, nguồn nước sạch, lưu tốc lớn và một sinh cảnh đặc biệt để sinh sản, duy trì số lượng ở mức bền vững.

Các nhà sinh thái học, kết hợp với Hiệp hội câu cá Slovenia, đã mang theo giống cá hồi Danube, trước tiên là để thu hút giới báo chí, sau đó là phát động chiến dịch cứu loài cá quý này.

Chú cá hồi Danube nặng 25kg được trưng bày trong bảo tàng Săn bắn và đánh cá Đức (ảnh: BBC)

Eichelmann cùng phóng viên đã tới được bờ đá của dòng sông. Một biểu ngữ đã được giăng ra với dòng chữ “Hãy cứu Sava”, tên của dòng sông. Sava là phụ lưu của sông Danube. Nó chảy qua Slovenia, Croatia và phần biên giới phía bắc của Bosnia và Herzegovina, đến Serbia, đổ vào sông Danude tại Belgrade. Cá đã được thả trong vòng vài phút. Chúng bơi theo hình chữ chi qua dòng nước nông, lướt trên các tấm đá phẳng ở đáy sông rồi biến mất.

Phóng viên BBC lần đầu tiên nhìn thấy giống cá hồi Danube trong vườn nhà Josef Fischer, nơi dòng Danube chảy qua vùng Wachau của Áo vài năm trước. Fischer là một người trồng nho và là một cần thủ. Ông nuôi hàng ngàn cá thể cá hồi Danube trong các bể đặt tại vườn nho. Các bể được phân hạng theo tuổi cá, có nhóm vài tháng tuổi, một năm, hai năm, ba năm tuổi.

Ông rút bớt một phần nước trong ao, nơi có một con cá cái rất đẹp đang bơi thanh thản. Fischer cẩn thận đưa con cá tới một bể chứa màu xanh, giúp nó bình tĩnh bằng một loại thuốc an thần pha vào trong nước, cố gắng massage thật nhẹ nhàng cho nó bằng cách vuốt ve dọc theo thân cá.

Tiếp theo, Fischer mang tới một chú cá đực lớn từ một ao khác để thụ tinh cho cá cái. Lần đó ông thất bại. Không có trứng. Ông không nản lòng.

“Năm rồi tôi đã làm thiếu một công đoạn”, Fischer giải thích. “Năm tới tôi sẽ thực hiện lại các công đoạn. Trong lúc này, tôi đã có đủ cá bố mẹ”. Fischer nói, số lượng cá ông có là khoảng 10.000 cá thể. Mỗi năm, ông thả vài ngàn con cá hồi Danube trở lại sông. Trước đây, khi còn nhiều ngoài tự nhiên, cá hồi Danube thường di cư với số lượng lớn trên dòng Danube. Nhưng nhiều con đập thủy điện, hầu hết được xây dựng trong những năm 1950 và 1960 đã phá hủy bãi sinh sản của loài cá này, biến dòng sông thành một chuỗi dài những hồ chứa nước. “10 năm qua, tôi không ăn thịt con cá hồi Danube nào”, Fischer thú nhận. “Tôi quá yêu thích chúng”.

Vũ điệu Danube

Trên bờ sông Sava, nhà khoa học người Mỹ Steven Weiss giải thích cách thức cá hồi Danube sinh sản trong tự nhiên. Con cá cái tìm một khúc đáy sông mà nó cảm thấy thích, cá đực bơi rón rén bên cạnh, chúng bắt đầu một màn khiêu vũ cùng nhau, với mục đích dọn một chỗ bằng phẳng để làm ổ. Khi cá cái đẻ trứng, cá đực phun tinh trùng lên đám trứng, trông giống như những vệt mây trắng trong dòng nước. Khi mọi thứ xong xuôi, cá cái dùng đuôi quạt nước và phủ lên đám trứng một lớp cát bảo vệ.

Nơi sông Brigach và Breg nhập thành sông Danube ở vùng Donaueschingen, Đức. (Ảnh: wikipedia)

Khoảng một tháng sau, trứng bắt đầu nở thành cá con, những hoàng tử và công chúa của vùng Balkans.