Tiên phong ứng dụng công nghệ vào sản xuất
Người đứng sau thành công ấy là anh Hà Văn Tiến, trú tại phường Mộc Châu (tỉnh Sơn La), hiện là Giám đốc HTX Mộc Vân Trang. Từ năm 2014, khi khái niệm công nghệ cao còn xa lạ ở vùng đất được coi là vựa ngô của tỉnh, anh đã tự tìm con đường riêng. Xuất phát điểm là thành viên tham gia chăn nuôi bò sữa cho Công ty sữa Mộc Châu, nhờ tích lũy được chút vốn, anh quyết định thuê thêm đất trồng rau, coi như thử một chặng đường mới.
Anh Tiến luôn trăn trở ứng dụng thêm nhiều tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất rau. Ảnh: Đức Bình.
Ban đầu, diện tích chỉ khoảng 3 ha, vốn là đất trồng ngô rồi bỏ không. “Thấy phí quá, tôi thuê lại với giá chỉ 3 triệu đồng/ha/năm, trồng từ tháng 7 đến tháng 10”, anh Tiến nhớ lại. Khi ấy, rau bắp cải ở Mộc Châu chưa nhiều, ít cạnh tranh, giá bán dao động 9.000 - 12.500 đồng/kg. Vụ rau đầu tiên anh thu được 20 tấn/ha, lãi hơn 400 triệu đồng/3ha, giúp anh trả được những khoản nợ và mở ra con đường mới để phát triển kinh tế. Không ít hộ đã học và làm theo anh, thay đổi cuộc sống nhờ cây rau.
Nhưng khi diện tích càng lớn, giá trị lại tụt giảm bởi chất lượng sản phẩm không đồng đều, nông dân chủ yếu trồng theo phương pháp truyền thống, làm đất, bón phân, gieo hạt xong rồi chờ điều kiện tự nhiên. Biến đối khí hậu gây ra những đợt mưa lớn kéo dài suốt từ tháng 5 - 10, thời tiết cũng dần nóng lên với những ngày lên đến hơn 35 độ C.
Những khó khăn ấy khiến anh trăn trở phát triển mô hình nông nghiệp công nghệ cao để sản xuất rau, không còn phụ thuộc nhiều vào tự nhiên. Qua các video về nông nghiệp công nghệ cao ở Lâm Đồng, anh nhìn thấy tiềm năng nhà màng, hệ thống tưới nhỏ giọt để kiểm soát phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và đã liều vay mượn anh em bạn bè để thử nghiệm cách làm mới.
Hệ thống nhà màng sẽ tiếp tục được HTX Mộc Vân Trang mở rộng trong năm nay. Ảnh: Đức Bình.
Anh đầu tư gần 1 tỷ đồng cho 4.000 m² nhà màng, lắp hệ thống tưới tự động béc bướm và thử nghiệm trồng cà chua. Trước đây, cà chua trồng ngoài trời từng đem lại lợi nhuận nhưng rủi ro sâu bệnh và ảnh hưởng bởi mưa gió rất lớn. Khi sản xuất trong nhà màng, năng suất tăng thêm 30%, có thể đạt hơn 100 tấn/ha, giá bán nhiều thời điểm chạm mức 12.000 đồng/kg. “Cà chua trồng trong nhà màng từ 15/5 đến tháng 8 âm lịch đã bắt đầu cho thu hoạch, sản lượng vượt xa dự tính ngay lần đầu thử nghiệm”, anh kể.
Khi trồng trong nhà màng, sản phẩm đáp ứng yếu tố “sạch”, xây dựng được uy tín và có nguồn cung dồi dào, ổn định. Anh tiếp tục triển khai luân canh thêm dưa baby, rau cần. Sản xuất trong nhà màng đã giúp anh chủ động gieo trồng bất kể thời tiết, ít gặp rủi ro, nhờ đó làm chủ được giá.
Hành trình lan tỏa
Năm 2023, Viện Nghiên cứu Rau quả (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) đã phối hợp với Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) khảo sát, hỗ trợ mô hình sản xuất rau công nghệ cao tại Mộc Châu. Ban đầu, hộ anh Tiến không nằm trong danh sách ưu tiên tham gia mô hình. Tuy nhiên, nhiều hộ dân còn e ngại rủi ro, chưa sẵn sàng thử nghiệm công nghệ mới nên đã giới thiệu anh Tiến tham gia mô hình.
“Tôi còn nhớ khi đến thăm mô hình của gia đình tôi, các thành viên bên dự án đều khá bất ngờ khi tôi đã triển khai mô hình nhà màng từ trước, tuy nhiên yếu tố kỹ thuật, công nghệ cao còn chưa được sử dụng tối ưu. Sau khi họ đặt vấn đề, tôi đã đồng ý ngay và vận động thêm một số hộ xung quanh tham gia cùng”.
Hệ thống cắt nắng được tổ chức FAO giới thiệu và hỗ trợ nay đã trở thành một phần không thể thiếu trong sản xuất rau tại HTX Mộc Vân Trang. Ảnh: Đức Bình.
Nếu trước kia anh Tiến chỉ xem video, tự mò mẫm trên điện thoại thì nay được các chuyên gia trực tiếp
Sau dự án của FAO, diện tích nhà màng của HTX Mộc Vân Trang đã tăng thêm 5 ha, các hộ xung quanh khu vực phường Mộc Châu đều đã phát triển nhà màng, có hộ bắt đầu từ 1.000 m2, có hộ tổng diện tích nhà màng gần hơn 1 ha.
“cầm tay chỉ việc”. FAO tổ chức hàng chục lớp học, hướng dẫn những thứ cơ bản từ việc vệ sinh sạch sẽ khi vào nhà màng đến sử dụng phân bón hợp lý, tránh tồn dư trong đất.
Người dân còn được học cách đo EC (độ điện dẫn) để xác định hàm lượng dinh dưỡng đang có trong đất, điều chỉnh bổ sung các hợp chất như kali, magiê… cho cây. “Từ chỗ làm theo thói quen, giờ chúng tôi biết tính toán dựa trên số liệu, ghi nhật ký từng lần bón phân, phun thuốc. Quá trình sản xuất nề nếp, khoa học hơn rất nhiều”, anh Tiến chia sẻ.
Ngoài ra, FAO còn lập các nhóm Zalo để bà con trao đổi thường xuyên. Khi gặp khó khăn, nông dân chỉ cần chụp ảnh gửi, lập tức được chuyên gia giải thích, tư vấn. “Họ theo sát 24/24h. Dù dự án đã tổng kết nhưng đến giờ họ vẫn hỗ trợ. Điều quý nhất là chúng tôi có chỗ dựa tin cậy để phát triển lâu dài”, anh nói.
Từ khi có sự đồng hành của FAO, phong trào làm nhà màng trong khu vực ngày càng lan tỏa, nếu trước kia chỉ đếm trên đầu ngón tay thì nay số lượng tăng gấp nhiều lần. Người dân đến học hỏi kinh nghiệm từ chính HTX của anh Tiến - nơi hiện có 7 thành viên với tổng diện tích 18 ha, trong đó 9 ha là nhà màng.
Tầm nhìn 10 năm
Ông Phùng Kim Sơn, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La cho biết, để xây dựng vùng rau công nghệ cao bền vững, tỉnh Sơn La đang tập trung ba hướng chính.
Trước hết là tổ chức sản xuất gắn với quy hoạch vùng đến năm 2030, tầm nhìn 2050, đồng thời thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, đặc biệt tại những vùng tập trung. Các HTX được chú trọng hỗ trợ thành lập mới, nâng cao năng lực, tạo mối liên kết bền vững với doanh nghiệp, qua đó đảm bảo đầu ra ổn định cho nông dân.
Nông nghiệp công nghệ cao đang lan tỏa mạnh mẽ tại Mộc Châu. Ảnh: Đức Bình.
Về quản lý, các chính sách phát triển rau an toàn được triển khai đồng bộ, từ hỗ trợ giống, vật tư, chuyển giao kỹ thuật đến khuyến khích nông nghiệp hữu cơ. Tỉnh tăng cường giám sát chất lượng vật tư đầu vào như phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, đồng thời xây dựng mã số vùng trồng, áp dụng tiêu chuẩn kỹ thuật, thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý sản xuất.
Về tiêu thụ, tỉnh Sơn La luôn tổ chức đa dạng hóa kênh phân phối, hình thành sàn giao dịch nông sản, thúc đẩy thương mại điện tử và chuyển đổi số trong tiêu thụ. Đối với xuất khẩu, ngoài việc giữ vững thị trường hiện có, tỉnh cũng khuyến khích đầu tư hệ thống kho lạnh, chế biến, bảo quản sau thu hoạch để đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các thị trường nhập khẩu.
Một hướng đi mới cũng được nhấn mạnh là gắn phát triển vùng rau công nghệ cao với du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm nông nghiệp. Những cánh đồng rau xanh mướt, nhà kính hiện đại vừa mang lại giá trị kinh tế, vừa trở thành điểm đến hấp dẫn, góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch Mộc Châu.
Với sự đồng hành của chính quyền, doanh nghiệp và người dân, vùng rau công nghệ cao Mộc Châu đang dần khẳng định vị thế. Mục tiêu đến năm 2030, nơi đây sẽ trở thành trung tâm rau an toàn hàng đầu miền Bắc, vừa đáp ứng nhu cầu trong nước vừa có sản phẩm xuất khẩu, góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân và nâng tầm thương hiệu nông sản Sơn La trên bản đồ nông nghiệp Việt Nam.
![[Bài cuối] Xây hàng rào an toàn sinh học nhiều lớp](https://t.ex-cdn.com/nongnghiepmoitruong.vn/192w/files/huannn/2025/08/24/1621-img_0040-021516_982.jpg)
